MİRZA AĞAHAN-I KİRMANÎ'NİN KASİDESİNDE İTTİHAD-I İSLAM SÖYLEMİ VE SULTAN II. ABDÜLHAMİD

İran'ın aydınlanma çağında özgür düşüncenin, yeniliğin, modern milliyetçiliğin ve rasyonalizmin öncülerinden olmuş şair, yazar ve düşünür Mirza Ağa Han-ı Kirmanî uzun yıllar yaşadığı İstanbul'da, Seyyid Cemâleddin Afgâni ve Şeyh Ahmed-i Ruhi gibi isimlerle birlikte Sultan II. Abdulhamid'in İttihad-ı İslam söyleminin ateşli taraftarlarından birisi olmuştur. Kirmanî'nin düşüncelerinde ve bazı şiirlerinde; özelde Sultan II. Abdülhamid'in genelde ise Osmanlının Doğu politikalarına ilişkin etkiler görmek mümkündür. Kirmanî aynı zamanda Kaçarlar ve Meşrutiyet Dönemi Fars Edebiyatının da yenilikçilerinden kabul edilir ve Mirza Malkom Han, Zeynelâbidin Merağeyi, Ahundov ve Talibov gibi İran Meşrutiyet dönemi önemli fikir ve edebiyatçıları arasında gösterilir. Osmanlı ve İran arasında diplomatik kriz çıkaracak kadar çok yönlü siyasi bir hayata sahip bu edebiyat eleştirmeni ve şair'in Sultan II. Abdülhamid'e hitaben kaleme aldığı politik kasidesi, Osmanlı ile münasebetleri ve bilhassa İttihad-ı İslam [Panislamizm] siyasetine bakışı ve yaklaşımı, ülkemiz yakın tarihi açısından da önemlidir

PANISLAMISM AND SULTAN ABDUL HAMID II IN THE ODE OF MIRZA AGA KHAN KİRMANÎ

In the intellectual history of Iran, Mirza Aga Khan Kirmanî has been one of the fiercest advocates of Sultan Abdul Hamid II's idea of Panislamism during his years in Istanbul along with other figures such as Sayyid Jamaluddin Afghani and Sheikh Ahmad Ruhi. We can see the influence of the Sultan Abdul Hamid II in particular and the Eastern politics of Ottomans in general in his thoughts and Ode. Besides being known as one of the reformers of Persian Literature of Qajar and Constitutional era, he is also accepted as a significant thinker and writer of Iranian constitutionalism amongst Mirza Malkom Khan, Zayn al-Abidin Maraghi, Ahundov, Talibov and other clerics and disciples. He was a literary criticist who simultaneously pursued a multi-faceted political life which would even lead to a political crisis between the Ottomans and the Iranians. Similar thoughts on Panislamism, Kirmanî's political odes inscribed to Sultan Abdul Hamid II and his relations with the Ottomans constitute a significant place in the modern history of Turkey

PDF

___

Ademiyet, Feridun, [1357], Endişehayı Mirza Ağa Han-ı Kirmanî, Tahran: İntişarat-ı Peyam
Ademiyet, Feridun, [1340], Fikre Azadi ve Mukaddime-i Nehzet-i Meşrutiyet, Tahran: Çap-e Taban
Ademiyet, Feridun, [1349], Endişehayi Mirza Fethali Ahundzâde, Tahran: İntişarat-ı Harezmi
Aryenpûr, Yahya, [1387] EzSeba Ta Nima, Tarih-e Sed û Pencah Sale Edeb-i Farisi, Tahran: İntişarate Zuvvar.
Başçı, Veysel [2014]. Hajv û Nazireguyihaye Siyasi-İctima-Beyn-i İran û Osmanî Der Dovreye Meşrute, Tahran: Yayınlanmamış Doktora Tezi, Tahran Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Cezani, Bijen [2014], İran Meşrutiyet Devrimi, Güçler ve Amaçlar, İstanbul: Kaynak Yayınları
Devletabadi, Yahya [1361], Hayat-ı Yahya, c.1 Tahran: İntişarat-ı Attar
Emir Erduş, Muhammed Hüseyin[1384] Teamuli ber Meseleyi Vahdete İslami, ez Dirbaz ta Diruz ba Tekiyeh ber Conbeşe İttihad-ı İslam, Tahran: Mecme-i Cihani Takribe Mezahib-e İslami
El-Hûlu, Seyyid Müştak [1380]. Nakşe Seyyid Cemâleddin Esedabâdî der Tehevvûlat-e Siyasi ve İctima-i İran, Tahran: İntişarate Abid Ganjoor.net/bahar/tarjeebk/sh3 Erişim tarihi: 09.12. 2016
Huyugüzel, Ömer Faruk, Çağın, Şerife,[2006]. Eşref, Bütün Eserleri, İstanbul: Dergâh Yayınları
Karaman, Hayrettin[1994],Cemâleddîn-i Efgânî, DİA, c.10 s.456-459
Kirmanî, Mirza Ağa Han [2000]Risaleyi Sad Hitabe, Haz: Mahcub, Muhammet Cafer,Tahran:Neşre Kitap
Kirmanî, Mirza Ağa Han[2001]Haşt Bihişt, Tahran: Çap-ı Ofset
Kirmanî, Mirza Ağa Han [2000] Seh Mektup, Haz: Cubine,Behram, Germany: Nima Verlag
Kirmanî, Mirza Ağa Han, Rıdvan, Noshaye Hatti/Yazma Eser, kod; 509473 Tahran: Kitaphaneyi Dijitali Kitaphane ve Muzey-i Merkeze Esnade Meclis-i Şura-i İslami
Kirmanî, Mirza Ağa Han [2001] Risali-hi Ma-sha-Allah...Mi.:H-Bahai, University of Michigan British Manuscript Projet 749(4), East Lasing
Kirmanî, Nazım'ül İslam[1377], Tarih-i Bidariye İraniyan, Tahran: Peykan
Quillard, Pierre [1327] Tarih-i Zindegani Sultan Abdulhamid Padişah-ı Osmanî, Trc:Alikuli Han-ı Bahtiyari (Serdar Esed), Tahran: Metebbe-i Mübareke-i Şahenşahî
Muhit Tabatabaî, Seyyid Muhammed [1373] SeyyidCemâleddin Esedabâdî ve Bidariye Meşrik Zemin, Tahran: Deftere Neşre Ferheng-i İslami
Nazif, Süleyman, [2014] Nâsıruddin Şah ve Bâbîler, Haz: A. Ergun Çınar, İstanbul: Kitabevi
Özcan, Azmi, [2001] İttihad-ı İslam, TDV İslam Ansiklopedisi, c.23 s.470-475
Sahibi, Muhammed Cevad [2010], İttihat Bayraktarı Seyyid Cemâleddin Hüseyni. Çev:
Sedat Baran, Tahran: The World Forum for Proximity of Islamic Schools of Thought.
Sasani, Han Melik[1386]. Yadbudhayi Sefareti İstanbul, Tahran: İntişarat-ı Esatir.
Sipihr, M. Taki bin M. Ali, [1377] Tarih-i Kaçâriye (Nasih'üt-tevarih), c. 1, Tahran: İntişarat-ı Esatir.
Sırma, İhsan Süreyya,[ 2014]. II. Abdülhamid'in İslam Birliği Siyaseti, İstanbul: Beyan Yayınları
Yezdi, Mahmud Efşar [1368], Gencine-i Makâlat, Makalat-ı Siyasi ya Siyasetnâmeyi Cedid, c. 1 Tahran: Bonyade Muvkufat-ı Mahmud Efşar.