Ebû’l-Fütûh Râzî’nin tefsirinde kadın konulu ayetler

Kur'ân-ı Kerîm, tüm insanlığa gönderilmiş ilâhî bir mesajdır. Bu yönüyle birçok konuya değinmesi ve problemlere çözüm üretmesi zorunludur. Yaradılıştan bugüne kadın konusu da bunlardan biri ve önemlilerindendir. Kur'ân-ı Kerîm’de kadın konusunu işleyen ayetlerin miktarı da hiç kuşkusuz bu ayetleri yorumlayan müfessirin bakış açısına ve içinde bulunduğu ortam şartlarına göre değişiklik arzedecektir. Bu makalede amacımız, Kur'ân-ı Kerîm’i Şiî- mâmî anlayışa göre ve Farsça ilk tefsiri yazan ve henüz fazlaca tanınmayan Ebû'l-Fütûh Râzî (ö. 554/1159)’nin hayatı hakkında kısa bir bilgi verdikten sonra onun Kur'ân’da kadın konulu ayetleri nasıl işlediğini örnekleriyle ortaya koymaktır. Başlıca değineceğimiz konular ise kadının yaratılışı, erkeğe göre konumu, şahitliği, örtünmesi, olumlu ve olumsuz olarak çizilen kadın portreleridir.

Verses about women in commentary of Abu Al-Fotouh Razi

Holy Quran is the Divine Message for all humanity. In this view, it is necessary to deal with many subjects and solve the problems emerged. From creation to nowadays, the woman issue is one of the important matters. The amount of verses on women in the Quran varies no doubt according to perspective of commentator, his environment and historical conditions. In this article, we aimed to give brief information about Abu al-Fotouh Razi, who is still much unrecognized, and his biography. He is the first Persian commentary writer of Imamiyyah. After the introduction, we demonstrate examples that how he interpreters the verses on women in his commentary. The major issues that we discuss at this point are her creation, her place according to men, veiling, testimony and her positive and negative features.

PDF

___

Abd b. Humeyd, Müsnedü Abd b. Humeyd, thk. Subhi el-Bedrî es-Sâmerrâî, Mektebetü’s-Sünne, Kahire, 1988.

Acar, smail, “ slam Ceza Hukukunda Kadının Şahitliği”, slâmiyât, Cilt: III, Sayı: 2, Yıl: 2000.

Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî, el-Müsned, thk. Şuayb el-Arnaût, Müessesetü Kurtuba, trs.

Arat, Necla, Kadın Sorunu, Say Yayınları, stanbul, 1986.

el-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Huseyn, Şuabu’l-Îmân, thk. Abdulalî Abdulhamîd Hâmid, Mektebetü’r-Rüşd, Bombay, 2003.

el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. smail, el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Mustafa Deyb el-Boğâ, Dâru bn Kesîr, Beyrut, 1987.

el-Burûcerdî, Seyyid Ali Asğar, Tarâifü’l-Makâl fî Tabakâti’r-Ricâl, (thk.Mehdî Recâî), Mektebetü Ayetullah el-Uzmâ Mar’aşî, Kum, 1410.

Carullah, Musa, Hatun, haz. Mehmet Görmez, Kitâbiyât, Ankara, 1999.

ed-Dâvûdî, Şemsuddin Muhammed b. Ali b. Ahmed, Tabakâtü’l-Müfessirîn, thk. Abdüsselam Abdülmuîn, Dâru’l-Kütübi’l- lmiyye, Beyrut, 2002.

Ebû Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, Sünenü Ebî Davud, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, trs.

Ebu’l-Fütûh Râzî, Hüseyin b. Ali b. Muhammed b. Ahmed el-Huzâî, Ravzu’l- Cinân ve Ravhu’l-Cenân, (thk. Muhammed Mehdî Nâsıh, Muhammed Cafer Yâhıkî), Bunyâd-ı Pejûheşhâyı slâmî, Meşhed, 1408/1987.

