Kısırlığa Çare Arayışları Olarak Dinsel-Büyüsel İnanışlar ve Geleneksel Tedaviler: Şırnak Örneği

Bu çalışmanın konusu, istediği halde çocuk sa- hibi olamayan evli kadınların çocuk sahibi olabil- mek için başvurduğu, geleneksel kültüre özgü olan dinsel-büyüsel inanışlar ve geleneksel tedavi yön- temleridir. Çalışmanın amacı, kendisi ya da eşinden kaynaklanan kısırlık/infertilite sorunundan mustarip kadınların, modern tıbba rağmen geleneksel olarak kullanılmaya devam eden dinsel-büyüsel pratiklere; öte yandan halk sağaltmacılığı örnekleri olan gele- neksel tedavi yaklaşımlarına yüklediği anlamlar ve bunları deneyimleme biçimlerini açıklayabilmek- tir. Bu çalışmada, mikro-sosyolojik araştırma yak- laşımlarından nitel araştırma yöntemi kapsamında fenomenolojik araştırma deseni kullanılmıştır. Bu bağlamda bu çalışmaya Şırnak ili Merkezi ve Cizre, Silopi ve İdil ilçelerinde yaşayan, 18 yaş üstü, evli, 28 kadın dahil edilmiştir. Araştırmanın veri topla- ma tekniği yüz yüze derinlemesine mülakatlar olup; veri analiz yöntemi tematik analizdir. Çalışmaya göre katılımcılardan kiminin tıbbi tedaviye başvur- madan önce, kiminin tıbbi tedavi ile birlikte kiminin de tıbbi tedaviden umudunu kestikten sonra gele- neksel tedavi yöntemleri ve dinsel-büyüsel pratikle- ri deneyimlediği açığa çıkmıştır. Literatürde -farklı yörelerde yapılan- bu çalışmaya benzer çalışmalar olmakla birlikte, Şırnak özelinde bu konuyla ilgili herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu bağlam- da bu çalışmanın medikal sosyoloji/sağlık sosyo- lojisi ve kadın araştırmaları alan yazınına katkıları olacağı düşünülmektedir.

RELIGIOUS-MAGICAL BELIEFS AND TRADITIONAL TREATMENTS AS SEEKING CURE FOR INFERTILITY: THE CASE OF ŞIRNAK

The subject of this study is the religious-magical beliefs and traditional treatment methods, which are specific to traditional culture, which married women who cannot have children, despite their desire, re- sort to in order to have a child. The aim is the religi- ous-magical practices of women who are suffering from infertility problems caused by themselves or their spouses, as an alternative to modern medicine; on the other hand, it is to explain the meanings asc- ribed to traditional treatment approaches, which are examples of folk medicine, and the ways of expe- riencing them In this study, phenomenological rese- arch design was used within the scope of qualitative research method. So, 28 married women over the age of 18 living in the Centre of City, Cizre, Silopi and Idil districts of Şırnak province were included in this study. The data collection technique is the fa- ce-to-face interviews. The data analysis method is thematic analysis. Although there are similar studies in the literature -made in different regions- to this study, no study on this subject has been found in Şır- nak. In this context, it is thought that this study will contribute to the field of medical sociology/health sociology and women’s studies.

