Türkiye’de Sınıflar Mücadelesinin İdeolojik Boyutları ve Alt-işverenlik Sisteminin Geleceği Üzerine Bir Tartışma

Bu çalışma sınıflar mücadelesinin ideolojik boyutlarının 4857 Sayılı İş Kanunu üzerindeki etkilerini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda, iş yasasında yer alan ve en önemli esnek istihdam biçimlerinden biri olan alt-işverenlik sistemine odaklanılmıştır. Genel olarak 4857 sayılı yasa özel olarak da alt-işveren ilişkisini düzenleyen kanun hükümleri sınıflar mücadelesinin izini sürmede işlevseldir. Türkiye’deki alt-işverenlik sistemini sadece hukuki yönleriyle değil, ekonomi-politiği ilgilendiren yönleriyle de ele alan bu incelemede, sosyal sınıfların alt-işverenlik sistemiyle ilgili temel argümanlarına yer verilmiş ve bu argümanların birbirileriyle çeliştiği noktalara dikkat çekilmiştir. 2009 yılında hazırlanan TİSK, TOBB ve TÜSİAD’ın esneklik konusundaki ortak görüş ve önerileri adlı metin ve 2013 yılında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından düzenlenen 10. Çalışma Meclisi’ne ait tutanaklar bu makalenin iki temel kaynağı olmuştur. Çalışmada, işveren örgütlerinin daha esnek bir alt-işverenlik sisteminden, işçi sınıfının ise mümkün olduğunca sınırlandırılmış bir alt-işverenlik sisteminden yana oldukları tespit edilmiştir. Bu arada alt-işverenler ise hem işçi sınıfı ile hem de işveren örgütleri ile çıkar çatışması yaşamaktadır.

A Debate on the Ideological Aspects of the Class Struggles and the Fate of the Subcontracting System in Turkey

This study aims to analyze the effects of the ideological dimensions of the class struggles on the Labor Code No. 4857. In this respect, it focuses on the sub-contracting system which refers to one of the most important regulations about flexible employment in Turkish labor law. The Labor Code No. 4857 in general and its provisions regulating subcontracting system in particular are useful to follow the influences of the class struggles. This research, which has analyzed the Turkish subcontracting system with not only its judicial aspects but also those of political economy, includes the main arguments of the social classes concerning with the system, and points out their contradictions with each other. Two main resources benefited in the study are: The common views and suggestions of TİSK, TOBB and TÜSİAD about flexibilization prepared by those three employer organizations in 2009 and the written records belonging to the 10th Labor Council organized by The Ministry of Labor and Social Security in 2013. It is concluded that employer organizations support any legal regulation providing more flexible subcontracting system while the working class is strictly against such regulations and favors a sub-contracting system as restricted as possible. Meanwhile subcontractors have a conflict of interest with both employers and working class in Turkey.