Seyfullah Efe, “Kur'ân’ın Farsça’ya Tercümesi ve lk Farsça Tefsirler”, Dokuz Eylül Üniversitesi lahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2013, Sayı: 37.

Efendî, Mirza Abdullah, Riyâzu’l-Ulemâ ve Hıyâzu’l-Fudalâ, Matbaatu’l-Hayyâm, 1401.

el-Erdebilî, Ahmed b. Muhammed Mukaddes, Hadîkatü’ş-Şîa, Tahran, 1340.

Fidan, Hafsa, Kur'ân’da Kadın mgesi, Vadi Yayınları, Ankara, 2006.

Görmez, Mehmet, “ lahi Dinlere Göre Başörtüsü”, slamiyat, Cilt: IV, Sayı: 2, Yıl: 2001, ss. 19-33.

Gürkan, Salime Leyla, “Yahudilikte Kadın Algısı”, Bütün Yönleriyle Yahudilik, Ankara, 2012.

el-Hâkim en-Nisâbûrî, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, thk. Mustafa Abdulkadir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l- lmiyye, Beyrut, 1990.

Hakkî, Muhammed Mehdî, Reveş-i Ebû'l-Fütûh Râzî der Tefsîr-i Ravzu'l-Cinân, İntişârât-ı Dânişgâh-ı mâm Sâdık, Tahran, 1383.

Halîl b. Ahmed, Kitâbu’l-Ayn, thk. Mektebetü’l-Hilâl, yrs., trs. İbrahim es-Sâmerrâî-Mehdî Mahzûmî,

Hurr el-Âmilî, Muhammed b. Hasen, Emelu’l-Âmil, (thk. Seyyid Ahmed Huseynî), Mektebetü’l-Endülüs, yrs., trs.

İbn Düreyd, Muhammed b. Hasen, Cemheretü’l-Luğa, Remzi Münir Baalbekkî, Daru’l- lm li’l-Melâyîn, Beyrut, 1987.

İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed, el-Kitâbu’l-Musannef fî’l- Ehâdîs ve’l-Âsâr, thk. Kemal Yusuf el-Hût, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, 1409.

İbn Hacer, Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî, Lisânü’l-Mîzân, thk. Dâiretü’l- Maârifi’n-Nizâmiyye, Müessesetü’l-A’lemî li’l-Matbûât, Beyrut, 1986.

İbn Hallikân, Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zemân, thk. hsan Abbas, Dâru Sâdır, Beyrut, 1968.

İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik el-Meâfirî, es-Sîretü’n-Nebeviyye, thk. Mustafa es-Sekkâ vdğr., Matbaatü Mustafa el-Bâbî, Mısır, 1955.

İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ smail, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Dâru’l-Marife, Beyrut, 1971.

İbn Kutluboğa, Zeynuddin Kasım, Tâcu’t-Terâcim fî Tabakâti’l-Hanefiyye, thk. Muhammed Hayr Ramazan Yusuf, Daru’l-Kalem, Dımaşk, 1992.

İbn Sa’d, Muhammed el-Basrî, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, thk. hsan Abbas, Daru Sâdır, Beyrut, 1968.

İbn Şehrâşûb, Muhammed b. Ali, Meâlimu’l-Ulemâ fî Fihrist-i Kütübi’ş-Şîa, Haydariyye, Necef, 1380.

İbn Şehrâşûb, Reşîdüddin Muhammed b. Ali, Menakıbu Âl-i Ebî Tâlib, yrs., trs.

İbnü’l-Esîr, zzüddîn Ali b. Muhammed el-Kâmil fî’t-Târîh, thk. Abdullah el- Kâdî, Dâru’l-Kütübi’l- lmiyye, Beyrut, 1415.

İbnü’l-Fakîh, Ahmed b. Muhammed b. shak, Kitâbü’l-Büldân, thk. Yusuf el- Hâdî, âlemü’l-Kütüb, Beyrut, 1996.