PDF

___

Acar, Zehra, Gümüşay, Mehtap-Şahin, Nevin. “Evli Kadınların Gebe Kalmaya Yönelik Geleneksel Uygulamaları”. Necmettin Erbakan Üni- versitesi Genel Sağlık Bilimleri Dergisi 3/3 (2021), 215-227.
Acıpayamlı, Orhan. Türkiye’de Doğumla İlgili Adet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1. Basım, 1961.
Akşit, Elif Ekin. “Kısırlık: Olanak ve Tahakküm”. Fe Dergi: Feminist Eleştiri 1/2 (2009), 44-55.
Arıcı, A. “Yardımcı Üreme Teknikleri”. Türkiye Aile Sağlığı ve Planlama Vakfı Görünüm Dergisi (2012), 4-5.
Avcıbay, Burcu-Kızılkaya Beji, Nezihe. “İnfertilite Tedavisinde Tamamlayıcı/Alternatif Tıp Uygulamaları”. Androloji Bülteni 15/52 (2013), 71-74.
Ayhan, Aysel-Yaman, Ömer Miraç. “Sosyal Bir Olgu Olarak “Kumalık””. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/39 (2021), 158-184. https://doi.org/10.14520/adyusbd.990431
Badinter, Elizabeth. Annelik Sevgisi: 18. Yüzyıldan Günümüze Bir Duygunun Tarihi. çev. Kamuran Çelik. İstanbul: Afa Yayınları, 1. Basım, 1992.
Badinter, Elizabeth. Kadınlık mı Annelik mi. çev. Ayşen Ekmekçi. İstanbul: İletişim, 2. Basım, 2015.
Bal, Nazar. Tüp Bebek Konusuna Sosyolojik Bir Bakış: Temellendirilmiş Kuram Çalışması. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler En- stitüsü, Yüksek Lisans, 2014. http://web.horde.to/tez.yok.gov.tr/
Bali, Aslı. “Gaziantep Yöresi Doğum Geleneklerinde Anne ve Çocuk Sağaltımı”. Turkish Studies 12/5 (2017), 85-110.
Bayer, Steven R., Alper, Michael M.-Penzias, Alan S. . Boston IVF İnfertilite El Kitabı. çev. Ahmet Zeki Işık-Kubiley Vicdan. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi, 2. Basım, 2008.
Bolat, Yunus Emre-Kuşdemir, Orhan Fatih. “Doğum Âdetleri ve Ziyaret Fenomeni: Tokat Erbaa Örneği”. The Journal of Turkic Language and Literature Surveys 4/2 (2019), 64-78.
Çıblak Coşkun, Nilgün. «Mersin›de Doğumla İlgili Adetlerin Halk Hekimliği Yönünden İncelenmesi». Lokman Hekim Journal 1/3 (2011), 1-12.
Çiftçi, Tekin. Adıyaman ve Çevresinde Halk İnançları ve Halk Hekimliği. Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Kürt Dili ve Kültürü Anabilim Dalı, Doktora, 2019.
Çiftçi, Tekin. Hekîmtiya Kurmancî. İstanbul: Nûbihar Yayınları, 2022.
Çolgar, Umut. Retrodüktif Endokrinoloji ve İnfertilite. İstanbul: Medikal Yayıncılık, 1. Basım, 2006.
Engin, Raziye-Pasinlioğlu, Türkan. “Erzurum ve Yöresinde İnfertil Kadınların İnfertilite İle İlgili Geleneksel İnanç ve Uygulamaları”. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 5/1 (2002), 1-10.
Erol Çalışkan, Şerife Seher. “Bartın İli Doğum Ritüelleri”. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi 8/2 (2021), 62-82.
Foucault, Michel. Kliniğin Doğuşu: Tıbbi Algının Arkeolojisi. çev. İnci Uysal. Ankara: Doruk Yayınları, 1. Basım, 2002.
Goffman, Erving. Damga: Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar. çev. Levent Ünsaldı vd. Ankara: Heretik Yayınları, 1. Basım, 2014.
Güven, Filiz. “Sinop Halk Kültüründe Doğum Etrafında Gelişen Uygulamalar”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 8/25 (2020), 302- 316.
Güvenç, Bozkurt. “Geleneklerden Kalıntılar: Başlık, Berdel, Kız-Kaçırma, Kuma ve Amca-Kızı Evliliği”. Kadın Araştırmaları Dergisi 0/1 (1993), 43-48.
Kavlak, Oya. “İnfertil Kadınlarda Yalnızlık düzeyi ve Bunu Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi”. Ege Tıp Dergisi 41/4 (2002), 229-232.
Keskin, Gülseren-Babacan Gümüş, Aysun. “İnfertilite: Umutsuzluk Perspektifinden Bir İnceleme”. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 5/1 (2014), 9-16.
Kılıç, Meral, Ejder Apay, Serap-Kızılkaya Beji, Nezihe. “İnfertilite ve Kültür”. Florance Nightingale Hemşirelik Dergisi 19/2 (2011), 109-115.
Çocuk Cinsiyeti Nedeniyle Kadın Üzerinde Oluşturulan Psikolojik Şiddet, Başlık Parası ve Geleneksel Evlilikler Hakkında Komisyon Raporu Ankara: Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Yayınları, 2011.
