Güvencesizlik Kıskacında Kafe-Bar Çalışanlarının Covid-19 Pandemi Deneyimleri: Kadıköy Örneği

Çalışma yaşamında güvencesizlik sorunu artan bir biçimde önemini korumaktadır. Neoliberal dönemle birlikte sermayenin emek üzerindeki sömürüsü arttıkça gü- vencesizlik derinleşme yaşamıştır. Güvencesizliğin artan görünümü karşısında prekarya kavramı ortaya çıkmış ve ayrı bir sınıf olup olmama konusunda tar- tışmalara neden olmuştur. Bu çalışmada güvencesizlik olgusuna yer verilmiş ve prekaryanın neden ayrı bir sınıf olarak nitelendirilemeyeceği açıklanmaya ça- lışılmıştır. Çalışmada prekaryalaşmanın tüm işçi sınıfına içkin bir özellik oldu- ğu belirtilmiştir. Kafe-bar çalışanları da çalışma koşullarının esnek, güvencesiz ve kuralsız oluşu ile prekaryalaşma sürecini yaşamaktadırlar. Hâlihazırda prekaryaya içkin sorunlar yaşayan kafe-bar çalışanları Covid-19 pandemisinin getirdiği olumsuzluklarla da baş etmek zorunda kalmışlardır. Pandemi ile bir- likte dünya ölçeğinde yaşanan sağlık krizinin yanında işgücü piyasaları da et- kilenmiştir. Krizden etkilenen pek çok sektörde üretim faaliyetlerinin azalması aktif çalışanlar için işlerini kaybetme, ücretsiz izne çıkarılma ve haftalık çalışma saatlerinin düşmesi gibi risklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Hizmet sektörünün içerisinde yer alan yeme-içme hizmetlerinin sağlandığı mekânların pandemi sürecindeki kapanmalarla çalışmalarının durdurulması da söz konusu olmuştur. Bu süreçte yeme-içme hizmeti sunan esnaf ve çalışanlar çeşitli mad- di ve manevi sıkıntılar yaşamıştır. Bu çalışma kapsamında da maddi ve manevi sıkıntılarla çevrelenen yeme-içme hizmetlerinin sağlayıcılarından kafe-bar ça- lışanlarının deneyimleri açığa çıkarmak amaçlanmıştır. Bu amaçla güvencesizlik ve prekarya kavramları ele alınmış ve sonrasında Covid-19 pandemisinin çalışma üzerindeki etkisi özetlenmiştir. Son olarak çalışmada İstanbul’un Kadıköy ilçe- sinde kafe-bar çalışanı olan 13 kişi ile gerçekleştirilen görüşmeler yoluyla elde edilen nitel verilerin değerlendirilmesi yapılmıştır. Çalışmanın sonucu olarak güvencesiz ve esnek çalışma koşulları ile çevrelenmiş kafe-bar çalışanlarının pandemi sürecinde iş ve gelir kayıplarını derin bir biçimde yaşadıkları anlaşıl- maktadır.

Covid-19 Pandemic Experiences of Cafe-Bar Employees in the Clamp of Precarity: The Case of Kadıköy

The problem of insecurity in working life maintains its importance increasing- ly. With the neoliberal period, as the exploitation of capital on labor increa- sed, insecurity deepened. The concept of precariat emerged in the face of the increasing appearance of insecurity and it caused discussions about whether it should be a separate class or not. In this study, the phenomenon of insecurity is included and it is tried to explain why the precariat cannot be described as a separate class. In the study, it was stated that precarization is an inherent featu- re of the entire working class. Cafe-bar workers also experience the process of precariatization with their flexible, insecure and irregular working conditions. Cafe-bar employees, who are already experiencing problems inherent in the precariat, had to cope with the negativities brought by the Covid-19 pandemic. In addition to the health crisis experienced on a world scale with the pandemic, labor markets were also affected. The decrease in production activities in many sectors affected by the crisis has led to the emergence of risks such as losing their jobs, taking unpaid leave and decreasing weekly working hours for active workers. There was also the issue of stopping the work of the places where food and beverage services are provided in the service sector due to the closures during the pandemic process. In this process, tradesmen and employees who provided food and beverage services experienced various financial and moral difficulties. Within the scope of this study, it is aimed to reveal the experiences of cafe-bar employees, one of the providers of food and beverage services, who are surrounded by financial and moral problems. For this purpose, the concepts of insecurity and precariat were discussed and then the impact of the Covid-19 pandemic on the study was summarized. Finally, in the study, qualitative data obtained through interviews with 13 people working in cafes and bars in Ka- dıköy, Istanbul, were evaluated. As a result of the study, it is understood that cafe-bar employees, surrounded by insecure and flexible working conditions, experienced job and income losses deeply during the pandemic process.

