Habitusu, Kültürel ve Sembolik Sermayesiyle Eleştirmen-Yazar ve Çevirmen: Nurullah ATAÇ

Cumhuriyet döneminin önemli yazar, çevirmen ve eleştirmenlerinden biri olan Nurullah Ataç, mevcut çalışmada tüm yönleriyle araştırılmaktadır. Çalışma kapsamında Nurullah Ataç’ın özellikle çevirmen kimliği üzerinde durmak amaçlanmaktadır. Ataç’ın çevirmenliğini besleyen yazar ve eleştirmen kimliklerini de analiz etmek, çevirmenliğini anlamak açısından oldukça önemlidir. Pierre Bourdieu’nün habitus ve sermaye kuramı kapsamında Ataç’ın eleştirmen, yazar, çevirmen kimlikleri incelenmektedir. Zira birbirine görünmez bir bağ ile bağlı olan bu kimlikler, Ataç’ın habitusu, kültürel ve sembolik (simgesel) sermayesi ile görünür bir hâl almaktadır. Her ne kadar habitus, bireye özgü özellikleri ifşâ ediyor ise kültürel sermaye ve bununla bağıntılı olarak sembolik sermaye de bireye göre değişken özellikler taşımaktadır. Bu nosyonların her bireyde aynı ve eşit düzeyde olmasını beklemek mümkün değildir. Mevcut nosyonların oluşumunu sağlayan arka alandaki başat faktörler, bireye, ailesine ve yaşam çevresine göre değişken nitelikler taşıdığı için, her birey bu kavramlar açısından ayrı bir değerlendirmeye tabii tutulmak durumundadır. Bourdieu’nün sosyal alan kuramında çok önemli bir konuma sahip olan habitus kavramı, kökende Aristoteles’in eğitimle kazanılmış, bireyin davranış ve tutumlarını içeren heksis kavramına dayanmaktadır. Bourdieu habitus kuramını, heksis kavramının özü ile beslemektedir ama tam bir kuramsal alt yapıyı kendisi oluşturmaktadır ve Aristoteles’ten aldığı kavramın içeriğini genişletmektedir. Habitus, bireyin sosyalleşmeye başlamasıyla bireysel özelliklerinin alandan ve çevreden beslenmesi ile oluşan esnek, değişken, aktarılabilir eğilimlerdir. Sermaye kuramı ise Karl Marx’ın iktisat temelli oluşturduğu, bireylerin sosyal düzlemde birbirleri ile olan konumlarının tespit edilmesinde işe yarayan sermaye kavramından alınmıştır. Bireyin sermayesini ekonomik, kültürel ve sembolik bağlamda analiz etmek mümkündür. Sermaye kavramları, çoğu zaman birbirine dönüşerek birbirini beslemektedir. Ekonomik sermayenin kültürel sermayeye, kültürel sermayenin ise kimi zaman ekonomik sermayeye dönüşümü muhtemeldir. En nihayetinde ise bu sermayelerin herhangi birisi sembolik sermayeye dönüşmektedir. Kişinin geçmişten kazandıklarının kişisel özelliklerine yansıması ve dış görünüşünden konuşmasına kadar edindiği her şey, sembolik sermayenin içeriğini oluşturmaktadır. Bu yüzden sembolik sermaye, en çok habitusla bağlantılı olmakla birlikte kültürel sermaye ile de ilişkilendirilebilir. Ataç’ın bilhassa çevirmen ve yazar kimliklerini, bu sosyoloji kuramı kapsamında incelemek, onun habitus özelliklerini, kültürel ve sembolik sermayesini, analiz etmek için önemli veriler sağlamaktadır. Ataç’ın habitusunun doğduğu andan itibaren ailesi içinde şekillenmeye başlaması, aile bireylerinin entelektüel birikimlerinin olması, babası Ata Bey’in ekonomik sermayesinin imkânlarını kullanarak Nurullah Ataç’ın önce kültürel sermaye daha sonra ekonomik sermaye edinmesini sağlaması, çalışma açısından önemli analiz verileri oluşturmaktadır. Ataç’ın habitusunun, kültürel ve sembolik sermayesinin çevirmenliği ve yazarlığı üzerinde bıraktığı etkiler, bu teorik yaklaşımların ışığında incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Çevirmen, yazar, habitus, kültürel sermaye, sembolik sermaye, Nurullah Ataç