Maxwell, Joseph Alex. Nitel Araştırma Tasarımı: Etkileşimli Bir Yaklaşım. çev. Mustafa Çevikbaş. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık, 3. Basım, 2018.
Mutlu, Burcu. “Kariyer de Yaparım (Tüp) Bebek de!”. Amargi: Feminist Teori ve Politika 15 (2009), 37-39.
World Health Organization. “İnfertility Definitions and Terminology”. Erişim 7 Mayıs 2020. https://www.who.int/reproductivehealth/topics/ infertility/en/
Örnek, Sedat Veyis. Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Batıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1. Basım, 1966.
Örnek, Sedat Veyis. Türk Halk Bilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2. Basım, 2000.
Özbay, Ferhunde. «Kadının Statüsü ve Doğurganlık». Türkiye’de Kadın Olgusu. ed. Necla Arat. 147-165. İstanbul Say Yayınları, 1992.
Özkan, M.-Baysal, B. «Emotional Distress of Infertilite Women in Turkey». Clin Exp Obstet Gynecol 33/1 (2006), 44-46.
Penzias, Alan S. “İnfertiliteye Genel Bakış”. çev. G. Sinem Çağlar. Boston IVF İnfertilite El Kitabı. ed. Steven R. Bayer vd. 1-15. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi, 1. Basım, 2008.
Sari, Tuğba. Öznelik Kapasitesi Bağlamında Biyolojik Annelik: Üremeye Yardımcı Teknolojileri Kullanan Kadınların Deneyimleri. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2014.
Sezgin, Deniz. Tıbbileştirilen Yaşam Bireyselleştirilen Sağlık. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Basım, 2011.
Sipahi, Abdulkadir. Türk Halk İnançlarında Büyü ve Büyü İle İlgili Uygulamalar. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans, 2006.
Sis Çelik, Aslı-Kırca, Nurcan. “İnfertil Kadınların Uyguladıkları Tamamlayıcı ve Destekleyici Bakım Uygulamaları”. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 21/3 (2018), 178-188.
Soyiç, Yasemin-Süzer Özkan, Filiz. “İnfertilide Kullanılan Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları”. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi 3/2 (2020), 169-175.
Şen, Selma. İnfertil Kadınların Damgalanma Deneyimleri. İzmir: Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Yüksek Lisans, 2011.
Şimşek, Ömer Yavuz-Kaymak, Oktay. Özlenen Bebek: Kısırlığın Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri. İstanbul: Mozaik Yayınları, 1. Basım, 2007.
Taşkın, Lale. Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği. Ankara: Sistem Ofset, 8. Basım, 2005.
Topdemir Koçyiğit, Oya. “İnfertilite ve Sosyo-Kültürel Etkileri”. İnsanbil Dergisi 1/1 (2012), 27-38.
Tunç, İsmet. “Din-Kültür Perspektifinden Tedavide Dinsel-Büyüsel Pratikler”. İslam›da Sağlık ve Koruyucu Hekimlik. ed. Adem Yerinde. 445-455. Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yayınları, 1. Basım, 2021.
Türköne, Mualla. Eski Türk Toplumunun Cinsiyet Kültürü. Ankara: Ark Yayınevi, 1. Basım, 1995.
User, İnci. “Biyoteknolojiler ve Kadın Bedeni “. Kadın ve Bedeni. ed. Yasemin İnceoğlu-Altan Kar. 145-188. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Basım. Basım, 2010.
Yakut İpekoğlu, Hilal-Oral, Hilmi Baha. “İnfertilitede Kullanılan Geleneksel Tedavi Yöntemleri ve Çeşitli Uygulamalar: Isparta Örneği”. Motif Akademi Halkbilim Dergisi 12/25 (2019), 105-119.
Yanıkkerem, Emre, Kavlak, Oya-Sevil, Ümran. “İnfertil Çiftlerin Yaşadıkları Sorunlar ve Hemşirelik Yaklaşımı”. Atatürk Üniversitesi Hemşire- lik Yüksekokulu Dergisi 11/4 (2008), 112-121.
Yaşar, Beril Nisa-Terzioğlu, Füsun. “Yardımcı Üreme Tekniklerinde Perinatal Sonuçlar”. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 19/2 (2016), 139-144.
Yıldırım, Ali-Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 5. Basım, 2005.
Zeren, Fatma. İnfertilite Tedavisi Alan Çiftlerde Cift Uyumunun Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2016. http://web.horde.to/tez.yok.gov.tr