Sonay BAYRAMOĞLU ÖZUĞURLU, Melih ÇELİK, Asmin KAVAS BİLGİÇ, Hilal KARA

Türkiye’de İtfaiye Hizmetinin Anatomisi: Envanter Çalışmasından Notlar

Bu makale, Türkiye’de itfaiye birimlerine posta yolu ile uygulanan “itfaiye en- vanter çalışması”nın betimsel analizine dayanmaktadır. Çalışmanın gerçekleşti- rildiği Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü (TODAİE), Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile 2018’de kapatıldığında, başka şeylerle birlikte raporu henüz ta- mamlanmış İtfaiye Envanter Çalışması da bir belirsizlik içinde kalmıştır. İtfaiye Envanter Çalışması, Türkiye’de itfaiye istatistiklerinin tutulmaması nedeniyle, itfaiye istatistiklerini derlenen ilk çalışmadır. Bu makalede, sözü edilen çalış- manın 30 büyükşehir ile sınırlı verilerinin betimsel analizine yer verilmiştir. Bu tercihin nedeni, büyükşehir itfaiyelerinin 2016 tarihli verilerini test etme olana- ğının bulunmasıdır. Araştırmada, itfaiye hizmeti üç boyutta kavranmıştır. Bun- lardan ilki altyapıdır; istasyon ve araç sayısı değişkenleri ile ölçülmüştür. İkinci boyut, iş gücüdür; bu boyut altında personel sayısı ile personel eğitimi üzerinde durulmuştur. Son boyut ise hizmet üretim sürecidir; bu boyut kapsamında farklı yangın türlerine müdahale yöntemleri ve iş akış süreci kavranmaya çalışılmış- tır. Posta yoluyla uygulanan anket çalışması üç bölümden meydana glemiştir. İlk bölümde, itfaiye teşkilatına dair genel bilgileri içeren 17 açık uçlu soruya yer almıştır. Soru kağıdının ikinci bölümü itfaiyede iş gücüne dair soruları içermek- tedir. Üçüncü bölüm envanter olarak düzenlenmiş ve itfaiye teşkilatlarının araç türü, sayısı, markası, modeli ve bakım periyodu gibi bilgiler sorulmuştur. İtfaiye hizmet kapasitesinin betimlenmesinde; “altyapı”, “personel kapasitesi” ve “yan- gına müdahale süreci” olmak üzere üç değişkenden yararlanılmıştır. Araştırmada derlenen itfaiye aracı ile ilgili veriler, 2006 tarihli İtfaiye Yönet- meliği’nde yer verilen asgari araç standartlarıyla kıyaslanmıştır. Personel ve istasyon verileri ise Dünya Yangın İstatistikleri Merkezi’nin (CTIF) verilerine göre değerlendirilmiştir. Araştırmanın büyükşehir itfaiye birimleri ile sınırlandırılmış bulguları üç maddede özetlenebilir: İlk olarak, Türkiye’de itfaiye altyapısı, uluslararası göstergelere kıyasla göreli olarak zayıftır; ayrıca 2006 tarihli İtfaiye Yönetmeliği’nin öngördüğü asgari araç ölçütlerini karşılayamamaktadır. İkinci olarak, uluslararası itfaiye göstergelerine göre, Türkiye’de nüfus başına düşen itfaiye personeli sayısı göreli olarak düşüktür. Üçüncü ve son olarak, Türkiye’de büyükşehir itfaiyeleri, kentsel yangına müdahalede, standartlaşmış bir iş akış sürecine sahiptir; ancak bilgi ve donanım bakımından kimyasal ve sanayi yan- gınları karşısında güçlendirilmeleri gerekmektedir. Araştırmanın, sayıların ötesinde gösterdiği gerçek şudur ki, geleneksel olmayan tehditler çağı olarak da nitelenen 21. yüzyılda, büyükşehirlerde yoğunlaşan nü- fus ve kent mimarisinin sergilediği özellikler nedeniyle, itfaiye hizmeti, yüksek öncelikli kamu hizmeti olarak görülmek durumundadır.

Anatomy of the Fire Service in Turkey: Notes from the Inventory Study

This article is based on the descriptive analysis of the “fire brigade inventory study” applied to municipal fire department in Turkey by mail. Then the Public Administration Institute for Turkey and Middle East (TODAIE), where this study was carried out, was closed in 2018 by the Presidential Decree and the Fire Bri- gade Inventory Study, whose report has been just completed remained in state of uncertainty, among other things. However, it can be claimed that the relati- ve importance of our Fire Brigade Inventory study, whose analysis and report writing was completed at the end of 2017, still continues; because there are no national statistics on fire services in Turkey. In this article includes a descriptive analysis of the data limited to 30 metropolitan cities. There are two reasons for this preference: First, metropolitan municipalities provide the opportunity to determine the current level of validity of 2016 data. Secondly, the research team also conducted fieldwork in five metropolitan cities. We also obtained meaning- ful qualitative data through the semi-structured interviews by conducting in Is- tanbul, Ankara, Izmir, Antalya, and Bursa metropolitan fire departments in 2016. This gave us important advantages in terms of making sense of the numerical analyzes of the data compiled with the questionnaires. In the questionnaire of our inventory study, the fire service capacity was cap- tured in three dimensions. The first is infrastructure that covers number of sta- tions, and of vehicles. The second dimension is about labourforce; under this dimension, the number of personnel and personnel training were emphasized. The last dimension is related to the production process of fire services; within the scope of this dimension, the fire response method was emphasized, and the workflow process and the methods of responding to different types of fire were tried to be comprehended. In the first part of the questionnaire, there were 17 open-ended questions containing general information about the Fire Brigade. The second part of the question paper includes questions for firefighters. The third part was organized as an inventory by covering information about vehic- le type, number, brand, model, and maintenance period of fire departments. Analysis of fire service capacity carried out under three headings: “firefighting vehicles and infrastructure”, “personnel capacity” and “fire response process”. In order to make sense of the analysis, fire truck statistics were compared with the vehicle standards in the 2006 Fire Brigade Regulation, and the number of personnel and stations were compared with the data of the World Fire Statistics Center (CTIF). The results of our inventory study, which are limited to metro- politan fire departments, can be summarized as follows: First, the firefighting infrastructure in Turkey is relatively inadequate compared to international in- dicators and cannot even meet the minimum vehicle criteria specified by the 2006 Fire Brigade Regulation. Secondly, according to international firefighting indicators, the number of firefighters per population in Turkey is relatively low. Finally, even though metropolitan municipalities in Turkey have a standardized workflow process in responding to urban fires, their knowledge and equipment against chemical and industrial fires need to be strengthened. The fact that this study shows beyond the numeric expressions, is that in the 21st century, which is also called the ‘century of non-traditional threats’, the fire service has to be seen as a high priority public service due to the population concentrated in the cities and the characteristics of the urban architecture.

PDF

___

Baskıcı, M. (2014) “Ondokuzuncu Yüzyılda İstanbul›un Eski ve Yeni İtfaiye Teşkilatları ve Bir Yabancının Gözlem- leri”, Mülkiye Dergisi, 2, 233, 175-189.
Beal-Neves, M., Ely, C. V., Westerhofer Esteves, M., Blochtein, B., Lahm, R. A., Quadros, E. L.L. ve Ferreira, P. M. A. (2020) “The Influence of urbanization and fire disturbance on plant-floral visitor mutualistic networks”, Diversity, 12, No:4: 141, https://doi.org/10.3390/d12040141.
Çelik. Y. (2012) “Tulumbacı”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 41. Cilt ( 369-371).
Çuluk, S. (2020) “İtfaiyenin Başında 48 Sene: Ödön Seçeni”, Tarih Dergi, Ocak.
Demir, C. (2020) “19. yüzyıldan 20. Yüzyıla Sinop Varoş Mahallesi Yangınları ve Yapılan Sosyal Yardımlar”, Belgi Dergisi, C.2, S.19, Kış, I, 2038-2067.
FBU (2010) It’s About Time. Fire Brigades Union, https://www.fbu.org.uk/publications/its-about-time-why- emergency-response-times-matter-firefighters-and-public Son erişim tarihi, 17.01.2022.
Fuge, L. (2022) How are Ee Studying Firefighter Health Risks?, Cosmos, 14.
Gencer, D. ve Pala, İ. T. (2021) “Trabzon Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Dairesi Başkanlığının 2010-2020 Yılları Arasında Müdahale Ettiği Yangınlar Üzerine Bilimsel Bir Değerlendirme”, Hastane Öncesi Dergisi , 6,1, 37- 50. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/hod/issue/58618/816796. Son erişim tarihi: 20.01.2022.
Gibson, L., Engelbrecht, J. ve Rush, D. (2019) “Detecting Historic Informal Settlement Fire with Sentinel 1 and Sentinel 2 Satellite Data- Two Case Studies in Cape Town”, Fire Safety Journal Vol 108, Eylül 2019. https:// doi.org/10.1016/j.firesaf.2019.102828.
Gök, M. G. (2005) Ankara Büyükşehir Belediyesinde Görev Yapan İtfaiye Çalışanlarının İş Tutumları ile İl Doyumlarının Analizi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bİlimleri Enstitüsü, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Huang, K. (2009) Population and Building Factors That Impact Residential Fire Rates in Large U.S. Cities, Yük- sek Lisans Tezi, Texas State University. https://digital.library.txstate.edu/handle/10877/3592 . Son erişim tarihi, 17.04.2021.
Jennings, C. R. (1996) Urban Residential Fires: An Empirical Analysis of Building Stock and Socioeconomic Characteristics for Memphis, Tennessee, Yayınlanmamış doktora Tezi. Cornell University.
Jahnke, S. (2020) “Is the Firefighter 48/96 Shift a Health Hazard?” Fire Rescue, http://www.firerescue1.com. Son erişim 17 Ocak 2022.
Karter, M. J. ve Donner, A. (1978) “The Effect of Demographics on Fire Rates”, Fire Journal 72, (1): 53-65.
Kılıç, A. (2021) Yangın Güvenliği, www.yangın.org. Son erişim tarihi, 19.03.2022.
Koçan, M. (2013) Yerel Yönetimlerde İtfaiyenin Rolü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
Kumaş, S. (2013) İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları: İtfaiye Teşkilatında Örnek Bir Risk Değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bahçeşehir Üniversitesi, 2013.
Kut, T. (1979) “Ülkemizde Yangın Tulumbasını İlk Kez İmal Eden Gerçek Davud’un ve Bazı Tulumbacıların Mezar Taşları”, Tarih Dergisi, Sayı 32, s.771-778.
Kuzucu, K. (2020) “İtfaiye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ek-1 Cilt (676-678).
NFPA ( 2015) “New Fire New Tactics”, The Magazine of the National Fire Protection Association, Ocak-Şubat 2015.
Polat, Y. ve Kartal, M. (2018) “Cumhuriyetten Günümüze Türkiye’de Modernleşme Bağlamındas Dışa Kapalı Konut Üretimi”, Aksaray Üniversitesi İİBF Dergisi 10, 4, 63-76. http://aksarayiibd.aksaray.edu.tr/tr/pub/is- sue/42407/495068. Son erişim tarihi, 20.01.2022.
Rush, D., Bankoff, G., Cooper-Knock, S.-J., Gibson, L., Hirst, L., Jordan, S., Spinardi, G., Twigg, J. ve Walls, R.S. (2020) “ Fire Risk Reduction on the Margins of An Urbanizing World”, Disaster Prevention and Manage- ment, 29, 5, 747-760. https://doi.org/10.1108/DPM-06-2020-0191.
Söylemez, A. (2012) Bir Yerel Hizmet Birimi Olarak İtfaiyenin Tarihi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi. C.15, S.2, 29-48.
Schaeman, P. S., Hall, J. R., Schainblatt, A. H., Swartz, J. A., ve Karter, M. J. (1977) Procedures for Improving the Measurement of Local Fire Protection Effectiveness, Quincy, MA: National Fire Protection Association.
Şavklı, Y. (2021) İtfaiye Çalışanlarında Posttravmatik Stres Bozukluğu Belirtileri ve İntihar Arasındaki İlişkide Psikolojik Dayanklılığın Düzenleyici Rolü. İstanbul Gelişi Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
Tarcan, M. (1962) Batı Devletlerinde ve Bizde İtfaiye Teşkilatı, İdare Dergisi, 279, Kasım-Aralık, 67-84.
Taşkın, H . (2012) Afet ve Acil Durum Yönetiminde İtfaiyenin Rolü ve Yeri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi.
Tunalı, L. (1996) İtfaiye Çalışanlarının Sağlık Sorunları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Ü. Sağlık Bilim- leri Enstitüsü, Ankara.
TÜİK (2020) Yıllara Göre İl Nüfusları. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kay- it-Sistemi-Sonuclari-2020-37210 (erişim, 17.04.2021).
WHO (2018) Global health estimates 2016: Deaths by cause, age, sex, by country and by region, 2000-2016, Geneva, World Health Organization,. https://www.who.int/violence_injury_prevention/burns/en/ Son erişim tarihi, 15 Nisan 2021.
World Fire Statistics (2015) CTIF 2015, No: 20. https://www.ctif.org/world-fire-statistics. Son erişim tarihi, 17.04.2021.
World Fire Statistics (2016) CTIF 2016, No.21. https://ctif.org/sites/default/files/ctif_report21_world_fire_statis- tics_2016.pdf . Son erişim tarihi,17.04.2021.
World Health The Rankings (2022) Fires, https://www.worldlifeexpectancy.com/cause-of-death/fires/by-coun- try/ Son erişim tarihi,17. 01. 2022.
Yavuz, Ö. ve Bozatay, Ş. A. (2015) “Türkiye’de İtfaiye Hizmetlerinin Örgütlenmesi ve Etkinliği Sorunu”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5, 2, 785-804.
Yentürk, N. (2002) Türk İtfaiye Teşkilatının Yeniden Yapılandırılması İçin Model Önerisi, İstanbul: İTÜ Afet Yöne- tim Merkezi, 2002.
Zhang, Y., Shen, L., Ren, Y., ve Wang, J. (2019) “How Fire Safety Management Attended During the Urbaniza- tion Process in China?”, Journal of Cleaner Production, doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.1176.