İsmail Gelenbevî ve Satranç Risâlesi Üzerine

Asıl adı Şeyh İsmail b. Mustafa b. Mahmut olan İsmail Gelenbevî, 1143 (1730) yılında Manisa’nın Kırkağaç ilçesine bağlı Gelenbe’de doğdu. Asıl adı İsmâil olup daha çok Gelenbevî olarak anılır. Bazı eserlerinde Şeyhzâde lakabını da kullandığı görülür. Tanınmış bir aileden gelen Gelenbevî’nin dedesi Mahmud Efendi ile babası Mustafa Efendi’nin ilmiyeye mensup oldukları, her ikisinin de Manisa çevresinde müderrislik ve müftülük yaptıkları bilinmektedir. Babasını küçük yaşta kaybettiği için on üç on dört yaşlarına kadar ciddi anlamda bir eğitim göremeyen Gelenbevî doğduğu kasabada tahsile başladı, bir süre sonra da İstanbul’a giderek Fâtih Medresesi’ne girdi. Burada devrin ünlü müderrislerinden Yâsincizâde Osman Efendi’den Arapça ve naklî ilimleri, “ayaklı kütüphane” diye meşhur olan Müftîzâde Mehmed Emin Efendi’den de mantık, fizik ve matematik ilimlerini öğrenerek fıkıh, kelâm, matematik, mantık ve mühendislik ilimlerinde ilerlemiştir. Medrese tahsilini tamamladıktan sonra 1177 (1763) yılında açılan ruûs imtihanını kazanarak müderrislik unvanını aldı.

___

  • Ahmet Cevdet Paşa (1309/1892). Tarih-i Cevdet, c. IV, Dersaadet: Matbaa-i Osmaniyye.
  • Gölcük, Şerafettin ve Yurdagür, Metin (1996). “Gelenbevî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 13, İstanbul.
  • Gürışık Köksal, Bihter ve Kaman, Sevda (2021). İsmail Gelenbevî’nin Satranç Risâlesi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
  • İsmail Gelenbevî (1262). Resâilü’l-İmtihân, Matbaa-i Âmire, İstanbul.
  • Keklik, Nihat (1969-1970). İslam Mantık Tarihi ve Farabi Mantığı, c. I, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul.