SANAYİLEŞME ÖNCESİNDE, GELENEKSEL ŞEKER ÜRETİM YÖNTEMLERİ VE DEĞİRMENLERİN GELİŞİMİ

Şeker, ilk olarak MÖ. 8000’li yıllarda ortaya çıkmış ve sanayileşmeden önce, un, zeytin yağı vb. ürünlerin üretilmesinde kullanılan geleneksel değirmenlerde şeker kamışı bitkisinden üretilmiştir. Geleneksel değirmenler, şeker kamışı bitkisinin fiziki yapısına uygun olarak, zamanla geliştirilerek daha verimli hale getirilmiştir. Bu gelişme sonucunda ortaya çıkan, üç dikey silindirli değirmenler, şeker kamışı bitkisinden şeker üretilmesinde kullanılmıştır. Üç dikey silindirli şeker değirmenleri başlangıçta sadece bir üretim düzeneğinden ibaretken zamanla binaya gereksinim duyulmuş ve şeker değirmenleri, bina içine alınmıştır. Üç dikey silindirli değirmen düzeneğinin, binanın yapı elemanlarıyla ilişkili olduğu anlaşılmıştır. Makineleşmeden önce, değirmenlerde insan, hayvan ya da su ve rüzgâr gücü gibi doğal enerji kaynakları kullanılmıştır. Şeker değirmenlerinin mimarileri, kullanılan güç kaynaklarına göre değişmekle birlikte, sınıflandırma bu güç kaynaklarına göre yapılmıştır. Öğütme işleminin gerçekleştiği değirmen binasının dışında, kaynatma, kurutma gibi işlemlerin yapıldığı şeker üretimi ile ilgili ek yapılar da değirmen kompleksi içinde bulunabilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Şeker kamışı, Üç dikey silindirli değirmen, Su değirmeni

