ZEMAHŞERÎ'NİN el-KELİMU´N-NEVÂBİĞ ADLI ESERİN ŞERH VE TERCÜMELERİNE DAİR BİR DEĞERLENDİRME
Zemahşerî (ö.538/1144), Arap dili ve edebiyatı alanında önemli bir yere sahiptir. Mutezile kanaat çevresinden olduğundan dolayı birçok âlim tarafından eleştirilmesine rağmen, onu eleştiren aynı âlimler, Arap dili ve belagatine katkısı konusunda, ona hakkını teslim etmişlerdir. Zemahşerî, Arap dili ve edebiyatı alanında birçok eser yazmıştır. O eserlerden biri de el-Kelimu´n-Nevâbiğ'dir. Adı geçen eser, kendi alanında oldukça beğeni kazanmıştır. Daha sonraları Sa'duddîn Taftazânî (ö.792/1390) ve Yûsuf Sıdqî Efendi (ö.1309/1902) tarafından şerh edilmiş, Ali Nazîmâ (ö.1935) onu Osmanlı Türkçesine çevirmiştir. Ali Nazîmâ, eserin iki yüz elli yedi (257) ibaresini tercüme etmiş ama her nedense kırk civarında ibaresini olduğu gibi bırakmıştır. Biz, o ibareleri tercüme ettik, elKelimu´n-Nevâbiğ'in hem matbu hem yazma birçok nüshasını karşılaştırdık. Nüshalarda farklı yazılan ibare ve sözcükleri de kaydederek, kritiğini yapmaya çalıştık
AN EVALUATION ON ANNOTATIONS AND TRANSLATIONS OF THE BOOK OF ZAMAKHSHARÎ NAMED al-KALİMU´N-NAVÂBİĞ
Zamakhshari (d.538/1144), has an important place in the field of Arabic language and literature. Although critized by many scholars beacuse of having the conviction of Mutezile, the same scholars who criticize him appreciate also him on his contributions to Arabic language and rhetoric. Zamakhshari wrote many works on Arabic language and literature. One of these works is el-Kelimu´n-Nevâbiğ. So-called work has won wide acclaim in its field. Later on, it was annotated by Sa‘duddîn Taftazânî (d.792/1390) and Yûsuf Sıdqî Efendi (d.1309/1902) and Ali Nazîmâ (d.1935) translated it into the Ottoman Turkish. Ali Nazîmâ translated two hundred and fifty (257) phrases, but somehow left around forty phrases untouched. We translated those phrases, by comparing numerous both printed and manuscript copies of el-Kelimu´n-Nevâbiğ. We tried to make criticism by saving different phrases and words written in the copy
___
- Abdulbaqî, Muhammed Fuâd (ö.1967), el-Mu‘cemu’l Mufehres li Elfâzi’l-Qur’ani’lKerim, el-Matba‘atu’l-İslâmiyye, İstanbul, 1982.
- Aycan, İrfan “Ziyâd b. Ebih” maddesi, DİA, XIVL, İstanbul, 2013.
- Beyhaqî, Ahmed b. Huseyîn b. ‘Alî b. Mûsâ (ö.458/1066), es-Sunenu’l-Kubrâ, thk. Muhammed ‘Abdulkadîr ‘Atâ, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, 2003.
- Brockelmann, Carl (ö.1956), Târihu’ş-Şuubi’l-İslâmiyye, Arapçaya çevirenler, Nebih Ebû Fâris- Münir Ba’albekî, Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, Beyrût, 1988.
- Buhârî, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. İsma‘il (ö.256/870), Sâhihu’l-Buhârî, elMektebetu’l-İslâmî, İstanbul, 1979.
- Çiçek, Hacı, “Ali Nazîmâ ve Nevâbiğu’l-Kelim Tercümesi Adlı Eseri”, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 3, sayı 1, Bahar 2012, Malatya. s. 117-142.
- ed-Dârimî, Ebû Muhammed ‘Abdullah b. ‘Abdurrahmân b. el-Fazl (ö. 255/869), Sunen, thk. Huseyîn Selîm Esed ed-Dârânî, Dâru’l-Muğnî, es-Su‘ûdiyye, 2000.
- Ebû Dâvûd, Suleymân b. Eş‘as (ö.275/888), Sunen, thk. M. Muhyiddîn ‘Abdulhamîd, Dâru’l-Fikr, Riyâd, ts.
- Ebû Sehl el-Herevî, Muhammed b. ‘Ali b. Muhammed (ö.433/1042), İsfâru’l-Fasîh, thk. Ahmed b. Sa‘îd b. Muhammed Kaşşâş, neşr. Cami‘atu’l-İslâmiyye, Medîne, H/1420. Firûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘qûb (ö.817/1414), el-Qâmûsu’l-Muhît, Muessesetu’r-Risâle, Beyrût, 2005.
- Hacı Halife, Mustafâ b. ‘Abdullâh (Kâtib Çelebî) (ö.1067/1657), Keşfu’z-Zunûn ‘an Esâmi’l-Kutub ve’l-Funûn, Mektebetu’l-Musennâ, Bağdâd, 1941.
- el-Humeydî, Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. Ebû Nasr Futûh (Fettûh) b. ‘Abdullâh (ö. 488/1095), el-Cem‘u Beyne’s-Sahîhayn Sahîhi’l-Buhârî ve Sahîhi Muslim, thk. Ali Huseyîn el-Bevvâb, Dâru İbn Hazm, Beyrût, 2002.
- İbn Dureyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasan el-Ezdî (ö.321/933), Cemheretu’l-Luğa, thk. Remzî Munîr Ba‘labekî, Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, Beyrût, 1987.
- İbn Haldûn, Ebû Zeyd ‘Abdurrahmân b. Muhammed (ö.808/1406), Dîvânu’l-Mubtedî ve'lHaber fî Târîhi’l-‘Arab ve’l-Berber (Muqaddime), thk. Halîl Şahhâde Dâru’l-Fikr, Beyrût, 1988.
- İbn Qudâme, Ebû Muhammed Muvaffaquddîn ‘Abdullâh b. Ahmed b. Muhammed elMaqdisî (ö. 620/1223), el-Muğnî, Mektebetu’l-Qâhire, Qâhire, 1968.
- İbn Manzûr, Ebû Fadl Cemaluddîn Muhammed (ö.711/1311), Lisânu’l-‘Arab, Dâru Sâdır, Beyrût, 1300.
- İbnu’l-Esîr, Ebû’l-Hasan ‘Alî b. Ebû’l-Kerem Muhammed el-Cezerî (ö.630/1233), elKâmil fi’t-Târîh, thk. Ebû’l-Fidâ ‘Abdullah el-Qadî, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût, 1987.
- İbnu’l-Esîr, Mecduddîn Ebû’s-Se‘adât b. Muhammed b. ‘Abdulkerîm el-Cezerî (ö. 606/, en-Nihâye fî Garîbi’l-Hadîs ve’l-Eser, thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî-Mahmûd Muhammed etTanahî, el-Mektebetu’l-‘İlmiyye, Beyrût, 1979.
- İbnu’l-Vezîr, Muhammed b. İbrâhîm b. ‘Ali b. Murtazâ b. Mufaddal (ö.840/1437), el- ‘Avâsım ve’l-Qavâsım fî’z-Zebbi ‘an Sunneti Ebi’l-Qâsım, thk. Şu‘ayb el-Arnaûtî Muessesetu’r-Risâle, Beyrût, 1994.
- İsma‘il Paşa, Bağdâtlı (ö.1920), Keşfu’z-Zunûn Zeyli, (nşr: Şerafettin Yaltkaya- Rifat Bilge), MEB. Yay, İstanbul, 1972.
- Kılıç, Ünal, “Muaviye b. Yezid” maddesi, DİA, XXX, İstanbul, 2009.
- el-Maqdîsî, Mutahhar b. Tâhir (ö.355/966), el-Bed’u ve’t-Târihu, Mektebetu’s-Saqâfe edDîniyye, Port Saîd, Mısır, ts.
- Maqdîş, Mahmûd, Nuzhetu'l-Enzâr fi ‘Acaibi't-Tevârih ve'l-Ahbâr, Dâru'l-Garbi'l-İslâmi, Beyrût, 1988.
- Mâlik, Enes b.(ö.179/795), Muvatta, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrût, 1985.
- Mervezî, Ebû Sa‘d‘Abdulkerîm b. Muhammed b. Mansûr et-Temimî es-Sem‘anî (ö.562/1167), el-Ensâb, thk. ‘Abdurrahmân b. Yahyâ el-Mu‘allimî el-Yamânî, neşr. Meclisu Daireti’l-Ma‘arif el-‘Osmâniyye, Haydarâbâd, 1962.
- el-Meydanî, Ebû`l-Fazl Ahmed b. Muhammed (ö.518/1124), Mecmau‘l-Emsâl, thk. Muhammed Muhyiddîn ‘Abdulhamîd, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrût, ts.
- el-Mu‘cemu'l-‘Arabî el-Esâsî, el-Munazzamatu’l-‘Arabiyye li’t-Terbiyye ve’s- Saqâfe ve’l-‘Ulûm, Tunus, 1988.
- Mu‘cemu’l-Vasît, I-II, Komisyon, Çağrı Yay. İstanbul, 1990.
- Nazîmâ, Ali (ö.1935), Nevâbiğu’l-Kelim Tercümesi, Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul, 1303.
- en-Nuveyrî, Şihâbuddîn Ahmed b. ‘Abdulvahhâb, Nihâyetu'l-Ereb fi Funûni'l-Edeb, Dâru’l-Kutub ve’l-Vesâiqi’l-Qavmiyye, Qâhire, H/1423.
- Özgen, Mehmet Kasım, Bursalı Mehmet Tahir’in Ahlak Kitaplarımız Adlı Eseri, Bilimname Düşünce Platformu, İlahiyat Bilimleri Araştırma Vakfı, sayı: XVIII, 2010/1. Reşîd Rızâ, Muhammed (ö.1935), Tefsîru’l-Qurani’l-Hakîm (el-Menâr), heyet, Qâhire, 1990.
- es-San‘ânî, ‘Abdurrazzâq bin Hemmâm b. Nafi‘î Ebû Bekir (ö.211/827), el-Emâlî fî Âsâri’s-Sahabe, thk. Mecdî Seyyid İbrâhîm, Mektebetu’l-Qur’an, Qâhire, ts.
- es-Se‘alebî, Ebû Mansûr ‘Abdulmelîk b. Muhammed b. İsma‘il (ö.429/1038), Simâru’lQulûb fî’l-Mudâf ve’l-Mensûb, Dâru’l-Ma‘arif, Qâhire, ts.
- es-Suyûtî, ‘Abdurrrahmân b. Ebû Bekir Celaleddîn (ö.911/1506), Lubbu'l-Lubâb fî Taĥrîri'l-Ensâb, Dâru Sadır, Beyrût, ts.
- Şihâbuddîn, Ahmed b. Yahyâ b. Fadlullâh el-‘Adevî (ö.749/1348), et-Tarîf bi’lMustalahi’ş-Şerîf, thk. Muhammed Huseyîn Şemsuddîn, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût, 1998.
- et-Taberânî, Ebû’l-Qâsım Suleymân b. Ahmed b. Eyyûb (ö.360/993), el-Mu‘cemu’l-Evsat, thk. Târıq b. ‘İvazullâh-‘Abdulmuhsin b. İbrâhîm el-Hasenî, Dâru’l-Harâmeyn, Qâhire, ts.
- Teftâzânî, Sa‘duddîn Mes‘ûd b. Fahruddîn b. ‘Umar b. Burhanuddîn (ö.792/1390), enNi‘amu’s-Sevâbiğ fî Şerhi’l-Kelimi’n-Nevâbiğ, Matba‘atu Vâdi’n-Nîl, Qâhire, 1286.
- Yûsuf Sıdqî Efendi, Yûsuf b. ‘Umar b. ‘Abid b. Ağazade el-Mardinî, Mehâsinu’l-Hisâm Şerhu Nevâbiği’l-Kelim, (Osman Seferîhisarî istinsahı, Ankara İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi, yer no: 297/YUS. M-29124) basım yeri ve tarihi yok.
- ez-Zebidî, Muhammed Murtazâ (ö.1205/1791), Tâcu’l-‘Arûs min Cevâhiri’l-Qâmûs, thk. Heyet, Dâru’l-Hidâye, Qâhire, ts.
- ez-Zehebî, Şemsuddîn Ebû ‘Abdullah Muhammed b. Ahmed b. ‘Osman b. Kaymaz (ö.748/1348), Siyeru A‘lami’n-Nubelâ, Dâru’l-Hadîs, Qâhire, 2006.
- Zemahşerî, Ebû’l-Qâsım Mahmûd (ö.538/1143), Atvâqu´z-Zeheb fi´l-Mevâ‘iz ve´l-Hutab, thk. Ahmed ‘Abdu’t-Tavvâb ‘Avd, Dâru’l- Fadîle, Qâhire, ts.
- ---------- el-Cibâl ve’l-Emkine ve’l-Miyâh, thk. Ahmed ‘Abduttavvâb ‘Avd, Dâru’l-Fadîle, Qâhire, 1999.
- ---------el-Keşşâf ‘an Haqâiqi Ğavâmidi’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l Eqâvil fî Vucûhi’t-Te’vîl, Dâru’l-Kuttâbi’l-‘Arabî, Beyrût, 1987.
- ----------Nevâbiğu’l-Kelim, Matba‘atu Vadi’n-Nîl, Qâhire, H/1286.
- Ziriklî, Hayruddîn (ö.1976), el-A’lâm, Dâru’l-Qalem, Beyrût, 1980.
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Yayıncı: Şarkıyat Araştırmaları Derneği
Sayıdaki Diğer Makaleler
ZEMAHŞERÎ'NİN el-KELİMU´N-NEVÂBİĞ ADLI ESERİN ŞERH VE TERCÜMELERİNE DAİR BİR DEĞERLENDİRME
OSMANLININ SON DÖNEMLERİNDE SİNCAR (SOSYAL VE İKTİSADİ DURUM)
MERSİN’İN TARSUS İLÇESİNDE KONUŞULAN ARAP DİYALEKTİ (ZAMİR VE FİİL ÇEKİMİ BAĞLAMINDA İNCELEME)
KÜRTÇE MEÂL-TEFSİR GELİŞİM SÜRECİ (KURMANCÎ ÖRNEĞİ)