CUMHURİYET DÖNEMİ YAZIN ÇEVİRİLERİNDE BİR ÇEVİRİ STRATEJİSİ OLARAK YABANCILAŞTIRMANIN EKSİKLİĞİ: FRANZ KAFKA'NIN "EIN LANDARZT" ADLI ÖYKÜSÜNÜN TÜRKÇEYE ve İNGİLİZCEYE ÇEVİRİLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI İNCELEMESİ

Bu çalışmada Cumhuriyet Dönemi yazın çevirisi stratejilerini hem bu konuda yapılmış araştırmalar üzerinden hem de Kafka'nın "Ein Landarzt" öyküsünün farklı çevirileri üzerinden ele aldık. Hipotezimiz, bu dönemde yabancılaştırmanın baskın bir strateji olmadığıydı. İncelediğimiz araştırmalar da Tercüme Bürosu'nun, en azından yönetici kadrosunun yerlileştirmeci olduğunu, sonraki yıllarda ise kaynak odaklı bir yaklaşımın egemen olduğunu ortaya koyuyordu. Çeviri incelemesi sonucunda ise yerlileştirmeciliğiyle bilinen Kamuran Şipal'in diğer çevirmenlere kıyasla, yabancılaştırma stratejisine daha fazla başvurduğunu gördük. Bu, şu önermeyi de beraberinde getiriyordu: En yabancılaştırmacı çevirmen Şipal'se, yabancılaştırma pek kullanılmayan bir strateji olsa gerek. Gerçekten de ele aldığımız örnekler üzerinden, yabancılaştırmanın az kullanıldığını gördük. Aynı öykünün İngilizceye çevirilerini de inceledik; bu çevirilerde yabancılaştırmaya daha fazla başvurulmuş olmasını, hipotezimizi destekleyen bir başka veri olarak yorumladık çünkü bu, elimizde yabancılaştırmanın pekala yapılabileceği bir kaynak metnin olduğunu ama Türkçeye çevirilerde bu stratejinin tercih edilmediğini, bir başka açıdan ortaya koyuyordu.Bu çalışma ayrıca, karşılaştırmalı incelemeler yapmanın, Şipal örneğinde gördüğümüz üzere, üstünde neredeyse fikir birliğine varılmış yargıları değiştirebilecek sonuçlar alınmasına olanak tanıdığını gösteriyor.

ABSENCE OF FOREIGNIZATION AS A LITERARY TRANSLATION STRATEGY IN TURKISH REPUBLICAN ERA: A COMPARATIVE STUDY OF TRANSLATIONS OF FRANZ KAFKA'S SHORT STORY, "EIN LANDARZT" INTO TURKISH AND ENGLISH

In this study, the aim was to analyse literary translation strategies in the Turkish Republican Period, both by examining earlier theoretical/historical analyses and research findings, and by analysing several actual translations of Franz Kafka's short story "Ein Landarzt". My hypothesis was that foreignization was not a dominant literary translation strategy. And actually, earlier studies, and essays about translation strategies I examined, and my own text analyses confirmed this hypothesis. The leading figures of the Translation Bureau were defending the domesticating strategy, and in the following years, a source oriented approach became popular. Moreover, text analyses revealed that Kamuran Şipal, who is famous and criticized for his domesticating translations in literary circles, was the translator who used foreignization most. This interesting finding led to the argument that if Şipal uses foreignization most, then foreignization must be a rarely used strategy. And indeed, translations into Turkish investigated in this study showed that foreignization is used scarcely. The fact that foreignization was used more by the English translations of the same text, strengthened the validity ofour hypothesis since this proved again, that not using the foreignizing strategy was a choice of Turkish translators. One last point underlined in this study is, as highlighted in Şipal's case, comparative research might help changing almost stereotyped judgements about translation phenomena.