Karslı, brahim H., Kur'ân Yorumlarında Kadın, Rağbet yayınları, stanbul, 2003.

el-Kazvînî, Abdülkerim b. Muhammed er-Râfiî, et-Tedvîn fî Ahbâri Kazvîn, (thk. Azizullah Utâridî), Daru’l-Kütübi’l- lmiyye, Beyrut, 1987.

Kemer, Ya’sûb Abbâsî Ali, “Nuhustîn Tefsir-i Fârisî yi Şîa”, Beyyinât, Tahran, Yıl: 11, Sayı: 47.

Kerîmân, Huseyn Rey-i Bâstân, ntişârât-ı Dânişgâh-ı Şehid Beheştî, Tahran, 1371.

el-Keyderî, Muhammed b. Huseyn, Hadâiku’l-Hakâik fi Şerhi Nehci’l-Belâga, (thk. Azizullah Utâridî), Tahran, 1416/1375

Kılıç, Sadık, “Kadın Erkeğin Kaburga Kemiğine ndirgenecek Bir Fenomen Değildir!...”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 10, Sayı: 27, 2006.

Komisyon, slam’da Kadın Hakları, Rehber Yayınları, stanbul, 1993, Cilt: I, s. 17.

el-Kudâî, Ebû Abdillah Muhammed b. Selâme, Müsnedü’ş-Şihâb, Müessesetü’r- Risâle, thk. Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî, Beyrut, 1986.

el-Kummî, Abbas, Hediyyetü’l-Ahbâb fi Zikri’l-Ma’rûfîn bi’l-Künâ ve’l-Elkâb ve’l- Ensâb, Müessese-i Matbûât-ı Emir Kebîr, Tahran, 1329.

el-Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr, el-Câmi’ liAhkâmi’l-Kur'ân, thk. Hişâm Semîr el-Buhârî, Daru Âlemi’l-Kütüb, Riyâd, 2003.

Ma’mer b. Râşid, el-Câmi’, thk. Habiburrahman el-A’zamî, el-Meclisü’l- lmî, Pakistan, 1403.

Masse, Henri, “Le Tafsir d’Abu’l-Futuh Razi”, Melanges offerts a William Marcais, nstitut d’Etudes slamiques de l’Universite de Paris, 1950.

el-Mâtürîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed, Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne, thk. Mecdî Bâ Sellûm, Dâru’l-Kütübi’l- lmiyye, Beyrut, 2005.

Mukâtil b. Süleyman, Tefsîru Mukâtil, thk. Ahmed Ferîd, Dâru’l-Kütübi’l- lmiyye, Beyrut, 2003.

Müntecebüddîn, Ali b. Ubeydullah b. Bâbeveyh er-Râzî, el-Fihrist, thk. Seyyid Celâleddin Muhaddis Urmevî, Kum, 1366.

el-Müstevfî, Hamdullah b. Ebîbekr b. Ahmed, Nüzhetü’l-Kulûb, thk. Guy le Strange, Dünyâyı Kitâb, Tahran, 1362.

Râzî, Abdülcelil b. Ebu’l-Huseyn Kazvînî, Nakz yâ Ba’zu Mesâlibi’n-Nevâsıb fi Nakzi Ba’zi Fezâihi’r-Ravâfız, thk. Mir Celaleddin Hüseynî Muhaddis Urmevî, Encümen-i Âsâr-ı Millî, Tahran, 1358.

es-Sa’lebî, Ebu shak brahim b. Ahmed, Arâisü’l-Mecâlis fî Kasasi’l-Enbiyâ, Mektebetü’l-Cumhuriyyeti’l-Arabiyye, Kahire, trs.

_____, el-Keşf ve’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur'ân, Dâru hyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1404.

es-San’ânî, Abdurrezzak b. Hemmâm, el-Musannef, thk. Habibürrahman el- A’zamî, el-Mektebü’l- slâmî, Beyrut, 1403.

_____, Tefsiru Abdirrezzâk, thk. Mahmud Muhammed Abduh, Dâru’l-Kütübi’l- lmiyye, Beyrut, 1419.

Savaş, Rıza, “ İslam Dünyasında Kadınlarla İlgili Olarak Yazılmış Önemli Kaynak Eserler”, Dokuz Eylül Üniversitesi lahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1998, Sayı: 11.