PDF

___

Akçay, Ü. (2015, Aralık 27). Güvencesizlik ve Finansal İçerilme. Ocak 13, 2022 tarihinde Başlangıç: https:// baslangicdergi.org/guvencesizlik-ve-finansal-icerilme/ adresinden alındı
BBC. (2021, Mart 19). Kod 29 nedir, uygulamaya karşı eylemler neden yayılıyor? 1 17, 2022 tarihinde BBC Türkçe: https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-56445327 adresinden alındı
Birgün. (2021, Nisan 16). Artan intiharlar Meclis gündeminde: Vatandaş çaresizliğe mahkum edildi. Mayıs 29, 2021 tarihinde birgun.net: https://www.birgun.net/haber/artan-intiharlar-meclis-gundeminde-vatan- das-caresizlige-mahkum-edildi-341576 adresinden alındı
Bora, T. (2010, Haziran 1). Tanıl Bora ile Söyleşi: Sınıf, Kapitalizm ve Türkiye. (D. Demirkent, & T. Baykan, Röportajı Yapanlar) Castel, R. (2004). Sosyal Güvensizlik. İstanbul: İletişim Yayınları.
Çelik, A. (2020, Nisan 20). İşsizlik Sigortası Fonu›nda Gerçekten Para Yok Mu? Ocak 17, 2022 tarihinde birgun. net: https://www.birgun.net/haber/issizlik-sigortasi-fonu-nda-gercekten-para-yok-mu-297328 adresin- den alındı
Demiral, E., Çevik, Z. A., & Gülümser, Ş. (2020). Covid-19 Pandemisi ve İntihar. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 5(Covid-19 Özel Sayısı), 138-147.
Demirtaş, E. (2021, Nisan 29). Kafe-Bar Çalışanları Dayanışmada. Mayıs 7, 2021 tarihinde Gazete Kadıköy: http://www.gazetekadikoy.com.tr/gundem/kafe-bar-calisanlari-dayanismada-h17627.html adresinden alındı
DİSK. (2021, Nisan 6). 2020’de Kod-29 kıyımı: 143 bini erkek, 34 bini kadın toplam 177 bin işçi! MAyıs 30, 2021 tarihinde disk.org.tr: http://disk.org.tr/2021/04/2020de-kod-29-kiyimi-143-bini-erkek-34-bini-kadin-top- lam-177-bin-isci/ adresinden alındı
DİSK-AR. (2020). Covid-19 İşçileri Nasıl Etkiledi? İstanbul: DİSK Yayınları No:81.
DİSK-AR. (2021a, Şubat 5). Dünyada ve Türkiye’de Covid-19’un Sosyal ve Ekonomik Etkileri ile Mücadeleye Ayrılan Kaynaklar. Mayıs 28, 2021 tarihinde DİSK-AR Web Sitesi: http://arastirma.disk.org.tr/wp-content/ uploads/2021/02/Covid-19-Harcamalar%C4%B1-Raporu-OCAK-2021.pdf adresinden alındı
DİSK-AR. (2021b, Mart 8). Covid-19 Döneminde Kadın İşgücünün Durumu. Mayıs 30, 2021 tarihinde DİSK- AR Web Sitesi: http://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2021/03/8-MART-2021-Kad%C4%B1n-%- C4%B0%C5%9Fg%C3%BCc%C3%BCn%C3%BCn-Durumu-Raporu.pdf adresinden alındı
Erdoğdu, S. (2020). COVID-19 Krizi ve Kadın İstihdamı ve İşsizliği. Mayıs 30, 2021 tarihinde KEİG: http://www. keig.org/covid-19-krizi-ve-kadin-istihdami-ve-issizligi/ adresinden alındı
Evrensel. (2021, Mayıs 29). İntiharlar AKP’li yılların zirvesine çıktı. Mayıs 29, 2021 tarihinde evrensel.net: https:// www.evrensel.net/haber/434018/intiharlar-akpli-yillarin-zirvesine-cikti adresinden alındı
Evrensel. (2021, Ocak 25). Kafe-Bar Çalışanları: İşyerleri Açılsın. Mayıs 6, 2021 tarihinde Evrensel: https://www. evrensel.net/haber/424434/kafe-bar-calisanlari-isyerleri-acilsin adresinden alındı
