Denetim Odağı ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma

Bu araştırmada denetim odağı (DO) ve örgütsel vatandaşlık davranışı(ÖVD) arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmış, araştırma Balıkesir üniversitesine bağlı bir fakülte ve dört meslek yüksek okulundan 252 kişilik öğrenci üzerinde yapılmıştır. Araştırmada Denetim odağı ile ilgili olarak Rotter (1966) tarafından geliştirilen ve Dağ (1991) tarafından Türkçe uyarlaması yapılan Rotter Denetim Odağı Algısı Ölçeği kullanılmıştır. ÖVD ilgili olarak kullanılan ölçek araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Verilerin analizinde, bağımsız t- testi, korelasyon ve Regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğrencilerin göstermiş oldukları ÖVD, cinsiyet ve okul türü açısından anlamlı olarak farklılaşmış, denetim odağı ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasında içsel denetimliler lehine anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Denetim odağı ve ÖVD arasında düşük- negatif yönde ilişkiler belirlenmiştir. Araştırmada denetim odağının ÖVD nin bir yordayıcısı olmadığı sonucuna varılmıştır.

The relationship between locus of control and organizational citizenship behavior: A study on university students

This study aimed to examine the relationship between locus of control (LOC) and organizational citizenship behavior (OCB). It was carried out on a student group of 252 participants from one faculty and four vocational schools at Balıkesir University. Rotter’s Locus of Control Scale (RLCS) whose adaptation into Turkish was previously made by Dağ (1991) was used in this study. The scale used in regards to OCB was developed by the researcher. Independent t-test, correlation coefficient and regression analysis were used to analyze the data. OCB revealed is found to be significantly different in terms of gender and school type. A lownegative direction in the relationship was found between LOC and OCB. It was concluded that LOC is not a predictor of OCB.

