Adudüddîn el-Îcî’nin Bilgi Teorisi

Kelâm ilminin en önemli meselelerinin başında bilgi konusu gelmektedir. İslam inanç esaslarının bilinmesinde ve belirlenmesinde, iman edilmesi gerekli olan hususlarla ilgili delillendirme ve ispatlama çabalarında bilgi konusu kilit rol oynamaktadır. Her bir kelâm ekolünün sistem ve metodolojisi, o kelâm ekolünün bilgi anlayışı çerçevesinde şekillenmektedir. Kelâm ekollerinin kelâmî konulara yaklaşımı ve hüküm ortaya koymaları, doğru bilgiye ulaşma ve neyi bilgi olarak kabul edip, neyi kabul etmediklerine göre belirlenmektedir. Bu sebeple bilgi konusu, kelâm ilmine dâir yazılan eserlerde öncelikli yerini almaktadır. Bu durum, bilgi konusunun kelâm ilmindeki önemini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kelâm, Bilgi, Adudüddin el-Îcî, Kitâbu'l-Mevâḳıf, Zarûrî Bilgi, Nazarî Bilgi

Aḍud al-Dīn al-Ījī’s Theory of Knowledge

Knowledge is one of the most important subjects of the science of Kalām. The issue of “knowledge” plays a key role in the knowledge and determination of the principles of Islamic faith and in the efforts to prove what is required to be believed. The systems and methodologies of each Kalām School are shaped within the framework of the knowledge understanding of that Kalām School. The approach of the Kalām schools to theological issues and their provision of judgments are determined by reaching the truth (haqīqah) knowledge, what they accept as knowledge and what they do not accept. For this reason, the subject of knowledge takes its primary place in the works written on the Kalām. This situation put forth the importance of knowledge in the Kalām.

Keywords:

Kalām, Knowledge, ʿAḍud al-Dīn al-Ījī, Kitāb al-Mawāqif, Ḍarūrī Knowledge, Naẓarī Knowledge,

