Hz. Mâriye bint Şem‘ûn’a Atılan İftira ve Sünnî-Şiî Geleneklerdeki Rivayet Farklılıklarının Sebepleri

Hz. Peygamber insanları İslâm’a davet etmeye başladıktan sonra pek çok saldırıya maruz kalmıştır. Bu saldırılardan sadece Hz. Peygamber değil onun yakınında olan insanlar da oldukça fazla etkilenmişlerdir. Mekke döneminde Hz. Peygamber ve yakınlarının maruz kaldıkları saldırılar genellikle hakaret ve fiziksel saldırı şeklinde meydana gelmiştir. Medine döneminde ise Rasûlullah’a ve İslâm’a düşman olan bazı gruplar, Müslümanlara fiziksel bir saldırıda bulunmaya cesaret edemedikleri için saldırılarını aleyhte propaganda ve iftiralar üzerinden devam ettirmişlerdir. Başlarını münafıkların çektikleri İslâm’a düşman olan bu grupların Rasûlullah’a ve İslâm’a yönelik pek çok saldırıları bulunmakla birlikte doğrudan Hz. Peygamber’in ailesini hedef alan iki hadise diğerlerinden oldukça farklıdır. Bunların ilki İfk Olayı olarak bilinen Hz. Âişe bint Ebû Bekir’e atılan iftiradır. Bazı Müslümanların da bu iftiraya âlet olmaları sebebiyle olay bir hayli büyümüş ve bunun bir sonucu olarak da kaynaklarda oldukça ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İslam Yarihi, Hz. Peygamber, Hz. Mâriye bint Şem‘ûn, İftira, Sünnî, Şiî

Slander against Māriya bt. Shamʿūn and Reasons for the Differences in Narration in the Sunnī-Shīʿī Traditions

After the Prophet Muḥammad started to invite people to Islam, he was subjected to many attacks. Not only the Prophet Muḥammad but the people who were close to him were also quite affected by those attacks. The attacks that the Prophet Muḥammad and his relatives were subjected to during the Mecca period generally occurred in the form of insults and physical attacks. During the Medina period, some groups that were enemies of the Prophet Muḥammad and Islam did not dare to attack Muslims physically instead continued their attacks through adverse propaganda and slander. Although these groups, which were hostile to Islam and led by the hypocrites, had many attacks against the Prophet Muḥammad and Islam, the two incidents that directly targeted the Prophet Muḥammad’s family are quite different from the others. The first of these is the slander against ʿĀʾisha bt. Abī Bakr, known as the Incident of Ifk. Since some Muslims were also abuses of this slander, the incident grew considerably and as a result of this, it was examined in detail in the sources.

Keywords:

