İbn Arabî’nin efdaliyet nazariyesi’nin Ehl-i Sünnet açısından değerlendirilmesi

Bu makalede İbn Arabî’nin efdaliyet nazariyesi ortaya konularak Ehl-i sünnet açısından değerlendirilmesi yapılmaktatır. Kelam ilmi açısından meselenin bir boyutu olan imamet meselesi dışarıda tutulduğu takdirde diğer tartışma konularındaki görüş farklılıkları mezhebi mensubiyetleri belirleyecek kadar önemli görülmemiştir. Ancak genel olarak sufi düşüncede özellikle de İbn Arabî’de efdaliyet meselesi bir anlamda ontolojik bir mahiyet kazanarak farklı tartışmalara kapı aralamış hatta kendisinin tekfirine kadar varan şiddetli eleştirilere zemin hazırlamıştır. İşte bu çalışma, “peygamber-melek”, “peygamberlerin kendi aralarındaki üstünlük” ve İbn Arabî eleştirilerinin odağındaki noktalardan biri olan “peygamber-veli” arasındaki üstünlük konularına kelamî bir perspektiften değinmektedir.

The theory of the afdaliyat (superiority) of Ibn Arabî and its evaluation in terms of Ahl al-Sunnah.

In this article, it is dealt with the theory of the afdaliyat (superiority) of Ibn Arabî and evaluated in terms of Ahl Sunnah. When the matter of imamah is excluded, which is the one aspect of the problem, differences on the other debate topics in the Theology weren’t considered as important as to affect the membership to the sect. However, the problem of afdaliyat got an ontological character in the Sufi thought in general and Ibn Arabi in particular. So this theory opened the door to different debates and laid the groundwork for accusing Ibn Arabi as unbeliever or infidel. In this study, we will try to consider and explain the main topics around the theory of afdaliyat such like “afdaliyat between prophet and angel” and “afdaliyat among prophets” and, “afdaliyat between prophet and wali/or saint” which is one of the points of criticism about Ibn Arabî.

PDF

___

Afîfî, Ebu’l-Alâ, Fusûsu’l-Hikem Okumaları İçin Anahtar (Talîkât), trc. Ekrem Demirli, İstanbul 2002.

________, İslam’da Manevî Hayat: Tasavvuf, trc. Ekrem Demirli, Abdullah Kartal, İstanbul 1996.

Akbulut, Ahmet, Nübüvvet Meselesi Üzerine, Ankara 1992.

Annemarie Schimmel, İslamın Mistik Boyutları, İstanbul 2001.

Câbirî, Muhammed Âbid, Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı, trc. Burhan Köroğlu v.dğr., İstanbul 2000.

Chodkiewicz, Michel, Seal of The Saints, Prophethood and Sainthood, trans., Liadain Sherrard, Cambridge 1993.

Çakmakoğlu, M. Mustafa, “İbnü’l-Arabî’nin Nübüvvet-Velâyet Hakkındaki Görüşleri ve İbn Teymiyye’nin Bu Husustaki Eleştirileri”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, sy. 21 Ankara 2008.

Demirli, Ekrem, Fusûsu’l-Hikem Şerhi, İstanbul 2006.

Hakîm, Suâd, İbnü’l-Arabî Sözlüğü (Mucem), trc. Ekrem Demirli, İstanbul 2005.

Hücvîrî, Ali b. Osman el-Cüllâbî, Keşfu’l-Mahcûb: Hakikat Bilgisi, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul 1996.

İbn Haldun, Tasavvufun Mahiyeti: Şifâu’s-sâil, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul 1998.

İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, Beyrut ts.

İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takiyyüddin Ahmed b. Abdülhalim, Mecmûtü’lfetâvâ, nşr. Amir el-Cezzâr-Enver el-Bâz, Mansûra 2005.

İbnü’l-Arabî, Muhyiddin Muhammed b. Ali, el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye fî Marifeti’l-Esrâri’l-Mâlikiyye ve’l-Mülkiyye, nşr. Ahmed Şemseddin, Beyrut 1999/1420.

________, Fusûsu’l-Hikem, nşr., Ebu’l-Alâ el-Afîfî, Irak ts.

________, Kitâbu’l-kurbe, (Resâilu İbn Arabî içinde VI. Risale), Beyrut 1361.

İmam-ı Rabbânî, Ahmed b. Abdülehad el-Fârûkî es-Serhendî, Mektûbât, Farsçadan Arapçaya trc. Muhammed Murad rl-Mekkî, I-III, ys. 1994(Yasin Kitabevi).

Karadaş, Cağfer ,“Tasavvufta Peygamberlik Tasavvuru”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.19, Sy. 1, 2010, ss. 25-42.

Konuk, Ahmed Avni, Fusûsu’l-Hikem ve Şerhi, haz. Mustafa Tahralı, Selçuk Eraydın, İstanbul 2000.

Kurtûbî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kurân, nşr. Ebu İshak İbrâhim, Kahire 1967, III, 262.

Mâturîdî, Ebu Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd, İslam Akaidine Dair Eski Metinler: Akaid Risalesi, trc. Yusuf Ziya Yörükan, İstanbul 1953.

Pezdevî, Ebu Yüsr Muhammed, Ehl-i Sünnet Akaidi, trc. Şerafeddin Gölcük, İstanbul 1980.

Râgıb el-İsfahânî, Hüseyin b. Muhammed, Müfredâtü elfâzı’l-Kurân, nşr. Safvân Adnân Dâvûdî, Beyrut 1997.

Râzî, Fahreddin, el-Metâlibu’l-Âliye mine’l-İlmi’l-İlâhî, thk. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ, Beyrut 1987.

________, Mefâtîhu’l-Ğayb, nşr. Daru İhyai’t- Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1420.

________, Muhassalu Efkâri’l-Mütekaddimîn ve’l-Müteahhirîn mine’l- Ulemâi ve’l-Hukemâi ve’l-Mütekellimîn, nşr. Taha Abdurrauf Sad, Beyrut 1984.

Sancar, Faruk, Nübüvvet-Velayet Merkezli Kelam Tasavvuf Tartışmaları Fahreddin er-Râzî ve İbnü’l-Arabî Örneği, İzmir 2010, s. 278-312.

Taftâzânî, Sadedin, Şerhu’l-makâsıd, thk. Abdurrahman Umeyre, Beyrut 1998.

________, Kelam İlmi ve İslam Akâidi (Şerhu’l-akâid), haz. Süleyman Uludağ, İstanbul 1991.

Türer,Osman, “Velinin Nebiden Üstünlüğü Meselesi Etrafındaki Tartışmalar ve İbn Arabî’nin Bu konudaki Düşüncesi”, Uluslararası XIII. ve XIV. Yüzyıllarda Anadolu’da İslam Düşüncesi ve Davud el-Kayserî Sempozyumu, kayseri 1997.

Yavuz, Salih Sabri, “Kelam’da Efdaliyyet Meselesi ve İbn Kemal’in ‘Efdaliyyetu Muhammed’ Risalesi”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2005, c.V, sy. 1.

Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, nşr. Azim Dağıtım, İstanbul ts.

Zebîdî, Muhammed b. Murtazâ el-Hüseynî, Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l- Kâmûs, y.y., 1988.