A Critic-Writer and Translator with his Habitus, Cultural and Symbolic Capital: Nurullah ATAÇ

In this study, Nurullah Ataç, one of the important writers, translators and critics of the Republican era, is the subject of research with all his aspects. When focusing especially on his translator identity, it is also necessary to analyze Nurullah Ataç’s author and critic identities, which feed his translatorship. Within the scope of Pierre Bourdieu’s theory of Habitus and Capital, Ataç’s identity as a critic, writer and translator is examined. Because these identities, which are connected to each other by an invisible bond, become visible with Ataç’s habitus, cultural and symbolic capital. Although habitus shows individual characteristics, cultural capital and associated symbolic capital also have variable characteristics according to the individual. It is not possible to expect these notions to be the same and equal in every individual. As the dominant factors in the background that provide the formation of existing notions have variable characteristics according to the individual, family and millieu, each individual has to be evaluated separately in terms of these concepts. The concept of habitus, which has a very important place in Bourdieu’s theory of social field, is based on Aristotle’s concept of hexis, which was acquired through education and includes the behaviors and attitudes of the individual. Bourdieu feeds the habitus theory with the essence of the concept of hexis, but he creates a complete theoretical background and expands the content of the concept taken from Aristotle. Habitus is a flexible, changeable and transferable tendency that occurs when the individual starts to socialize and his / her individual characteristics are nourished from the field and the environment. On the other hand, the theory of capital, is taken from the concept of capital, which is used in determining the positions of individuals, economically based by Karl Marx, with each other in the social plane. It is possible to analyze the individual’s capital in economic, cultural and symbolic contexts. Concepts of capital mostly feed each other by transforming into each other. The transformation of economic capital into cultural capital, and sometimes, cultural capital into economic capital is possible. Ultimately, any of these capitals are transformed into symbolic capital. Examining Ataç’s especially the translator and author identities within the scope of this theory of sociology provides important data to analyze his habitus characteristics, cultural and symbolic capital. The fact that Ataç’s habitus started to take shape within his family from the moment he was born, his family members have an intellectual accumulation, and Nurullah Ataç, by using the opportunities of his father Ata’s economic capital, firstly obtained cultural capital and then economic capital, constitute important analysis data for this study. The impacts of Ataç’s habitus, cultural and symbolic capital on his translation and authorship are examined in the light of these theoretical approaches.

Keywords:

Translator, writer, habitus, cultural capital, symbolic capital, Nurullah Ataç,

PDF

___

Akbal, Oktay (2011). “Ataç’ı Anarken”, içinde Nurullah Ataç, Editörler Mustafa Şerif Onaran, İbrahim Çelik, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Anma ve Armağan Kitapları Dizisi 28, Ankara.
Ataç, Nurullah (2011). “Ben” içinde Nurullah Ataç, Editörler Mustafa Şerif Onaran, İbrahim Çelik, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Anma ve Armağan Kitapları Dizisi 28, Ankara.
Ataç, Nurullah (1947). “Dil Devrimi”, Memleket, 26. IX.1947,ATAÇ, Söyleşiler, Dizdaroğlu, Hikmet (1962), Ataç, Ataç Üzerine- Hikmet Dizdaroğlu; Nurullah Ataç Bibliyografyası- Sami N. Özerdim, Ankara Üniversitesi Basımevi, TDK Yayınları.
Ataç, Nurullah (1947). “Söz Arasında”, Ulus,13.XI. 1947, ATAÇ, Söyleşiler içinde Dizdaroğlu, Hikmet (1962), Ataç, Ataç Üzerine- Hikmet Dizdaroğlu; Söyleşiler- Nurullah Ataç; Nurullah Ataç Bibliyografyası- Sami N. Özerdim, Ankara Üniversitesi Basımevi, TDK Yayınları.
Arı, Sevinç (2014). Çeviri Sosyolojisi, Aylak Adam Kültür Sanat Yayıncılık,1. Basım, İstanbul.
Bourdieu, Pierre (1983). “Ökonomisches Kapital, kulturelles Kapital, soziales Kapital”, In:Reinhard Kreckel (Hg). Soziale Ungleichheiten (Soziale Welt Sonderband 2), Göttingen,s. 183-198.
Bourdieu, Pierre (1986). “The Forms of Capital” Pp. 241-258 in Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education”, edited by J. G. Richardson. New York: Greenwood Press.
Calhoun, Craig (2016). Bourdieu Sosyolojisinin Ana Hatları, Ocak ve Zanaat, Pierre Bourdieu Derlemesi, Derleyeneler Güney Çeğin, Emrah Göker, Alım Arlı, Ümit Tatlıcan, İletişim Yayınları, 4. Baskı, İstanbul.
Dizdaroğlu, Hikmet (1962). Ataç, Ataç Üzerine- Hikmet Dizdaroğlu; Söyleşiler- Nurullah Ataç; Nurullah Ataç Bibliyografyası- Sami N. Özerdim, Ankara Üniversitesi Basımevi, TDK Yayınları.
Huan, Xiaowei (2019). “Understanding Bourdieu-Cultural Capital and Habitus”, Review of European Studies; Vol. 11, No. 3; 2019 ISSN 1918-7173 E-ISSN 1918-7181 Published by Canadian Center of Science and Education, URL: https://doi.org/10.5539/res.v11n3p45.
İnanç, Remzi (2011). “Günün Yirmi Dört Saati Edebiyatçı: Ataç”, içinde Nurullah Ataç, Editörler Mustafa Şerif Onaran, İbrahim Çelik, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Anma ve Armağan Kitapları Dizisi 28, Ankara.
İnce, Ülker (2019). Çeviri Bilinci, Çevirenler, Çeviremeyenler, Çeviriverenler, Tekin Yayınevi, 1. Baskı, Ekim, İstanbul.
Jourdain, Anne- Nauliın, Sidonie (2020). Pierre Bourdieu’nün Kuramı ve Sosyolojik Kullanımları, Çeviren Öykü Elitez, 2. Baskı, İletişim Yayınları.
Jurt, Joseph (2010). Die Habitus-Theorie von Pierre Bourdieu, LiTheS Nr. 3 (Juli 2010), http://lithes.uni-graz.at/lithes/10_03.html.
Lekesiz, Ömer (2011). “Ataç: Yerli Eleştiride Özel Bir Öznelci” içinde Nurullah Ataç, Editörler Mustafa Şerif Onaran, İbrahim Çelik, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Anma ve Armağan Kitapları Dizisi 28, Ankara, s.289-293.
Onaran, Mustafa Şerif (2011). “Ataç’ın Önemi”, içinde Nurullah Ataç, Editörler Mustafa Şerif Onaran, İbrahim Çelik, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Anma ve Armağan Kitapları Dizisi 28, Ankara.
Palabıyık, Adem (2011). “Pierre Bourdieu Sosyolojisinde “Habitus”, “Sermaye” ve “Alan” Üzerine”, Liberal Düşünce Dergisi, Yıl 16, Sayı 61- 62, Kış-Bahar 2011, s. 121 – 141.
Papilloud, Christian (2003). Bourdieu lesen, Einführung in eine Soziologie des Unterschieds mit einem Nachwort von Loich Wacquant, transcript Verlag, Bielefeld.
Selmanpakoğlu, Selman (2019). Nurullah Ataç, Atatürkçü Düşünce, Düşün Dergi Eki, Yıl 25 Sayı 145,Ocak-Mart 2019.
Ulçugür, Saadet (1964). Nurullah Ataç Hayatı, Sanatı, Eseri, Türk Klasikleri, Varlık Yayınları, Sayı: 1083, Ekin Basımevi, İstanbul.
Yanıklar, Cengiz (2010). “Kültürel Sermaye, Eğitim ve Toplumsal Tabakalaşma: Pierre Bourdieu’nün Yeniden Üretim Kuramına Eleştirel Bakış”, Sosyoloji Dergisi, Sayı 22, Sayfalar 121-138.
Yavuz, Hilmi (2011).“Ataç: ‘İzlenimci Eleştiri’ mi ‘Parçalı Söz’ mü?” içinde Nurullah Ataç, Editörler Mustafa Şerif Onaran, İbrahim Çelik, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Anma ve Armağan Kitapları Dizisi 28, Ankara, s.285-287
Yücel, Tahsin (2011). “Kimdir Ataç?” içinde Nurullah Ataç, Editörler Mustafa Şerif Onaran, İbrahim Çelik, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Anma ve Armağan Kitapları Dizisi 28, Ankara, s.73-75.