MERSİN’İN TARSUS İLÇESİNDE KONUŞULAN ARAP DİYALEKTİ (ZAMİR VE FİİL ÇEKİMİ BAĞLAMINDA İNCELEME)
Geçmişten bu yana birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olmasının tabi bir sonucu olarak Anadolu'da resmi dil olan Türkçenin haricinde birçok dil konuşulmaktadır. Bu dillerden biri, çoğunluğu XIX. yüzyılın ilk çeyreğinde gruplar halinde Çukurova'ya göç etmiş Araplar tarafından konuşulmakta olan Arapçadır. Mersin'in Tarsus ilçesinde yaşayan Arapları genel olarak üç grupta toplayabiliriz. İlk grup, genelde Adana-Mersin karayolunun güneyinden Akdeniz sahillerine kadar olan bölgede yaşamlarını idâme ettiren ve bölgede Arapça konuşan gruplar içerisinde çoğunluğu teşkil eden Alevi Araplardır. Diğer gruplar, Alevi Araplar dışında geçmişte kendilerine has lehçeleri olduğu belirtilen Sünnî ve Hristiyan Araplardan oluşmaktadır. Alevi Araplar, kendi aralarında Arapça konuşmaları ve dini eğitimlerini sözlü olarak Arapça yapmaları gibi sebeplerden dolayı kendi dillerini büyük ölçüde muhafaza edebilmişlerdir. Sünnî ve Hristiyan Araplarda ise dili anlama ve konuşmaya yönelik Alevi Araplara benzer bir durum söz konusu değildir. Bu çalışmada, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak Mersin'in Tarsus ilçesinde konuşulan Arap diyalekti, Arap dili lehçelerinin sınıflandırılmasında önemli bir rol oynayan zamir ve fiil çekimleri yönünden ele alınmıştır. Neticede, günümüzde Tarsus Arapları tarafından temelde Çukurova'ya göç ettikleri bölge olan Suriye-Lazkiye bölgesi lehçesinin konuşulduğu görülmüştür. Diller arası etkileşim sonucu süreç içerisinde sesbilim ve biçimbilim açısından Türkçeye özgü bazı unsurlar lehçeye dâhil olmuş ve yerleşik Suriye lehçesinin alt kolu olarak içerisinde Türkçeye özgü unsurlar barındıran Suriye lehçesinin Tarsus ağzı inşa edilmiştir
ARABIC DIALECT SPOKEN IN MERSIN’S TARSUS DISTRICT (AN ANALYSES WITHIN THE CONTEXT OF PRONOUNS AND VERBS CONJUGATIONS)
As a result of being a host to countless civilizations in the past, there are many spoken languages today in Anatolia besides Turkish which is the official language. One of these languages is Arabic which is spoken by Arabs, majority of whom have immigrated to Cukurova as groups in the first quarter of the 19th century. Arabs living in Tarsus - Mersin can generally be grouped into three major communities. First is Arab Alawites, who constitute the majority group speaking Arabic and live mostly from the south of Adana – Mersin Highway to the Mediterranean coasts. Other groups consist of Sunni and Christian Arabs which have their own dialects. Arab Alawites were able to largely maintain their own pristine language by means of speaking Arabic among themselves and giving especially religious education to their youth orally. Sunni and Christian Arabs are not in the same conditions in terms of understanding or speaking Arabic as Arab Alawites. In this study, semi-structured interview technique was used and Arab dialects spoken in Mersin’s Tarsus district was discussed within the context of pronouns and verb conjugations which plays an important role for classification of Arabic dialects. It’s found in this study that Tarsus Arabs are speaking Syrian-Latakia (Suriye-Lazkiye) dialect, which is the place they mostly emigrated from. Due to interaction between languages all these years, they adopted some words or usages that are specific to Turkish phonologically and morphologically. A new sub-category of Syrian Dialect has been built over these years that has elements specific to Turkish, which is Tarsus Dialect
___
- AKGÜNDÜZ, Ahmet (1993), Arşiv belgeleri ışığında Tarsus tarihi ve Ashâb-ı Kehf, Tarsus Ticaret ve Sanayi Odası yayınları, İstanbul.