History of Islam, the Prophet Muḥammad, Māriya bt. S̲h̲amʿūn, Slander, Sunnī, Shīʿī,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Altıkulaç, Tayyar. “Hammâd b. Seleme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/488-489. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
Azimli, Mehmet. Hz. Safvan b. Muattal ve Adıyaman Bölgesinin İslamlaşması. İstanbul: Step Mat-baacılık, 2008.
Azimli, Mehmet. “Süleym (Benî Süleym)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/55-56. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Begavî, Ebü’l-Kāsım. Muʿcemü’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Muhammedü’l-Emîn b. Muhammed Mahmûd el-Cekenî. 5 Cilt. Kuveyt: Mektebetü Dâri’l-Beyân, 2000.
Belâzürî, Ebü’l-Hasen. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Muhammed Hamîdullah vd. 13 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1417.
Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin. Delâilü’n-nübüvve. thk. Abdülmuʻtî Kal‘acî. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
Buhârî, Muhammed b. İsmâil. et-Târîḫu’l-kebîr. thk. Muhammed Abdülmuîd Han. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
Buhârî, Muhammed b. İsmâil. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Bulut, Mehmet. Ehli Sünnet ve Şia’da İsmet İnancı. İstanbul: Risale Yayınları, 1984.
Bulut, Mehmet. “İsmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/134-136. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Cirit, Hasan. “Sâbit el-Bünânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/350. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Çubukçu, Asri. “İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/273-274. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Davudoğlu, Ahmed. Sahîh-i Müslim Tercüme ve Şerhi. 5 Cilt. İzmir: Işık Yayınları, 2013.
Ebû Dâvûd es-Sicistânî. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Ebû Nu‘aym el-İsfahânî. Ḥilyetü’l-evliyâʾ ve ṭabaḳātü’l-asfiyâʾ. 11 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1996.
Feyz-i Kâşânî. Tefsîrü’ṣ-Ṣâfî. 5 Cilt. Tahran: Mektebetü’s-Sadr, 3. Basım, 1379.
Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. Mustafa Abdülkādir Atâ’. 5 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2002.
Heysemî, Nûreddin. Mecma‘u’z-zevâ’id ve menba‘u’l-fevâ’id. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1994.
Heysemî, Nûreddin. Mecmaʿu’l-baḥreyn fî zevâʾidi’l-Muʿcemeyn. thk. Abdülkuddûs b. Muham-med Nezîr. 9 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1992.
Hüseyin b. Hamdân el-Hasîbî. el-Hidâyetü’l-kübrâ. Beyrût: Müessesetü’l-Belâg, 4. Basım, 1991.
İbn Abdülber en-Nemerî. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-aṣḥâb. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1992.
İbn Asâkir, Ebü’l-Kāsım. Târîḫu medîneti Dımaşḳ. thk. Muhibbüddîn Ebî Saʻîd Ömer b. Garâme el-Amravî. 80 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1995.
İbn Ebû Hâtim. Kitâbü’l-cerḥ ve’t-taʿdîl. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1953.
İbn Hacer el-Askalânî. el-İṣâbe fî temyîzi’ṣ-ṣaḥâbe. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2001.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim. Kitâbü’s̱-s̱iḳāt. 10 Cilt. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye, 1973.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakâ vd. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1994.
İbn İshâk, Ebû Abdillâh. Sîretü İbn İsḥâḳ. thk. Muhammed Hamîdullah. Fas: y.y., 1976.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî. 21 Cilt. Cîze: Hicr, 1997.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2011.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl. Lisânü’l-ʿArab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr vd. 55 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Ma‘ârif, ts.
İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh. eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkādir Atâ. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2012.
İbn Şehrâşûb, Ebû Ca‘fer. Menâḳıbü Âli Ebî Ṭâlib. thk. Yûsuf el-Bikā‘î. 5 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Edvâ’, 2. Basım, 1991.
İbnü’l-Esîr, İzzeddin. el-Kâmil fi’t-târîḫ. thk. Ebü’l-Fidâ’ Abdullah el-Kâzî, Muhammed Yûsuf ed-Dakkâk. 11 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 5. Basım, 2010.
İbnü’l-Esîr, İzzeddin. Üsdü’l-ġābe fî maʿrifeti’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Halîl Me’mûn Şeyhâ. 5 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Maʻrife, 4. Basım, 2009.
İbnü’n-Neccâr el-Bağdâdî. ed-Dürretü’s̱-s̱emîne fî târîḫi’l-Medîne. thk. Muhammed Zeynühüm Muhammed Azeb. Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Diniyye, 1995.
