Türkiye’de Çevresel Sürdürülebilirliğe Yönelik Mali Teşvikler: Geri Dönüşüm Örneği

Sanayi devrimiyle başlayan ve küresel ekonominin etkisiyle yaygınlaşan “al-kullan-at” yaklaşımının, sosyo-ekonomik gelişmeler ve iklim değişikliği neticesinde kaynakların sürdürülebilirliğini sekteye uğrattığı görülmektedir. Geleneksel doğrusal ekonomi modeline alternatif olarak geliştirilen döngüsel ekonomi modeli ise yeni bir anlayışla kaynakların “azaltma-tekrar kullanma-onarma-yenileme-yeniden üretme-geri dönüştürme ve geri kazanım” yaklaşımı içinde mümkün olan en uzun süre kullanılmasını içermektedir. Çevreye duyarlı kalkınma anlayışını benimseyen bu paradigmanın başlıca araçlarından biri atık yönetimidir. Atıktan değer üretmeyi amaçlayan atık yönetiminde atıkların azaltılması ve atığın bir kaynak olarak ekonomiye yeniden kazandırılması hedeflenmektedir. Yeni bir üretim-tüketim sürecini gerektiren bu yaklaşım, sürdürülebilir bir atık yönetimini ve kaynakların geri dönüşümüne imkân sağlayacak şekilde planlanmasını zorunlu kılmaktadır. Atık yönetimi ve onun alt bileşeni olan geri dönüşümün başarıya ulaşabilmesi kolektif bir çabayı gerektirmektedir. Yüksek maliyet gerektiren çevreye duyarlı bu tür yatırımların aynı zamanda çeşitli teşvik araçlarıyla desteklenmesine de ihtiyaç duyulmaktadır. Özellikle yatırım teşviklerinin yatırımları özendirmede kritik bir işlev üstlendiği kabul edilmektedir. Bu çalışmada Türkiye’de geri dönüşüme sağlanan teşviklerin mevcut yapısının ortaya konulması ve yeterliliğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada yatırım teşvik sisteminde yapılan son düzenlemelerin geri dönüşüm yatırımlarını cazip hale getirmede, geri dönüşüm hedeflerini gerçekleştirmede önemli katkılar sunabilecek gelişmeler olduğu ve teşvik araçlarının çeşitlenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Döngüsel ekonomi, atık yönetimi, geri dönüşüm, mali teşvikler, sürdürülebilirlik.

Fiscal Incentives for Environmental Sustainability in Turkey: The Case of Recycling

As a result of socioeconomic developments and climate change, the “take-use-dispose” approach, which started with the industrial revolution and became widespread with the effect of the global economy, confer to interrupt the sustainability of resources. The circular economy model, which is developed as an alternative to the traditional linear economy model, includes the use of resources for the longer time within a new context of "reduce-reuse-repair-refurbish-remanufacture-recycle and recover" approach. Waste management is one of the main tools of this paradigm, which adopts an environmentally friendly development approach. Waste management, aiming to generate value from waste, target at reducing waste and reintroducing waste to the economy as a resource. This approach, which requires a new production-consumption process, necessitates sustainable waste management and planning in a way that allows for the recycling of resources. The success of waste management, one of the most critical components of the circular economy, and its sub-component recycling requires a collective effort. There is also a need to support such environmentally sensitive investments, which require high costs, with various incentive tools. It is accepted that investment incentives play a critical role, especially in encouraging investments. This study aims to reveal the current structure of the incentives provided for recycling in Turkey and evaluate their adequacy. The study is concluded that the last regulations made in the investment incentive system are developments that can make significant contributions to making recycling investments attractive and achieving recycling targets, and that incentive tools should be diversified.

Keywords:

Circular economy, waste management, recycling, fiscal incentives, sustainability.,