_____, Hazreti Muhammed Devrinde Kadın, Ravza Yayınları, stanbul,1992.

_____, İlk Dönem slam Toplumlarında Kadının Konumu, Tibyan Yayıncılık, İzmir, 2004.

_____, Raşid Halifeler Devrinde Kadın, Ravza Yayınları, İstanbul, 1996.

Şeyh Müfîd, Muhammed b. Muhammed b. Nu’mân el-Ukberî, el- rşâd fî Ma’rifeti Hucecillâhi ale’l-Ibâd, Dâru’l-Müfîd, Beyrut, 1414.

Şeyh Sadûk, Ebû Cafer bn Bâbeveyh el-Kummî, Men Lâ Yahduruhu’l-Fakîh, thk. Ali Ekber Gıfârî, Menşûrât-ü Cemâati’l-Müderrisîn, Kum, 1404.

Şüşterî, Kâdî Nurullah b. Şerîfüddîn, Mecâlisü’l-Mü’minîn, Daru’t-Tıbâati Ali Kulî Hân, Tahran, 1299.

et-Taberânî, Ebû’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemü’l-Evsat, thk. Tarık b. Avzullah b. Muhammed vdğr., Dâru’l-Harameyn, Kahire, 1415.

_____, el-Mu’cemü’l-Kebîr, thk. Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî, Mektebetü’l- Ulûm ve’l-Hikem, Musul, 1983.

et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed bn Cerîr, Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur'ân, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 2000.

et-Tahrânî, Ağa Büzürg, Tabakâtü A’lâmi’ş-Şîa, thk. Ali Nakî Münzevî, Daru’l- Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1972.

Tebrîzî, Müderris Mirza Muhammed Ali, Reyhânetü’l-Edeb fî Terâcimi’l-Ma’rûfîn bi’l-Künyeti evi’l-Lakab, Kitâbfurûşîyi Hayyâm, Tebrîz, 1346.

Tefreşî, Mustafa b. Huseyn, Nakdü’r-Ricâl, (thk. Müessesetü Âli’l-Beyt), Kum, 1376.

Tosun, Mebrure -Kadriye Yalvaç, Sümer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi Şaduqa Fermanı, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1975.

Tufeyl el-Ğanevî, Dîvânü’t-Tufeyl el-Ğanevî bi-Şerhi’l-Asmaî, thk. Hasan Fellahoğlu, Dâru Sâdır, Beyrut, 1997.

Tuksal, Hidayet Şefkatli, Kadın Karşıtı Söylemin slam Geleneğindeki zdüşümleri, Kitâbiyât, Ankara, 2000.

el-Vâhıdî, Ebû’l-Hasen Ali b. Ahmed, Esbâbü’n-Nüzûl, thk. Kemal Besyûnî Zağlûl, Dâru’l-Kütübi’l- lmiyye, Beyrut, 1411.

Weinreb, Eva Lurie, Anatomy and Physiology, Addison Wesley Publication, California, 1984.

Yahaghi, Muhammed Jafar, “ İlk Dönem Farsça Kur'ân Tefsirlerine Giriş”, çev. Mustafa Özel, Cumhuriyet Üniversitesi lahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2010, Cilt: XIV/1.

el-Ya’kubî, Ahmed b. shak, el-Büldân, Dâru’l-Kütübi’l- lmiyye, Beyrut, 1422.

Yakut el-Hamevî, Mu’cemu’l-Üdebâ rşâdü’l-Erîb ilâ Ma’rifeti’l-Edîb, thk. hsan Abbas, Daru’l-Garbi’l- slâmî, Beyrut, 1993.

Yasdıman, Hakkı Şah, “Yahudi Kutsal Metinlerinde Kadın Karşıtı Söylemler”, Dokuz Eylül Üniversitesi lahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2002, Sayı: 15.

ez-Zemahşerî, Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâıkı Gavâmızı’t-Tenzîl, Dâru’l- Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1407.