PDF

___

Aksoy, B. (1995). Cumhuriyet Döneminde Çeviri Anlayışları. (yay. haz. Mehmet Rifat), Çeviri ve Çeviri Kuramı Üzerine Söylemler (73-92). İstanbul: Düzlem Yayınları.
Ataç, N. (1941). Tercümeye Dair. Tercüme, 1 (6), 505-507.
Berk, İ. (1978). Çeviride Şiir Dili. Türk Dili, 38-322, 71-76.
Berk, Ö. (2000). Bir Türk Kimliği Yaratmada Tercüme Bürosu ve Kültür Politikaları: Çevirilerin Yerelleştirilmesi. Toplum ve Bilim, 85, 156-171.
Berk, Ö. (2001).Ulusların ve Ulusal Kimliklerin Oluşturulmasında Çeviri Yöntemlerinin Rol ve İşlevi, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 49-66.
Berk, Ö. (2005). Kuramlar Işığında Açıklamalı Çeviribilim Terimcesi. İstanbul: Multilingual.
Erenel, E. (1968). Amerika, Dava, Şato ve İki Çeviri Anlayışı. Yeni Dergi, 42, 65-70.
Erhat, A. (1974). Ortak Çeviri. Türk Dili, 38 (322), 54-58.
Gürçağlar, Ş. T. (2001). The Politics and Poetics of Translation in Turkey - 1923 1960 (Doktora tezi). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Gürçağlar, Ş. (2005). Kapılar: Çeviri Tarihine Yaklaşımlar, İstanbul: Scala Yayıncılık.
Hikmet, N. (1975). Kemal Tahir'e Mapusaneden Mektuplar. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Kafka, F. (1952). A Country Doctor. Selected Short Stories of Franz Kafka içinde (148-156). (Çev. Willa ve Edwin Muir). New York: The Modern Library.
Kafka, F. (1995). Bir Köy Hekimi. Hikâyeler içinde (187-209). (Çev. Kâmuran Şipal). İstanbul: Cem Yayınevi.
Kafka, F. (1996). A Country Doctor. The Metamorphosis and Other Stories içinde (76-80). (Çev. Stanley Appelbaum). New York: Dover Publications.
Kafka, F. (1997). Ein Landarzt. Die Erzählungen içinde (253-260). Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag GmbH.
Kafka, F. (2004). Bir Köy Doktoru. Metamorfoz ve Diğer Hikayeler (115-121). (Çev. Zeynep Bilen). İstanbul: Birey Yayıncılık.
Kafka, F. (2005). Bir Köy Doktoru. Seçme Öyküler (70-76. (Çev. Mehmet Harmancı). İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
Kafka, F. (2006). A Country Doctor. Franz Kafka - Stories 1904-1924 içinde (182-187). (Çev. J. A. Underwood). Londra: Abacus.
Kafka, F. (2012). Bir Taşra Hekimi. Ceza Kolonisinde - Anlatılar 1 içinde (117-124). (Çev. Tevfik Turan). İstanbul: Can Yayınları.
Kafka, F. (2014). Bir Köy Hekimi. Bir Köy Hekimi içinde (9-16). (Çev. M. Kamil Utku). İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları.
Karantay, S. (1991). Tercüme Bürosu: Normlar ve İşlevler. Metis Çeviri, 16, 96-101.
Karst, R. (1984). Kafka ve Gogol-Gerçekliği Olan İmgeler ve İmgeleri Olan Gerçek. (Çev. Turgay Kurultay). Yazko Çeviri Kafka Özel Sayısı, 69-80.
Köni, Y. K. (1944). Tercümeye Dair Düşünceler. Vakit, 157-158.
Maden, S. (1978). Soruşturma. Türk Dili, 38-322, 169.
Muir, E. (1984). Kafka'yı Çevirirken. (Çev. Serap Avanoğlu). Yazko Çeviri Kafka Özel Sayısı, 122-126
Nabokov, V. (1988). Edebiyat Dersleri. (Çev. Fatih Özgüven, Nihal Akbulut). İstanbul: Ada Yayınları.
Nutku, Ö. (1978). Oyun Çevirilerinde Konuşma Dilinin Önemi. Türk Dili, 38-322, 79-86.
Özdoğru, N. (1964). Shakespeare'e Saygı. Oyun, 23-30.
Paker, S. (1986). Hamlet in Turkey. New Comparison, 2, 89-105.
Popovic, A. (2004). Çeviri Çözümlemesinde "Deyiş Kaydırma" Kavramı. (yay. haz. Mehmet Rifat). Çeviribilim Nedir? - Başkasının Bakışı (133-143). İstanbul: Dünya Kitapları.
Schleiermacher, F. (1963). Über die verschiedenen Methoden des Übersetzens. (yay. haz. Hans Joachim Störig). Das Problem des Übersetzens, (39-70). Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
Sözen, M. (2009). Türkiye'de Kafka Çevirileri Bağlamında "Şarkıcı Josefine ya da Fare Ulusu" Üzerinden Kâmuran Şipal'in Yeri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Okan Üniversitesi.
Sözer, Ö. (1966). Kafka'dan İki Roman: "Dava" ve "Şato". Yeni Dergi, 26, 115-122.
Şipal, K. (1967). Dava ve Şato Çevirileri Üzerine. Yeni Dergi, 30, 211- 225.
Venuti, L. (1998). Strategies of Translation. (yay. haz. Mona Baker). Routledge Encyclopedia of Translation Studies, (240-244). Londra ve New York: Routledge.
Venuti, L. (1999). The Scandals of Translation. Londra ve New York: Routledge.
Yetkin, S. K. (1944). Tercüme Sanatı. Edebiyat Konuşmaları (45-47). İstanbul: Remzi Kitabevi.