___

  • Aktaş, H.G (2008). “Öğretmenlerde Denetim Odağı ve Örgütsel Vatandaşlık.” Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
  • Arıcak, T. (1995). “Üniversite Öğrencilerinde Saldırganlık, Benlik Saygısı ve Denetim Odağı İlişkisi.” Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Aslan, H. (2006).” Çalışanların İş Doyumu Düzeylerine Göre Depresyon, Benlik Saygısı ve Denetim Odağı Algısı Değişkenlerinin İncelenmesi.” Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Aslan Ş. (2009). Karizmatik Liderlik ve Örgütsel Davranış İlişkisi: Kurumda Çalışma Yılı ve Ücret Değişkenlerinin Rolü. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6 (1), 256- 275
  • Aslantaş C. ve Pekdemir, I. (2007). Dönüşümcü Liderlik, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Örgütsel Adalet Arasındaki İlişkileri Belirlemeye Yönelik Görgül Bir Araştırma.
  • Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 261-266.
  • Barbuto, Jr., J. E. & Bugenhagen, M. J. (2006). Preliminary relation between followers’ locus of control and organizational citizenship behavior. Psychological Reports, 98 (3), 882-884.
  • Bateman, T. S. & Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: the relationship between effect and employee “citizenship”. Academy of Management Journal, 26 (4), 587 - 595. Brief, A.P. & Motowidlo, S.J. (1986). Pro-social organizational behaviors. Academy of Management Review, 11(4), 710- 725.
  • Boiral, O. (2009) Greening the corporation through organizational citizenship behaviors. Journal of Business Ethics, 87, 221–236.
  • Bolat, İ ve Bolat, T. (2008). Otel İşletmelerinde Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 75 -94.
  • Borman, W.C. & Motowidlo, S.J. (1997). Task performance and contextual performance: the meaning for personel selection research. Human Performance, 10, 99- 109.
  • Buluç, B.(2008). Ortaöğretim Okullarında Örgütsel Sağlık ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 571- 602.
  • Celep, C., Sarıdede, U. ve Baytekin, F. (2005). “Eğitim Örgütlerinde Örgütsel Bağlılık, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Tükenmişlik Arasındaki İlişki.” XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi’nde Sunulmuş Bildiri, Denizli. Celep, C., Polat, S., Elbir, N. ve Yapici, E. (2004). Ortaöğretim Okullarındaki Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Tutumları. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultay’ına Sunulmuş Bildiri, Malatya. Chiu, S.F, & Tsai, M.C (2006). Relationships among burnout, job involvement, and organizational citizenship behavior, The Journal of Psycholog, 140(6), 517-530.
  • Cushman, J.W. (2000). “Empowerment and the moderating effect of organizational citizenship behaviors on personal hygiene practices in the food services industry,” Phd. Thesis, Kansas State University, Kansas. Çelebi, N.(2007). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Açısından Öğretim Elemanlarını Değerlendirmesi, XVI. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Tokat, Bildiriler, cilt: 3, 327-334.
  • Çetin, M, Yeşilbağ, Y. ve Akdağ, B. (2003). Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 17, 39- 54.
  • Çolak, E,(2006). Meslek Lisesi Makine Bölümü Öğretmenlerinin Denetim Odaklarının Medeni Durum, Yaş, Anne ve Babanın Eğitim Düzeyi Değişkenleri Açısından İncelenmesi, Edu. 7, 2(1), Dağ, İ. (1991). Rotter’in İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği (RİDKOÖ)’nin Üniversite Öğrencileri İçin Güvenirliği ve Geçerliği. Psikoloji Dergisi, 7(26), 10- 16.
  • Demirel, Y. ve Özçınar M. F. (2009). Örgütsel Vatandaşlık Davranışının İş Tatmini Üzerindeki Etkisi, Farklı Sektörlere Yönelik Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi, İİBF Dergisi, 23(1) 129- 145. Dönmez, A. (1983). Denetim Odağı ve Çevre Büyüklüğü. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 16 (1), ,37- 47.
  • Dönmez, A. ve Başal, H. A. (1985). “Çevre Büyüklüğü ve 10-12 Yaş İlkokul Çocuklarında Denetim Odağı (Locus of Control)” Psikoloji Dergisi. 5 (18), 7-14.
  • Dönmez, A. (1986). “Denetim Odağı: Temel Araştırma Alanları.” Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 18 (1), 259- 280.
  • Dipaola, M. F. & Hoy, W. K. (2005). Organizational citizenship of faculty and achievement of high school students. The High School Journal, 88 (3), 35- 44.
  • Elenain, H.(2007). The Five-factor model of personality and organizational citizenship behavior in united arab emirates, Sam Advanced Management Journal, 7(3), 47- 58
  • Feather, N. T. & Rauter, K. A. (2004). Organizational citizenship behaviours in relation to job status, job insecurity, organizational commitment and identification, job satisfaction and work values. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77, 81- 94.
  • Felfe, J. & Yan, W.H (2009). The impact of workgroup commitment on organizational citizenship behaviour, absenteeism and turnover intention: the case of Germany and China. Asia Pacific Business Review, 15(3), 433–450.
  • Hancock, J. E. (1988). Needs and reinforcers in student affairs: implications for attrition. Journal of College Student Development, 29(1), 25- 30.
  • Hoflund, S. E.(2004). “The relationship between job satisfaction and locus of control: a study of employees in financial institutions in Cheyenne, Wyoming”, Phd. Thesis, Capella University, Capella. Gündüz, Z. (1986). ”Okul Başarısı ve Ortaokul Birinci Sınıf Öğrencilerinde Denetim Odağı.” Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Graham, J.W. (1991). An essay on organizational citizenship behavior. Employee Responsibilities and Rights Journal, 4, 249–270.
  • Gürbüz, S. (2006). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 48- 75. Jha, S.S, & Nair, S.K. (2008). İnfluence of locus of control, job characteristics and superiorsubordinate relationship on psychological empowerment a study in five star hotels. Journal of Management Research 8(3), 147-161.
  • Karriker, J. & H. Williams, M. (2009). Organizational justice and organizational citizenship behavior: A mediated multifoci model. Journal of Management, 35(1), 112-135.