PDF

___

AVCI, S. (1991). Türkiye'de Şeker Sanayii, Doktora Tezi, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
BENZONI, G. & BRY, T. (1595). Americae Pars Qvinta Nobilis & Admiratione Plena Hieronymi Bezoni, Theodor de Bry, Frankfurt am Main.
BİLGİVE (2018). ''Antiller Hakkında Bilgi'', https://bilgive.blogspot.com/(19.10.2018).
BRIDENBAUGH, C. & BRIDENBAUGH, R. (1972). No Peace Beyond The Line: The English in The Caribbean, 1624-1690, Oxford University Press, New York.
CARR, K. E. (2017). ''History of Sugar'', http://quatr.us/food/sugar.htm, (10.09.2017).
CHANDLER, G., & AZAR, G. (2012). ''Sugar Please'', Aramco World 63(4), 36- 43. http://archive.aramcoworld.com/issue/201204/sugar.please.htm, (27.08.2012).
CORNWELL, G. H. (2018). ''Centuries of Sugar: St. Kitts Heritage and Identity'', https://myweb.rollins.edu/gcornwell/essay.htm, (21.05.2018).
CROWLEY, J. E. (2016). Sugar Machines: Picturing Industrialized Slavery, Oxford University Press, London
DIDEROT, D. (1762/1). Recueil de Planches, sur les Sciences, les Arts Libéraux, et les Arts Méchaniques, Chez Briasson ... David ... Le Breton ... Durand ..., Paris.
EYÜPOĞLU, A. C. (1967). ''Şeker Fabrikasyonun Tarihçesi ve Türkiye'de Şeker Sanayii'', Kimya Mühendisliği, 3(23), 14-23.
GALLOWAY, J. H. (1977). ''The Mediterranean Sugar Industry'', J Store: Geographical Review, (67/ 2), 177-194.
GEERDES, T. (GÖKDAĞ, çev. 1966). Ana Besin Maddelerinden Şeker ve Tarihi, T.Ş.F. Ankara.
INTERNATIONAL SLAVERY MUSEUM (2017). ''Sugar Mills'', http://www.liverpoolmuseums.org.uk/ism/slavery/archaeology, (21.09.2017).
KEÇELİ, V. (2016). Tarihi Değirmen Yapılarının Endüstriyel Miras Olarak Koruma Sorunları ve Öneriler: ÇeşmeE Yarımadası Örneği, Yüksek Lisans Tezi, D.E.Ü F.B.E. İzmir.KOSTER, H. (1816). Travels in Brazil, Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown, London.
LABAT, J. B. (1722/3). Nouveau Voyage aux Isles de l'Amerique, Rue S. Jacques, chez Pierre-François Giffart, près la ruë des Mathurins, à l'image Sainte Therese, Paris.
LİGON, R. (1657). A True & Exact History of the Island of Barbadoes, Printed for Humphrey Moseley, at the Prince's Arms in St. Paul's Church-Yard, London.
MACBANE, G. (2018). ''Cypriot Sugar Art'', http://www.florilegium.org/files/FOOD-SWEETS/Cypriot-Sugr-art.html, (15.03.2018).
MEIDE, C. (2017). ''The Sugar Factory in the Colonial West Indies:an Archaeological and Historical Comparative Analysis'', https://www.academia.edu/3258102/The_Sugar_Factory_in_the_Colonial_West_Indies_an_Archaeological_and_Historical_Comparitive_Analysis, (11.09.2017).
MURRAY, F. (2017). ''Sweet Salt'', https://www.fergusmurraysculpture.com, (27.08.2017).
NEEDHAM, J., DANIELS, C., & MENZI, N. K. (2010). ''Science and Civilisation in China : Biology and Biological Technology: Agro-Industries and Forestry: Agro-Industries: Sugarcane Technology: Forestry'', Cambridge University Press (6/3), Cambridge.
NICCOL, R. (1864). Essay on Sugar and General Treatise on Sugar Refining, A. Mackenzie & Co., Greenock.
OXHOLM, P. L. (1797). De Danske Vestindiske Öers Tilstand i henseende til Population, Cultur og Finance-Forfatning, Trykt hos Directeur Johan Frederik Schultz, Copenhagen.
ROCHEFORT, C. (1665). Histoire Naturelle et Morale des iles Antilles de l'Amerique, Chez Arnout Leers, A Roterdam.
SCHRIWER, C. (2006). From Water Every Living Thing: Water Mills, Irrigation and Agriculture in the BiladaI-Sham: Perspectives on History, Architecture,Landscape and Society, 1100-185 OAD, Phd Thesis, University of St. Andrews, Scotland.
SHAE, B. (2018). ''A History of the Barbadian Windmill'', http://www.bcc.edu.bb/Divisions/FineArts/ASpinningTreasure.aspx, (20.05.2018).
SLAVERY IMAGES (2017). ''New World Agriculture & Plantation Labor'', http://www.slaveryimages.org/s/slaveryimages/item-set/46, (17.09.2017).
STRAET, J., & GALLE, P. (1590). Noua Reperta, P. Galle, Antwerp.
SUMMERFIELD, M. (2018). ''Betty's Hope'', http://msummerfieldimages.com/bettys-hope, (28.11.2018).
ŞİRAY, A., Akdeniz, H., & Özden, M. (1987). Türkiye'de şeker kamışı Tarımı ve Şeker Kamışından Şeker Üretme İmkanları Üzerine Bir Araştırma, T.Ş.F.A.Ş. Yayını, Ankara.
TAYGUN, N. (1993). Türkşeker'in Öyküsü. T.Ş.F.A.Ş. Yayın No:217, Ankara.
TERİMCE (2018). ''Şili Değirmeni'', https://terimce.com/tr/şili%20değirmeni, (21.03.2018).
THE JOHN CARTER BROWN LIBRARY (2018). ''Search Results: All Fields Similar to 'Sugar'', https://jcb.lunaimaging.com, (25.04.2018).
THE WESTINDIAN HERİTAGE (2017). ''The Sugar Mill'', http://den-vestindiske-arv.dk/en/plantations/the-sugar-mill/, (22.09.2017).
TOSUN, S. N. (2009). Kuzey Kıbrıs'taki Tarihi Su Değirmenleri ve Kırsal Peyzajın Parçası Olarak Korunmaları için Öneriler, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
TÜRKÇE BİLGİ (2017). ''Sanskritçe'', https://www.turkcebilgi.com (27.07.2017).
UÇAN, Z. (1993). Şeker Pancarı Ziraatı ile Şeker Sanayii'nin Ekonomik Gelişmeye Etkileri, Türkiye Uygulaması, Doktora Tezi, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.VELDET, T. (1958). Otuz Yılında Türkiye Şeker Sanayii, T.Ş.A. Doğuş Ltdş. Matbaası, Ankara.
VIRGIN ISLANDS THIS WEEK (2018). ''Sugar Mills'', https://virginislandsthisweek.com/st-thomas/st-thomas-historic-sites/sugar-mills, (21.05.2018).
WARTBURG, M.-L. (2018). ''Medieval Kouklia: A Centre of Cane Sugar Production'', https://www.hist.uzh.ch/de/fachbereiche/altegeschichte/projektmitarbeitende/vonwartburg/forschungsprojekte/paphos/projects/sugar.html, (15.03.2018).
WAYNE, L. B. (2010). Sweet Cane: The Architecture of the Sugar Works of East Florida, University of A Press, Alabama.
WIKIPEDIA (2018). ''Edge Mill'', http://www.wikizero.info (03.03.2018).
WIKIYUORS (2018). ''Batı Hint Adaları'', http://www.wikiyours.com (19.10.2018).