Türklerin kültür hayatında önemli bir dönemeç olan XI. yüzyıl, İslamiyet'in kabulünün yanında yeni bilim, sanat ve felsefe hareketlerinin de geliştiği bir yüzyıldır. Özellikle İran medeniyetinin ağırlığının hissedildiği bu dönemde Türkler, Ortadoğu'nun, insan, eğitim, ev, kadın telakkileri, harem düzeni, eğlence biçimleri, cariye ve köle kullanımı, şiir ve gündelik hayata dair birçok davranış biçimlerine yaklaşımları, ile tanışmış ve zaman zaman benimsemişlerdir. Her anlamda hızlı ve köklü değişimlerin yaşandığı, sosyo-kül türel geçişlerin gerçekleştiği bu dönem, bütün bunların yansıdığı ilk Türkçe eserlerin de verildiği bir dönemdir. Bu makalede, söz konusu eserlerden birisi olan ve yazar, düşünür Yûsuf Hâs Hâcib'in, kültürel dokuyu bütün bileşenleri ile temel alarak döneme hâkim olan ve birbirleri ile az çok uyumlu olan unsurları bir senteze vardırma endişe ve çabaları ile kaleme aldığı, başka bir ifade ile geçmişi referansla geleceği kuracağı tip model, ilke, hedef, yöntem ve bunlara dair tekliflerini sunduğu, tümüyle kültürel ve biyolojik devamlılığını hedeflediği devleti oluşturacak, "devlet bilgisine", Kutadgu Bilig nazarı ile bakılmaya çalışılmış, geçişin yol açtığı ikili seyrin, akıl ve bilgi ile dengelenerek dönüştürüldüğü ilkeler, gösterilmeye çalışılmıştır.