PDF

___

Aydoğanoğlu, E. (2011) Emek Sürecinin Dönüşümü, Ankara: Kültür Sanat-Sen Yayınları.
Bağımsız Sosyal Bilimciler (2015) AKP’li Yıllarda Emeğin Durumu, İstanbul: Yordam Yayınları.
Bakır, O. (2013) “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 10. Çalışma Meclisi toplantı tutanakları”, 26-27 Eylül, Ankara, 244-251.
Bakır, O. (2017) “Türkiye’de taşeronun kısa tarihi: İsmi değişti cismi büyüdü”, Evrensel Gazetesi, https://www.evrensel.net/haber/339041/turkiyede-taseronun-kisa-tarihi-ismi-degisti-cismi-buyudu, 27 Kasım.
Bakır, O. (2018) “Taşeron işçiler, KHK ve kadro mücadelesi”, Teori ve Eylem Dergisi, https://teoriveeylem. net/2018/03/taseron-isciler-khk-ve-kadro-mucadelesi/
Bayramoğlu-Özuğurlu, S. (2012) “Düzenleyici Devlet Modelinde İstihdam Rejimi: Güvencesizlik”, (der. Ö. Göztepe), Güvencesizleştirme Süreç, Yanılgı, Olanak, Ankara: Notabene Yayınları.
Beko, K. (2013) “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 10. Çalışma Meclisi toplantı tutanakları”, 26-27 Eylül,Ankara, 26-33.
Canpolat, T. (2013) “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 10. Çalışma Meclisi toplantı tutanakları”, 26-27 Eylül, Ankara 142-150.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (2014) “Malatya Milletvekili Sayın Veli Ağbaba’ya ait (7/43275) esas no’lu soru önergesine cevap”, https://www2.tbmm.gov.tr/d24/7/7-43275sgc.pdf.
Çelik, A. (2003) “Yeni iş yasasının anlamı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 48, 41-72.
Çelik, A. (2010) “Bağlaçların sınıf mücadelesi”, Birgün Gazetesi, http://www.yarinlar.net/sinif-hareketi-ve-sol/ baglaclarin-sinif-mucadelesi-aziz-celik.html, 21 Ekim.
Çizmeci, B. (2013). “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 10. Çalışma Meclisi toplantı tutanakları”, 26-27 Eylül, Ankara, 184-185.
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu. (2016) “ Konfederasyonumuzun uzaktan çalışma ve özel istihdam bürolarına mesleki anlamda geçici iş ilişkisi kurma yetkisi verilmesi hakkındaki görüşleri”, http://disk.org. tr/2016/01/konfederasyonumuzun-uzaktan-calisma-ve-ozel-istihdam-burolarina-mesleki-anlamdagecici-is-iliskisi-kurma-yetkisi-verilmesi-hakkindaki-gorusleri/
Durmaz, O. S. (2017) “Türkiye’de iş hukukunun doğuşu (1909-1947) üzerine bir deneme”, Hukuk Defterleri, 8, 26-28.
Ercan, F. (2003) “İş kanunu sermayeye ne kazandırdı?”, http://www.antimai.org/bs/fercan2.htm.
Güler-Müftüoğlu, B. (2014) “Üretim Sürecinin Vazgeçilmezi Esneklik”, Müftüoğlu, Ö. ve Koşar, A. (der.) Türkiye’de Esnek Çalışma, İstanbul: Evrensel Kültür Kitaplığı.
Güzel, A. (2010) “Alt işveren uygulamasında güvencesiz bir sisteme doğru”, Çalışma ve Toplum, 27, 15-28.
Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2019) “Yeni ekonomi programı: 2019-2021”, https://www.bumko.gov.tr/ Eklenti/11247,ovpsunumv11turkcepdf.pdf?0 (17.04.2019).
Keçeci, M. (2013) “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 10. Çalışma Meclisi toplantı tutanakları”, 26-27 Eylül, Ankara, 157-162.
Koç, Y. (2012) AKP ve Emekçiler 2002-2012, Ankara: Epos Yayınları.
Koşar, A. (2014) “Ulusal İstihdam Stratejisi Bağlamında Esnekliğin Türkiye Stratejisi”, Müftüoğlu, Ö. ve Koşar, A. (der.) Türkiye’de Esnek Çalışma, İstanbul: Evrensel Kültür Kitaplığı, 100-118.
Lordoğlu, K. ve M. H. Koçak (2015) “AKP Döneminde İstihdam, İşgücü ve İşsizlik”, Koray, M. ve Çelik, A. (der.) Himmet Fıtrat Piyasa AKP Döneminde Sosyal Politika, İstanbul: İletişim Yayınları, 99-123.
Odman, A. (2008) “Taşeronlaşma ve geçici/ödünç işçilik gibi esnek istihdam rejimi formları, iş güvencesi ve insan sağlığı: Türkiye ve Almanya’dan örnekler ve tepkiler”, Toplum ve Hekim, 23, 4, 284-301.
Okcan, N. ve O. Bakır. (2010) “‘İşletmenin ve İşin Gereği Taşeronlaştırma’: Taşeron Cumhuriyetine Doğru…”, Çalışma ve Toplum, 27, 55-74.
Önsal, N. ve Yaşar, Ö. (2018) “Alt işverenlik yönetmeliği”, Alt işveren mevzuatı, Ankara: Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi Yayınları No: 23, 21-29.
Özveri, M. (2013) “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 10. Çalışma Meclisi toplantı tutanakları”, 26-27 Eylül, Ankara, 174-178.
Özveri, M. (2014).“Alt İşveren (Taşeron) Sermayenin Örgütlü İşgücüne Başkaldırısıdır”, Disk-Ar, Kış, 28-37.
Özveri, M. (2015a). “Ak Parti Döneminde İş Hukukunda Güvencesizliğin Kurumsallaşması”, Koray, M. ve Çelik, A. (der.) Himmet Fıtrat Piyasa AKP Döneminde Sosyal Politika, İstanbul: İletişim Yayınları, 125-156.
Özveri, M. (2015b). “Özelleştirme, alt işveren, özel istihdam büroları ve ucuz işgücü”, Emeğin Hukuku Kurultayı, 27-28 Mayıs, Ankara.
Özveri, M. (2018) “Taşeron sorunu çözülmedi ‘kadrolu taşeron işçisi’ sorunu yaratıldı”, Evrensel Gazetesi, 08.01.2018, https://www.evrensel.net/yazi/80645/taseron-sorunu-cozulmedi-kadrolu-taseron-iscisisorunu-yaratildi.
Pirler, B. (2001) “Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu’nun Ülkemizde İstihdamın Artırılmasına İlişkin Görüşleri”, İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, (3) 2, https://www.isguc. org/?p=article&id=64&cilt=3&sayi=2&yil=2001.
Polat, E. (2013) “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 10. Çalışma Meclisi toplantı tutanakları, 2. Panel: Alt işverenlik”, 26-27 Eylül, Ankara, 151-155.
Portelli, H. (1982) Gramsci ve Tarihsel Blok (çev: K. Somer), Ankara: Savaş Yayınları.
Şafak, C. (2004) “4857 Sayılı İş Kanunu çerçevesinde taşeron (alt işveren) meselesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 51, 111-132.
Tan, N. (2013) “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 10. Çalışma Meclisi toplantı tutanakları, 2. Panel: Alt işverenlik”, 26-27 Eylül, Ankara, 162-168.
TBMM. (2003) “İş Kanunu Tasarısı ve Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu Raporu”, https://www. tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d22/c007/tbmm22007045ss0073.pdf
TİSK, TOBB ve TÜSİAD. (2009) “TİSK, TOBB ve TÜSİAD’ın esneklik konusundaki ortak görüş ve önerileri”. https:// tusiad.org/tr/tum/item/2364-tisk--tobb-ve-tusiadin-esneklik-konusundaki-ortak-gorus-ve-onerileri.
TÜİK İşgücü İstatistikleri (2019) “Kurumsal olmayan nüfusun işgücü durumu”, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo. do?alt_id=1007.
Yıldırımoğlu, H. (2013) “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 10. Çalışma Meclisi toplantı tutanakları, 3. Panel: Özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi”, 26-27 Eylül, Ankara, 220-223.
“4857 Sayılı İş Kanunu”, T.C. Resmi Gazete, 25134, 10 Haziran 2003.
“4857 Sayılı İş Kanunu”, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf