Batı’da ve Türkiye’de Plastik ve Fonetik Sanatların Dualitesi Üzerine

Sanat tarihinde, yirminci yüzyılın ilk yarısından önce plastik sanatlarda sıkça karşımıza çıkan ses, müzik ve gürültü imgeleri plastisitesi, sanatçıların geleneksel biçimlendirme yöntemlerine getirdiği yeni çeşitliliklerle dönüşüme uğramıştır. Müzikolojik olarak bir ritim, melodi ve armoniye yardımcı öğe durumunda olan sesin müzikal diziminin yapıbozumu, fütüristlerin şehir gürültüsü ve endüstriyel sesleri keşfi ile ürettikleri yapıtlarda kendini göstermektedir. İkinci dünya savaşı sonrasında somut, elektronik, sentetik müzik dallarının ortaya çıkması, dönemin avangard kompozitör ve müzisyenlerinin sese yeni bakışı, sesi plastik sanatlarda da yeni bir ifade ve üretim alanına dönüşmüştür, sınırlarını genişletmiş, disiplinler arası bir dolaşıma sokmuştur. Bu araştırmada 20.yüzyılın sonlarında plastik sanatlar terminolojisindeki yerini alan “Ses Sanatı” nın, sanat tarihinin farklı dönemleri içinden seçilmiş kilit örnekleriyle Batı ve Türkiye’deki sanat ortamında varoluşu ve dönüşümü yeniden değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Ses Sanatı, ses plastisitesi, enstalasyon, elektronik müzik.

Batı’da ve Türkiye’de Plastik ve Fonetik Sanatların Dualitesi Üzerine

The plasticity of sound, music and noise images, which was frequently encountered in the plastic arts before the first half of the twentieth century in the history of art, has been transformed by the new variations brought by the artists to the traditional forming methods. Musicologically, the deconstruction of the musical syntax of sound, which is an auxiliary element for rhythm, melody and harmony, shows itself in the works produced by futurists with the discovery of urban noise and industrial sounds. With the emergence of concrete, electronic and synthetic music after the Second World War, that period’s avant-garde composers and musicians’ new view of sound turned the sound into a new field of expression and production in the plastic arts, expanded its boundaries and put it into interdisciplinary circulation. In this research, the existence and transformation of "Sound Art", which took its place in plastic arts terminology at the end of the 20th century, in the art environment in the West and Turkey will be re-evaluated with key examples selected from different periods of the history of art.

Keywords:

Sound art, sound plasticity, ınstallation, electronic music.,

PDF

___

Ali, F. (2002). Elektronik müziğin öncüsü Bülent Arel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Antmen, A. (2012). Sanatçılardan yazılar ve açıklamalarla 20.yüzyıl batı sanatında akımlar (4, b.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
Balkan Konsulat proudly presents: Belgrad - Prag - Istanbul - Budapest - Sarajevo - special guest: St.Petersburg.(t.y.) Erişim adresi: https://rotor.mur.at/con_balkan-ger.html
Call me Istanbul ist mein Name-Sanatçılar. (2004). Erişim adresi: http://hosting.zkm.de/istanbul/t/kuenstler
Conover, R., ve Weibel, P. (2004). Call me İstanbul benim adim. Erişim adresi: http://hosting.zkm.de/istanbul/t/
Conover, R., Wiebel, P., ve Čufer, E. (2004). Call me Istanbul ist mein Name Ausstelllungskatalog. Erişim adresi: https://zkm.de/de/publikation/call-me-istanbul-ist-mein-name
Dempsey, A. (2007). Modern çağda sanat üsluplar ekoller hareketler (O. Akınhay, Çev.) İstanbul: Akbank Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 2002).
Dolar, M. (2013). Sahibinin sesi psikanaliz ve ses (B.E. Aksoy, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 2003).
Erkayhan, Ş. (2011). 1960 Sonrası Almanya’da Türk sanatçılar: Göç ve kültürel kimlik. Lulu Yayınları.
Esen, E. (2016). Sesin imgeyle ilişkisi [Sanatta Yeterlik Tezi, Hacettepe Üniversitesi ]. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.
Föllmer, G. (1996). Max Neuhaus, drive ın music. Erişim adresi: http://www.medienkunstnetz.de/werke/drive-in-music/
Fricke, S. (2009). "Klangkunst ist mein Leben” Christina Kubisch im Gespraech mit Stefan Fricke. Erişim adresi: https://silo.tips/download/klangkunst-ist-mein-leben
Goldsmith, K. (2004). Bring Da Noise: A Brief Survey of Sound Art. Erişim adresi: https://archive.is/MDSQ#selection-817.3-827.51
İlyasoğlu, E. (2007). 71 Türk bestecisi. İstanbul: Pan Yayıncılık.
Kandinsky, W. (2015). Sanatta ruhsallık üzerine. (G. Ekinci, Çev.) İstanbul: Altıkırkbeş Yayın (Orijinal eserin yayın tarihi 1912)
Kirsh, A. (2010). Carolee Schneemann in New Paltz. Erişim adresi: http://www.theartblog.org/2010/08/carolee-schneemann-in-new-paltz/
Klein, G. (2012). Der gelbe Klang 2. Erişim adresi: https://www.georgklein.de/installations/028_gelberKlang_d.html
Kubisch, C. (2006). Künstler A-Z Christina Kubisch “The Royal Tree 2006”. Erişim adresi: http://sonambiente.com/de/04_artists/4M2kub_werk.html
Lied eines jungen Wachpostens, Lili Marleen, Türkçe çevirisi. (t.y.). Erişim adresi: https://lyricstranslate.com/tr/lili-marleen-lili-marleen.html
Mimaroğlu, İ. (2011). Elektronik müzik. İstanbul: Pan Yayıncılık. Kobo E-Kitap.
Neuhaus, M.: Biografie. (t.y.). Erişim adresi: http://www.medienkunstnetz.de/kuenstler/neuhaus/biografie/
Phillips, C. (1998). Voices Saturday 13 June Sunday 23 August 1998. Erişim adresi:
Protte, K. (2014). Mythos ‘Lili Marleen’ - Ein Lied im Zeitalter der Weltkriege1. Militärgeschichtliche Zeitschrift, 63(2), s. 355-400. doi: https://doi.org/10.1524/mgzs.2004.63.2.355
Russolo, L. (1913). Gürültü sanatı fütürist manifesto, 1913. (E. Irzık, Çev.) Erişim adresi: https://docplayer.biz.tr/8950165-Gurultu-sanati-futurist-manifesto-1913-luigi-russolo-ingilizce-cevirisi-robert-filliou-ingilizce-den-turkce-cevirisi-emrah-irzik.html
Russolo, L., ve Pratella, F. B. (2017). Gürültü sanatı müziğin fütürist makineler tarafından yıkımı. (T. Cemal, Çev.) İstanbul: Sub Yayımları.
Sağlamtimur, Z. Ö. (2010). Dijital sanat. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 213-238.
Say, A. (2008). Müzik nedir, nasıl bir sanattır?. İstanbul: Evrensel Basım Yayım.
Say, A. (2019). Müzik tarihi. İstanbul: Islık Yayınları.
Saybaşlı, N. (2020). Mıknatıs ses rezonans ve sanatın politikası. İstanbul: Metis Yayınları.
Sculpture Center (1). (t.y.). Sculpture center sculpture notebook. Erişim adresi: https://sculpture-center.tumblr.com/tagged/Sound%2FArt
Sculpture Center (2). (t.y.). Sculpture center sculpture notebook. Erişim adresi: https://sculpture-center.tumblr.com/post/37037203282/from-the-archives-soundart-1984
Seiffarth, C. (t.y.). About sound ınstallation art. Kunstjournalen B-post. Erişim adresi: https://www.b-post.no/en/12/seiffarth.html
Şenova, B. (2003). "Istanbul daydreaming in quarantine”, “İstanbul, karantinada hayal kurmak". Erişim adresi: https://basaksenova.com/istanbul/
Şenova, B. (2013). Dijital sorgulama: Türkiye’de dijital kültür. Erişim adresi: https://www.academia.edu/42927210/D%C4%B0J%C4%B0TAL_SORGULAMA_T%C3%9CRKIYEDE_D%C4%B0J%C
Turan, Ö. (2019). Zaman-mekan ilişkisi müziğin plastisitesi bağlamında ses heykelleri kavramı; başat yapıtlar ve önermeler üzerinden yeni bir değerlendirme denemesi. [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.
Weibel, P. (2012). Sound Art. Klang als Medium der Kunst. Erişim adresi: http://soundart.zkm.de/informationen/sound-art-klang-als-medium-der-kunst-peter-weibel/
Worby, R. (2006). An introduction to sound art. Erişim adresi: http://www.robertworby.com/writing/an-introduction-to-sound-art/