PDF

___

Aksay, B. ve Güğerçin, S. (2022). Sürdürülebilir girişimcilik: Adana’da plastik geri dönüşüm işletmeleri üzerine nitel bir araştırma. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 57(2), 1473-1493.
Aranda-Usón, A., Portillo-Tarragona, P., Marín-Vinuesa, L. M., ve Scarpellini, S. (2019). Financial resources for the circular economy: A perspective from businesses. Sustainability, 11(3), 888, 1- 23.
Aydın, M. ve Deniz, K. (2017). Atık yönetiminde vergi politikasının rolü: Türkiye değerlendirmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 435-461.
Braungart, M., McDonough, W. ve Bollinger, A. (2007). Cradle-to-cradle design: Creating healthy emissions a strategy for eco-effective product and system design. Journal of Cleaner Production, 15(13-14), 1337-1348.
Bonciu, F. (2014). The European economy: From a linear to a circular economy. Romanian Journal of European Affairs, 14(4), 78-91.
Costa, I., Massard, G., ve Agarwal, A. (2010). Waste management policies for industrial symbiosis development: case studies in European countries. Journal of Cleaner Production, 18(8), 815-822.
Di Maio, F., ve Rem, P. C. (2015). A robust indicator for promoting circular economy through recycling. Journal of Environmental Protection, 6(10), 1095-1104.
Domenech, T. ve Bahn-Walkowiak, B. (2019). Transition towards a resource efficient circular economy in Europe: Policy lessons from the EU and the member states. Ecological Economics. 2019, 155, 7–19.
Duff, D. G. (2003). Tax policy and global warming. Canadian Tax Journal, 51(6), 2063-2111.
Ellen MacArthur Foundation (2015). Growth within: A circular economy vision for a competitive Europe. Erişim Adresi: https://ellenmacarthurfoundation.org/growth-within-a-circular-economy-vision-for-a-competitive-europe.
European Commission (2014). Scoping study to identify potential circular economy actions, priority sectors, material flows and value chains. Final Report, Erişim Adresi: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/0619e465-581c-41dc-9807-2bb39 4f6bd07.
European Commission (2020). Communication from the commission to the European Parliament, the Council, the European economic and social committee and the committee of the regions. A new circular economy action plan for a cleaner and more competitive Europe. Erişim Adresi: https://ec.europa.eu/transparency/documents-register/detail?ref= COM (2020)98&lang=en.
European Commission (2022). Environment action programme to 2030. Erişim Adresi: https://environment.ec.europa.eu/strategy/environment-action-programme-2030_en.
European Environment Agency (2014). Resource efficient green economy and EU policies. EEA Report, Erişim Adresi: https://www.eea.europa.eu/publications/ resourceefficient-green-economy-and-eu.
European Environment Agency (2022). Waste recycling in Europe. Erişim Adresi: https://www.eea.europa.eu/ims/waste-recycling-in-europe.
European Parliamentary Scientific Foresight Unit (STOA). (2017). Towards a circular economy: waste management in the EU. European Parliamentary Research Service, Scientific Foresight Unit, Publications Office of the European Union, Erişim Adresi: https://policycommons.net/artifacts/288106/towards-a-circular-economy/1156120/.
EUROSTAT (2022). Waste statistics. Erişim Adresi: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Waste_statistics.
Feldman, Y., ve Perez, O. (2012). Motivating environmental action in a pluralistic regulatory environment: An experimental study of framing, crowding out, and institutional effects in the context of recycling policies. Law & Society Review, 46(2), 405-442.
Fiedler, T., Minas, J., ve O'Keefe, P. (2021). Supporting the circular economy in Australia through taxation reform. Australian Tax Forum, 36(3), 321-345.
Gedik, Y. (2020). Döngüsel ekonomiyi anlamak: Teorik bir çerçeve. Turkish Business Journal, 1(2), 13-40.
Ghisellini, P., Cialani, C., ve Ulgiati, S. (2016). A review on circular economy: the expected transition to a balanced interplay of environmental and economic systems. Journal of Cleaner Production, 114, 11-32.
Hartley, K., van Santen, R., ve Kirchherr, J. (2020). Policies for transitioning towards a circular economy: Expectations from the European Union (EU). Resources, Conservation and Recycling, 155, 104634.
Henriques, J. D., Azevedo, J., Dias, R., Estrela, M., Ascenço, C., Vladimirova, D., ve Miller, K. (2022). Implementing industrial symbiosis incentives: An applied assessment framework for risk mitigation. Circular Economy and Sustainability, 2(2), 669-692.
Ioana, I. (2010). Clean technology from waste management. In Advances in Waste Management, 4th WSEAS International Conference on Waste Management, Water Pollution, Air Pollution, Indoor climate (WWAI’10), 155-171.
Kağıt Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği. (AGED). (2022). 2017-2019 Bölgesel geri dönüşümlük kâğıt (GBK) geri dönüşüm bilgi sistemi (GBS) raporu. Erişim Adresi: https://aged.org.tr/wp-content/uploads/2022/12/rapor04.pdf.
Kuo, L., ve Chang, B. G. (2021). The affecting factors of circular economy information and its impact on corporate economic sustainability-Evidence from China. Sustainable production and consumption, 27, 986-997.
Kumar, V., Sezersan, I., Garza-Reyes, J. A., Gonzalez, E. D., ve Al-Shboul, M. D. A. (2019). Circular economy in the manufacturing sector: benefits, opportunities and barriers. Management Decision, 57(4), 1067-1086.
Liu, J., Gong, E. ve Wang, X. (2022). Economic benefits of construction waste recycling enterprises under tax incentive policies. Environmental Science and Pollution Research, 29, 12574-12588.
Madžar, L. (2021). The concept, principles and innovations in circular economy. Journal of Social Sciences, 13(XIII), 120-133.
Milios, L. (2021). Towards a circular economy taxation framework: Expectations and challenges of implementation. Circular Economy and Sustainability, 1, 477-498.
Ngan, S. L., How, B. S., Teng, S. Y., Promentilla, M. A. B., Yatim, P., Er, A. C. ve Lam, H. L. (2019). Prioritization of sustainability indicators for promoting the circular economy: The case of developing countries. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 111, 314-331.
OECD (2020). Environment at a Glance 2020, OECD Publishing, Paris, doi: https://doi.org/10.1787/4ea7d35f-en.
OECD (2023). OECD Data. Erişim Adresi: https://data.oecd.org/environment.htm#profile-Waste.
Pajunen, N., ve Heiskanen, K. (2012). Drivers and Barriers in the supply chain–the importance of understanding the complexity of recycling in the industrial system. XXVI International Mineral Processing Congress 2012 Proceedings/New Delhi, 4047-4056.
Sapmaz Veral, E. (2018). Döngüsel ekonomiye geçiş doğrultusunda yeni tedbirler ve AB üye ülkelerinin stratejileri. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 17(2), 463-488.
Singh, M. P., Chakraborty, A., ve Roy, M. (2018). Developing an extended theory of planned behavior model to explore circular economy readiness in manufacturing MSMEs, India. Resources, Conservation and Recycling, 135, 313-322.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2014). Ulusal geri dönüşüm strateji belgesi ve eylem planı 2014-2017. Sanayi Genel Müdürlüğü, Ankara.
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2012). Türkiye Cumhuriyeti iklim değişikliği eylem planı 2011-2023. Ankara. Erişim Adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/banner/ banner591.pdf.
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2017). Ulusal atık yönetimi ve eylem planı (2016-2023). Erişim Adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/haberler/ulusal_at-k_yonet-m--eylem_plan--20180328154824.pdf.
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2021a). Çevresel izin ve lisans istatistikleri bülteni 2021. Erişim Adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/menu/izin-ve-lisans-haber-bulteni-5-2021_20220413040505.pdf
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2021b). Atık istatistikleri bülteni 2020,2019,2018. Erişim Adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/2020-yili-atik-istat-st-kler--bulten--rev-ze12012023-20230112135036.pdf
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022a). Yönetmelikler. Erişim Adresi: https://cygm.csb.gov.tr/yonetmelikler-i-440.
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022b). Ambalaj bülteni, ambalaj ve ambalaj atıkları istatistikleri bülteni (2020)(2019)(2018). Erişim Adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/icerikler/ambalajbulten-2020-20220226105845.pdf; https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/icerikler/2019ambalajbulten-20210228125844.pdf; https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/icerikler/2018ambalajbulten_20200303-20200303123731.pdf.
T.C. İklim Değişikliği Başkanlığı (2010). Türkiye iklim değişikliği stratejisi (2010-2023). Erişim Adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/editordosya/file/strateji%20belgesi/Turkiye %20Iklim%20Degisikligi%20Strateji%20Belgesi_TR.pdf.
T.C. Resmî Gazete (2015). Atık Yönetimi Yönetmeliği. Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/04/20150402-2.htm.
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2019a). 2023 sanayi ve teknoloji stratejisi. Erişim Adresi: https://www.sanayi.gov.tr/2023-sanayi-ve-teknoloji-stratejisi.
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2019b). Sanayi yatırımlarına verilen destekler ve teşvik programları. Ankara.
T.C. Sayıştay Başkanlığı (2007). Türkiye’de atık yönetimi ulusal düzenlemeler ve uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi. Performans denetim raporu, Ankara.
T.C. Sayıştay Başkanlığı (2022). Plastik atık yönetimi. Sayıştay raporu, Ankara.
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). On birinci kalkınma planı (2019-2023). Erişim Adresi: https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/.
Tezel, Ö., Küçükkancabaş, S. ve Yıldız, E. (2020). Sürdürülebilir kalkınma hedefleri bakımından atık yönetimi uygulamalarının hanehalkı tarafından değerlendirilmesi: Edirne Örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 941-957.
TÜİK (2021). Atık istatistikleri 2020. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/ Index?p=Atik-Istatistikleri-2020-37198.
TÜİK (2022). İstatistik veri portalı. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/Get Kategori?p=cevre-ve-enerji-103&dil=1.
Türkiye Değerlendirilebilir Atık Malzemeler Sanayicileri Derneği (TÜDAM). (2016). Geri dönüşüm sektörü raporu. Ağustos. Erişim Adresi: http://www.tudam.org.tr/geri-donusum-sektoru-tesvik-raporu.pdf.
Yap, N.T. (2006). Towards a circular economy. Greener Management International, (50), 11-24.
Wei, Y., Zhang, L., ve Sang, P. (2023). Exploring the restrictive factors for the development of the construction waste recycling industry in a second-tier Chinese city: a case study from Jinan. Environmental Science and Pollution Research, 1-20.
Wijkman, A. ve Skånberg, K. (2015). The circular economy and benefits for society (Jobs and climate clear winners in an economy based on renewable energy and resource efficiency). The Club of Rome. Erişim Adresi: https://www.lagazettedescommunes.com/ telechargements/etude-club-rome-eng.pdf.
World Commission on Environment and Development (WCED). (1987). Report of World Commission on environment and development: Our common future. Erişim Adresi: http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf.
Xiang, Q., Jing, Z., Ruwen, T., ve Minjiu, Y. (2022). incentive regulation of construction waste resource recycling: Subsidy and tax incentive. Mathematical Problems in Engineering. 2022, 1-14.