İclî, Ebü’l-Hasan. Maʿrifetü’s̱-s̱iḳāt min ricâli ehli’l-ʿilm ve’l-ḥadîs̱ ve mine’ḍ-ḍuʿafâʾ ve ẕikru meẕâhi-bihim ve aḫbârihim. thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî. 2 Cilt. Medîne: Mektebetü’d-Dâr, 1985.
Kādî İyâz, Ebü’l-Fazl. İkmâlü’l-Muʿlim bi-fevâʾid-i Müslim. thk. Yahyâ İsmâîl. 9 Cilt. Mansûre: Dâru’l-Vefâ’, 1998.
Kandemir, M. Yaşar. “Affân b. Müslim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/399-400. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
Kandemir, M. Yaşar. “Müslim b. Haccâc”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/93-94. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Kandemir, M. Yaşar. “Safvân b. Muattal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/485-486. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Karaman, Hayrettin vd. Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. Ankara: TDV Yayınları, 13. Basım, 2005.
Kazıcı, Ziya. Hz. Muhammed’in Eşleri ve Aile Hayatı. İstanbul: Çağ Yayınları, 1991.
Köksal, Mustafa Âsım. İslâm Tarihi. 18 Cilt. İstanbul: Şâmil Yayınevi, 1987.
Kummî, Ebü’l-Hasan. Tefsîru’l-Ḳummî. 3 Cilt. Kum: Müessesetü’l-İmâm el-Mehdî, 2014.
Makrîzî, Ebû Muhammed. İmtâ‘u’l-esmâ‘. thk. Muhammed Abdülhamîd en-Nümeysî. 15 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
Mizzî, Yûsuf b. Abdurrahman. Tehẕîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1983.
Muhammed Ali Sâlih. es-Seyyidetü’l-Mâriyetü’l-Ḳıbṭiyyetü. Kâhire: Dâru Cevâmi‘i’l-Kelîm, 2008.
Muhsin el-Emîn. Aʿyânü’ş-Şîʿa. thk. Hasan el-Emîn. 12 Cilt. Beyrût: Dârü’t-Teârüf, 1983.
Mukâtil b. Süleymân. Tefsîru Muḳātil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrût: Müessesetü’t-Târîhu’l-Arabî, 2002.
Müslim b. Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ. el-Minhâc fî şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim b. Ḥaccâc. 18 Cilt. Kâhire: Matbaʻatü’l-Mısriyye, 1929.
Öz, Mustafa - İlhan, Avni. “İmâmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/201-203. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Peköz, Emine. “Mâriye bt. Şem‘ûn”. Müminlerin Anneleri. ed. Adnan Demircan. 559-578. İstanbul: Siyer Yayınları, 2017.
Şâmî, Şemseddin. Sübülü’l-hüdâ ve’r-reşâd fî sîreti ḫayri’l-ʿibâd. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muʻavviz. 14 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
Şerîf el-Murtazâ. Emâli’l-Murtażâ: Gurerü’l-fevâʾid ve dürerü’l-ḳalâʾid. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. 2 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1954.
Şerîf el-Murtazâ. Tenzîhü’l-enbiyâʾ. Necef: Matbaʻatü’l-Haydariyye, 2. Basım, 1961.
Şeyh Müfîd, Ebû Abdillâh. el-İḫtiṣâṣ. thk. Ali Ekber Gaffârî. Beyrût: Müessesetü’l-A‘lemî li’l-Matbûât, 2009.
Şulul, Kasım. İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 3. Basım, 2011.
Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin. el-Mîzân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. 20 Cilt. Kum: Cemâ‘atü’l-müderrisîn fî havzeti’l-ilmiyye, ts.
Taberânî, Ebü’l-Kāsım. el-Muʿcemü’l-evsaṭ. thk. Târık b. İvazullah, Abdülmuhsin b. İbrâhim el-Hüseynî. 10 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Harameyn, 1995.
Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân an te’vîl âyi’l-Kur’ân. 15 Cilt. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 2013.
Taberî, Muhammed b. Cerîr. Târîḫu’l-ümem ve’l-mülûk. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 5. Basım, 2012.
Tabersî, Ebû Alî. Mecmaʿu’l-beyân li-ʿulûmi’l-Ḳurʾân. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ulûm, 2005.
Temir, Hakan. “Hâtıb b. Ebî Belteʻa ve Hayatı”. İslam Tarihi Araştırmaları Dergisi 5 (2019), 31-75.
Tuğ, Salih. “Ebû Hayseme, Züheyr b. Harb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/151. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Tûsî, Ebû Ca‘fer. et-Tibyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed Habîb Kasîr el-Âmilî. 9 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Uçar, İlyas. Hz. Muhammed Zamanında Medine’de Gündelik Hayat. Ankara: Fecr Yayınları, 2019.
Uraler, Aynur. “Mâriye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/63-64. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Üzüm, İlyas. “Nusayrîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/270-274. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Üzüm, İlyas. “Şîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/116-120. İstanbul: TDV Yayın-ları, 2010.
Vâkıdî, Ebû Abdillâh. Kitâbü’l-Meġāzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrût: Âlemü’l-Kütüb, 3. Basım, 1984.
Yesûî, Luvîs Maʻlûf. el-Müncid fi’l-lüġati ve’l-aʻlâm. Beyrût: Dâru’l-Meşrik, 43. Basım, 2008.
Zehebî, Ebû Abdillâh. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. thk. Şuʻayb el-Arnaût vd. 25 Cilt. Beyrût: Mües-sesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1982.
Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2003.