- AKSAN, Doğan (2009), Her yönüyle dil-ana çizgileriyle dilbilim, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- ASLAN, Cahit (2005), Fellahların sosyolojisi, Karahan Kitabevi, Adana.
- BOLELLİ, Nusreddin (2011), Farsça dilbilgisi, MİFAV, İstanbul.
- CROW, Francis Edward (1901), Arabic manual: A colloquial handbook in the Syrian dialect for the use of visitors to Syria and Palestine, containing a simplified grammer, a comprehensive English and Arabic dictionary and dialogues, Luzac and Co. Publishers, London.
- ÇELEBİ, Evliya (1985), Seyahatnâme, Üçdal Neşriyat, sad. Mümin Çevik, İstanbul.
- DEVELİ, Hayati (2010), Osmanlı Türkçesi kılavuzu, Kesit Yayınları, İstanbul.
- DEVELİ, Şinasi (1987), Dünden bugüne Mersin (1836-1987), Gaziyurt Matbaası, Mersin.
- OTTO, Jastrow (2006), “Anatolian Arabic”, Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics, Leiden-Boston.
- ÖZCAN, Yusuf (2016), Tarsus Arap Diyalekti (Metinler ve Sözlük Bağlamında İnceleme), Türkiye Alim Kitapları Yayınları (OmniScriptum GmbH-Co. KG), Saarbrücken.
- POŞ, Abdullah (2005), “Osmanlı döneminde Tarsus (1516-1923)”, Ç.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.5, sy. 1.
- PROCHAZKA, Stephan (2002), Die Arabischen dialekte der Çukurova, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden.
- SÜMER, Faruk (1963), “Çukurova tarihine dair araştırmalar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, c.10.
- TÂVİL, Muhammed Emin Galib (2000), Nusayriler-Arap Alevilerinin tarihi, Çivi Yazıları Yayınları, çev. İsmail Özdemir, İstanbul.
- ULUTAŞ, Songül (2006), “Tarsus şer’iye sicilleri ve arşiv belgeleri ışığında Menemencioğlu Aşireti’nin Mısırlılara ve Osmanlı Devleti’ne ikili yardım faaliyetleri (1832-1841)”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 15, sy. 1.
- ULUTAŞ, Songül (2012), “Osmanlı kaynakları ve Tarsus”, The Journal of Academic Social Science Studies, c. 5, sy. 6.
- WATSON, Janet (2002), The phonology and morphology of Arabic, Oxford University Press, New York.
- YILDIRIM, Ali (2008), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınları, Ankara.
- The Arabic speaking Alawis of the Çukurova: The transformation of a linguistic into a purely religious minority.- https://www.academia.edu/3857818/The_Arabic_speaking_Alawis_of_the_%C3%87ukur ova_The_transformation_of_a_linguistic_into_a_purely_religious_minority. (Erişim tarihi: (18.11.2015).
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Yayıncı: Şarkıyat Araştırmaları Derneği
Sayıdaki Diğer Makaleler
KÜRTÇE MEÂL-TEFSİR GELİŞİM SÜRECİ (KURMANCÎ ÖRNEĞİ)
ZEMAHŞERÎ'NİN el-KELİMU´N-NEVÂBİĞ ADLI ESERİN ŞERH VE TERCÜMELERİNE DAİR BİR DEĞERLENDİRME
OSMANLININ SON DÖNEMLERİNDE SİNCAR (SOSYAL VE İKTİSADİ DURUM)
PERSIAN WRITING IN CLASSICAL LITERATURE: WEDA’Î SAMPLE
MERSİN’İN TARSUS İLÇESİNDE KONUŞULAN ARAP DİYALEKTİ (ZAMİR VE FİİL ÇEKİMİ BAĞLAMINDA İNCELEME)