Gazete Karınca Haber Merkezi. (2021, Mayıs 2). Desteksiz Kapanma Can Alıyor: 24 Saatte Dört İntihar. Ma- yıs 29, 2021 tarihinde Gazete Karınca: https://gazetekarinca.com/2021/05/desteksiz-kapanma-can-ali- yor-24-saatte-dort-intihar/ adresinden alındı
ILO. (2012). FROM PRECARIOUS WORK TO DECENT WORK. Geneva: The International Labour Office.
ILO. (2021, Ocak 25). COVID-19 ve Çalışma Yaşamı - 7. Baskı. Mayıs 30, 2021 tarihinde ILO: https://www.ilo.org/ wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/briefingnote/wcms_769693. pdf adresinden alındı
İlyas, Ö. (2022). Freelance Emek. İstanbul: İletişim Yayınları.
İŞKUR. (2021). Kısa Çalışma Ödeneği. Mayıs 2021 tarihinde işkur.gov.tr: https://www.iskur.gov.tr/isveren/ki- sa-calisma-odenegi/genel-bilgiler/ adresinden alındı
Kutlu, D. (2018). Prekarya ve “Prekarya Bildirgesi” Üzerine Bi rkaç Soru, Gözlem ve Görüş. Çalışma ve Toplum, 3(58), 1860-1880.
Kümbetoğlu, B. (2008). Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. İstanbul: Bağlam Yayın- cılık.
Mental Health UK. (2020, Ekim 12). Mental Health & Money Toolkit launched amid study that 1 in 5 have been negatively impacted financially and mentally by coronavirus. Mayıs 29, 2021 tarihinde https://men- talhealth-uk.org/: https://mentalhealth-uk.org/blog/mental-health-money-toolkit-launched-amid-stud- y-that-1-in-5-have-been-negatively-impacted-financially-and-mentally-by-coronavirus/ adresinden alın- dı
Resmi Gazete. (2020, Nisan 17). Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Sayı: 31102. https:// www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/04/20200417-2.htm adresinden alınmıştır
Standing, G. (2015). Prekarya Yeni Tehlikeli Sınıf (2.Baskı b.). (E. Bulut, Çev.) New York: İletişim Yayınları.
Standing, G. (2017). Prekarya Bildirgesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Şahankaya Adar, A. (2018). Türkiye’de Yeni Prekarya Suriyeli İşgücü mü? Çalışma ve Toplum, 13-36.
TDK (2022b), “Freelance”, Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/
TDK (2022a), “Barista”, Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/
Temiz, H. E. (2004). Eğreti İstihdam: İşgücü Piyasasında Güvencesizliğin ve İstikrarsızlığın Yeni Yapılanması. Çalışma ve Toplum(2), 55-80.
Vatansever, A. (2013, Aralık). PREKARYA GECELERİ 21. Yüzyıl Dünyasında Geleceği Olmayan Beyaz Yakalıların Rüyası. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1-19.
WEB Research. (2004). Report of Exploratory Case Study Research into Precarious Employment. New Zealand: Labour Market Policy Group.
Wikipedia (2022), “Transkripsiyon”, https://tr.wikipedia.org/wiki/Transkripsiyon
Wright, E. O. (2016). Is the Precariat a Class? Global Labor Journal, 7(2), 123-135.
Yılmaz, G. (2010). Güvencesizlik-Güvencelik İkileminde İşçi Sağlığı. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 2-8.