  • Kepenek, Ö. (2008). “Öğretmenlerin Meslek Etik İlkelerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi.” Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. Korkut, F.( 1986). “İlkokul Öğrencilerinin Kendilerine ve Ailelerine İlişkin Bazı Değişkenlerin Denetim Odakları Üzerindeki Etkisi.” Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Köksal F.(1991). “Denetim Odağı ile Saldırgan Davranışlar Arasında İlişkiler” Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Locke, E. A.(1983). Nature and causes of job satisfaction. in M. D. Dunnette (Ed.), Handbook of industrial and organizational psychology. (pp. 1297-1349). Newyork: Wiley Lievens, F., & Anseel, F. (2004). Confirmatory factor analysis and invariance of an organizational citizenship behaviour measure across samples in a dutch-speaking context. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77, 299–306.
  • Lin, C.P. (2008). Clarifying the relationship between organizational citizenship behaviors, gender, and knowledge sharing in workplace organizations in Taiwan, J Bus Psychol, 22, 241–250. Köse, S. Kartal B. ve Kayalı, N. (2003). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Tutuma İlişkin Faktörlerle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20, 1- 19
  • McMahon, B. (2007).”Organizational Commitment, Relationship Commitment and Their Association with Attachment Style and Locus of Control.” Unpublished master thesis, Georgia Institute of Technology. Moorman, R. H. (1993). The influence of cognitive and affective based job satisfaction measures on the relationship between job satisfaction and organizational citizenship behavior., Human Relations, 46, 759- 776.
  • Morrion, E.W. (1994). Role definitions and organizational citizenship behavior: the importance of the employee’s perspective. Academy of Management Journal, 37(6), 1543–1567.
  • Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: the good soldier syndrome. Lexington MA: Lexington Books. Ören, N. (1989). Üniversite Öğrencilerinin Denetim Odağı ve Kendini Kabul Değerleri Arasındaki İlişki, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Özdevecioğlu, M. (2003). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Üniversite Öğrencilerinin Bazı Demografik Özellikleri ve Akademik Başarıları Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20, 117 - 135.
  • Özen-İşbaşı, J. (2000). “Çalışanların Yöneticilerine Duydukları Güvenin ve Örgütsel Adalete İlişkin Algılamalarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Oluşumundaki Rolü: Bir Turizm Örgütünde Uygulama.” Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya. Podsakoff, N.P. Whiting, S.W. Podsakoff, P.M. & Blume, B. D. (2009). İndividual-and organizationallevel consequences of organizational citizenship behaviors: a meta-analysis, Journal of Applied Psychology, 94(1) 122-141.
  • Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., & Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: a critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future Research. Journal of Management, 6(3), 513-563.
  • Podsakoff, P. M. & MacKenzie, S. B. (1997). Impact of organizational citizenship behavior on organizational performance: a review and suggestions for future research. Human Performance, 10(2), 133-151.
  • Podsakoff, P.M. & MacKenzie, S.B. (1994). Organizational citizenship behaviors and sales unit effectiveness. Journal of Marketing Research, 31, 351-363.
  • Samancı-Kalaycı, G. (2007). “Örgütsel Güven ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı.” Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon. Sezgin, F.(2005). Örgütsel Vatandaşlık Davranışları: Kavramsal Bir Çözümleme ve Okul Açısından Bazı Çıkarımlar, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317- 339.
  • Smircich, L.(1983). Concepts of culture and organizational analysis. Adminisrative Science Quarterly, 28, 339- 358
  • Smith, C.A., Organ, D.W. & Near J. P. (1983). Organizational citizenship behavior: it’s nature and antecedents. Journal of Applied Psychology, 81, 653-663.
  • Sulu, H. (2007). “Resmi ve Özel İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin İş Tatminleri ile Denetim Odağı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi.” Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Spector, P.E. (1982). Behavior in organizations as a function of employee’s locus of control. Psychological Bulletin, 21, 482-497.
  • Spector, P.E. (1997). Job satisfaction: application, assessment, cause and consequences. Thousand Oaks: Sage Publications Siu, O. & Cooper, C. L.(1998). A study of occupational stress, job satisfaction and quitting intention in Hong Kong firms: the role of locus of control and organizational commitment, Stress Medicine, 14, 55- 66
  • Taşçı, D. ve Koç, U. (2007). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı - Örgütsel Öğrenme Değerleri İlişkisi: Akademisyenler Üzerinde Görgül Bir Araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 373- 382.
  • Terzi, A. R. (2007). Üniversite Öğrencilerinin Fakülte Kültürüne Yönelik Algıları. Milli Eğitim, 176, 98- 107
  • Titrek, O. Bayrakçı, M. ve Zafer, D. (2009). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına İlişkin Görüşleri. Akademik Bakış, 17, 88- 107.
  • Yener, M. ve Aykol, S.E .(2009). Girişimcilik Değerleri ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 4(1 ), 255-271.
  • Yücel C. ve Taşçı, S. (2008). Öğretmenlerin Kişilik Özellikleri ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20, 685-706.
  • Yeşilyaprak, B. (1988). “Lise Öğrencilerinin İçsel ya da Dışsal Denetimli Oluşlarını Etkileyen Etmenler.” Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara Yağışan, N. Sünbül, A .M. ve Yücalan, Ö. B. (2007). Müzik Bölümü Öğrencilerinin Benlik İmgeleri ve Denetim Odaklarının İncelenmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(1), 243- 262.
  • Yaşar, V. (2006) “Farklı Liselerde Öğrenim Görmekte Olan 16–18 Yaş Grubundaki Öğrencilerin Denetim Odağı Düzeyleri ile Bazı Kişilik Özelliklerinin Karşılaştırılması.” Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.