PDF

___

Akkuş, Süleyman – Erdinç, Ziya. “Sa’düddîn Teftâzânî’de Bilgi Teorisi”. Usûl İslâm Araştırma-ları Dergisi, 21/21 (Ocak – Haziran 2014), 7-38.
Altaş, Eşref (ed.). İslâm İlim ve Düşünce Geleneğinde Adudüddin el-Îcî. İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.
Bağdâdî, Abdülkâhir. Usûlü’d-dîn. İstanbul: 1346/1928.
Bâkillânî, Kādî Ebu Bekr Muhammed b. et-Tayyib. Kitâbu’t-temhîd. ed. Richard McCarty. Beyrut: 1957.
Bâkillânî, Kādî Ebu Bekr Muhammed b. et-Tayyib. el-İnsâf. thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî. Kahire:1963.
Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerḥu’l-Mevâḳıf. çev. Ömer Türker. 3 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
Cüveynî, Ebu’l-Me’âlî İmâmu’l-Harameyn. eş-Şâmil fî usûlü’d-dîn. thk. Richard Frank vd. Tahran: 1981.
Çoştu, Feyza Ceyhan. “Adudüddin el-Îcî (1355)”. Müslümanların Engizisyonu – II, Ölümcül Kovuş-turmalar / Mihneler. ed. Mehmet Azimli. İstanbul: İlimyurdu Yay., 2020.
Dağ, Mehmet. “Eş’ârî Kelâmında Bilgi Problemi”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi 4 (1980), 97-114.
Devvânî, Celâluddîn. Şerhu’l-Akāidi’l-Adudiyye. İstanbul: Matbaa-i el-Hâc Muharrem Efendi el-Bosnevî, 1290.
Eş’arî, Ebu’l-Hasen. Makâlâtu’l-İslâmiyyîn. thk. Muhyiddîn Abdülhamîd. 2 Cild. Kâhire: 1969.
Gazzâlî, Ebû Ḥâmid Muḥammed b. Muḥammed. el-Mustasfâ min ilmi’l-usûl. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâs, ts.
Gazzâlî, Ebû Ḥâmid Muḥammed b. Muḥammed. er-Risâletü'l-Ledüniyye. Mısır: 1328/1910.
Görgün, Tahsin. “Îcî, Adudüddin Kādî Ebü’l-Fazl Abdurrahman b. Rükneddin b. Abdurrah-man”. İslâm İlim ve Düşünce Geleneğinde Adudüddîn el-Îcî. ed. Eşref Altaş. 21-76. Ankara: İSAM Yayınları, 2017.
Haklı, Şaban. “Fahreddin er-Râzî’nin Bilgi Teorisi”. İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fah-reddin er-Râzî. ed. Ömer Türker – Osman Demir. İstanbul: İSAM Yayınları, 2013.
İbn Furek, Ebubekir Muhammed b. Hasen. Mucerredu Makâlâti’l-Eş’arî. thk. Daniel Gimared. Beyrut:1987.
İbn Sînâ. el-İşârât ve’t-tenbîhât. çev. Ali Durusoy - Ekrem Demirli. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
İbn Sînâ. Kitâbu’n-Necât. thk. Macid Fahri. Beyrut: Dârü’l-Âfâki’l-Cedide, 1985.
Îcî, Ebû'l-Faḍl Adudüddîn ʿAbdurraḥmân b. Aḥmed b. Abdilgaffâr. Kitâbu'l-Mevâḳıf. nşr. ʿAbdurraḥmân ʿAmîre. 3 Cild. Beyrut: Dâru'l-Cîl,1997.
Îcî, Ebû'l-Faḍl Adudüddîn ʿAbdurraḥmân b. Aḥmed b. Abdilgaffâr. el-Akâ’idü’l-Adûdiyye. thk. Nizâr Cümâdî. Beyrut: Müessesetü’l-Ma‘ârif, 2011.
Îcî, Ebu’l-Fadl Adudüddîn ‘Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdilgaffâr. Cevâhirü’l-kelâm. Mecelletü Külliyyeti’l-âdâb içinde. 2 Cild. nşr. Abü’l-Alâ Afîfî. Kahire: 1934.
Îcî, Ebû'l-Faḍl Adudüddîn ʿAbdurraḥmân b. Aḥmed b. Abdilgaffâr. Tahkīku’t-tefsîr fî teksîri’t-tenvîr. İstanbul: Süleymaniye Ktp., Damad İbrâhim Paşa, No. 134, 135.
İstanbûlî, İsmail Müfîd. Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay., 2014.
Kādî Abdülcabbâr. Şerḥu’l-Uṣûli’l-ḫamse. thk. Abdülkerim Osman. Kahire: 1384/1965.
Kādî Abdülcabbâr. el-Muġnî. thk. İbrahim Medkûr. 16 Cilt. Kahire:1965.
Karakaya, Resul. Adudu’d-din el-Îcî’nin Hayatı, Eserleri ve Kelamî Görüşleri. Elazığ: Fırat Üniversi-tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
Kastacı, Hüsrev. Tarihi Süreçte Kelâmî Yaklaşımlar – Adudiddin el-İci ve Ebu’l-Muin en-Nesefi Örnek-leri. İstanbul: Sebahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
Kaya, Mahmut. “Tasavvur”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/tasavvur
Kaya, Mahmut. İslam Filozoflarında Felsefe Metinleri. İstanbul: Klasik Yayınları, 2003.
Kâzerûnî, Alâüddîn. Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Baş-kanlığı Yay., 2014.
Koca, M. Ali. “Akâid – Kelâm İlişkisi Bağlamında Akâid Literatürünü Okumak: Îcî’nin Akâid Risalesi Örneği”. İslâm İlim ve Düşünce Geleneğinde Adudüddîn el-Îcî. ed. Eşref Altaş. 229-298. Ankara: İSAM Yayınları, 2017.
Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. çev. Hayrettin Karaman-Mustafa Çağrıcı-İbrahim Kâfi Dön-mez-Sadrettin Gümüş. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Baskı, 2007.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Kitâbü’t-Tevḥîd Tercümesi. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İSAM Yayın-ları, 2002.
Nesefî, Ebü’l-Muîn. Tebṣıratü’l-edille fî usûli’d-dîn. thk. Hüseyin Atay – Ş. Ali Düzgün. 2 Cild. Ankara: DİB Yayınları, 1993.
Râzî, Fahreddîn. el-Muhassal. nşr. Tâhâ Abdürraûf Sa‘d. Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-Arabî, 1984.
Sâbûnî, Nureddin. el-Bidâye fî usûli’d-dîn. thk. Bekir Topaloğlu. Şam:1979.
Türker, Ömer. “Kelâm Geleneğinde Adudüddin el-Îcî: Kelâmın Bilimsel Kimliği Sorunu”. İslâm İlim ve Düşünce Geleneğinde Adudüddîn el-Îcî. ed. Eşref Altaş. 299-337. Ankara: İSAM Yayınları, 2017.
Van Ess, Josef. Die Erkenntnislehre des Adudaddin al- Îcî. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag Gmbh, 1966.
Yılmaz, Mustafa Selim. “Kelâm İlminde Mütevâtir Haberin Bilgi ve Delil Değeri”. Din Bilimle-ri Akademik Araştırma Dergisi 18/1 (2018). 199-223.
Yılmaz, Nedim. Adudüddin el- Îcî ve Tefsirdeki Metodu. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1989.
Yüksel, Emrullah. “Âmidî ve Bazı Kelamâmcılarda Bilgi Teorisi”. Kelâm’da Bilgi Problemi Sem-pozyumu. ed. Orhan Ş. Koloğlu vd. 3-7. Bursa: 2003.