AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ 3. MADDESİNDE DÜZENLENEN İŞKENCE YASAĞI HAKKINDAKİ AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İÇTİHATLARI VE KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MEVZUATININ DEĞERLENDİRİLMESİ

İnsan hakları son yüzyılın en önemli kavramlarından birisidir ve işkence, insan haklarının tartışmasız en ağır ihlalleri arasında yer almaktadır. Devletlerin işkenceyi önleme konusunda yükümlülükleri bulunmaktadır. Fakat KKTC Hukuk Sisteminde yasal düzeyde bu yükümlülük tam anlamıyla yerine getirilmemekte, uygulamada işkence önlenememekte ve ne yazık ki ülkede işkence iddiaları gün geçtikçe artış göstermektedir. Bu çalışmada AİHS m.3 kapsamında düzenlenen işkence, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele kavramlarında vücut bulan insan hakları ihlalleri, başvurular karşısında AİHM’in tutumu, fiil ve davranışları değerlendirirken esas aldığı ölçütler hakkında bilgi verilmektedir. Özellikle KKTC Mevzuatındaki eksiklikler nedeniyle işkence konusunda yaşanan ihlal niteliğindeki örnek olaylar ortaya konulmaktadır.

ECtHR PRACTICES ON THE PROHIBITION OF TORTURE REGULATED UNDER ARTICLE 3 OF THE ECHR AND AN EVALUATION OF THE TRNC LEGISLATION

Human rights is one of the most significant concepts of the last century and torture is indisputably one of the most serious violations of human rights. States are under the obligation of preventing torture. However, in the TRNC legal system, this obligation is not fulfilled in full at the statutory level, torture can not be prevented in practice and unfortunately claims of torture are increasing day by day. This study aims to give information on the stance of the European Court of Human Rights (EctHR) towards human right violations stemming from concepts of torture and inhuman or degrading treatment regulated under Article 3 of the European Convention of Human Rights (ECHR), the applications for such violations as well as criteria which the court’s evaluation of facts and behaviours is based on. Thus, it especially indicates examples of torture cases which take place due to shortcomings of the TRNC legislation and which are characterized as violations.

PDF

___

Akyazı, Güner/Tatar, Onur: Yaşam Hakkı ve Ölüm Cezası, “AİHM’in Ölüm Cezası Hakkındaki Yorumu” Ankara Barosu İHK Yay., Ankara, Haziran 2002, s. 7-64. Erişim Adresi: http://www.ankarabarosu.org.tr/Siteler/1940- 2010/Kitaplar/pdf/until2007/yasama.pdf Erişim Tarihi: 06.06.2018.
Altıparmak, Kerem: AİHM’in Öcalan Kararı, AÜSBFD, S. 58-1, Ankara, s. 249-255.
Anayurt, Ömer: AİHM İçtihatlarında İşkence Kavramı, GÜHFD, C.12, S. 1-2, Ankara 2008, s. 421-459.
Anayurt, Ömer: AİHS’de İşkence ve Kötü Muamele Yasağı, İşkence’nin Önlenmesi ve İstanbul Protokolü (Ed. DOĞAN, İlyas), Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı Yay., Ankara, 2009.
Aybay, Rona: Bir İnsan Hakkı Sorunu Olarak Sınırdışı Edilme, MÜHFD, S. 2, İstanbul 2003, s. 141-172.
Başak, Cengiz: AİHM Kararları Işığında Gözaltında İnsan Hakları İhlalleri, AÜHFD, Ankara 2002, C.51, S.4, s. 41-72. Erişim Adresi: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/284/2591.pdf Erişim Tarihi: 29.03.2018.
Batum, Süheyl: AİHS m.3, AİHM ve Türkiye, Yeni Türkiye Dergisi, S.22, Ankara 1998, s. 1350-1382.
Beddard, Ralph, Human Rights and Europe, 3rd Edition, Cambridge University Press, UK, 1993, s. 150 vd.
Cengiz, Serkan/Demirağ, Fahrettin/Ergül, Teoman/Mcbride, Jeremy/Tezcan, Durmuş: AİHM Kararları Işığında Ceza Yargılaması Kurum ve Kavramları, TBB Yay./AK Yay., Şen Matbaa, Ankara, Kasım 2008.
Cengiz, Serkan: AİHM Kararları Işığında Yaşam Hakkı, TBB Dergisi, S.93, Ankara 2011, s. 383-404.
Çor, Yaşar: AİHM’in Sözleşme Kapsamında İşkence Görmeme Hakkına Bakış Açısı, TBB Dergisi, S.75, Ankara, Mart-Nisan 2008, s. 63-93.
Demirbaş, Timur: Soruşturma Evresinde Şüphelinin İfadesinin Alınması, Seçkin Yay., 5. Baskı, Ankara, Nisan 2018.
Demirbaş, Timur: İnfaz Hukuku, Seçkin Yay., 5. Baskı, Ankara, Ekim 2017.
Demirbaş, Timur: İşkence Suçu, Seçkin Yay., 2. Baskı, Ankara, Eylül 2016.
Demirbaş, Timur: Cezaevleri Gerçeği, Prof. Dr.Seyfullah Edis’e Armağan, DEÜ Yay.,İzmir 2000, s. 235-247.
Doğan, İlyas/Kaya, Mehmet: İstanbul Protokolü ve İşkencenin Önlenmesi, Adalet Yay., 1. Baskı, Ankara, Mayıs 2010.
Doğru, Osman: AİHS Hukukunda İşkence ve Kötü Muamele Yasağı, Legal Yay., 1. Baskı, Ankara Mart 2006.
Doğru, Osman: İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları, Beta Yay., 1. Baskı, İstanbul 1996.
Doğru, Osman/Nalbant, Atilla: AİHS Açıklama ve Önemli Kararlar (AİHS m. 2-7), AK Yay., 1. Baskı, C.1, Ankara, Ekim 2012.
Dutertre, Gilles: AİHM Kararlarından Örnekler, AK Yay., Ankara, Kasım 2003. Erişim Adresi: http://www.anayasa.gov.tr/files/insan_haklari_ mahkemesi/kitaplar/aihmkararlarindanornekler.pdf Erişim Tarihi: 27.04.2018.
Dülger, Murat Volkan: AİHM’in Gafgen Kararı Bağlamında Ceza Muhakemesinde İşkence Tehdidi İle Elde Edilen Delillerin Kullanımı Sorunu, TBB Dergisi, S. 111, Ankara 2014, s. 326-409.
Ergül, Ergin: AYM ve AİHM Kararları Işığında Bireysel Başvuru Yolunun Anatomisi, Yargı Yay., Ankara, Temmuz 2015.
Ergül, Ergin: AİHS’de Sınırdışı Etme ve Geri Verme, Yabancıların Sınırdışı Edilmesi İle Suç Sebebiyle Ülkelerine Geri Verilmeleri AİHM Standartları, Seçkin Yay., 1. Baskı, Ankara, Temmuz 2015.
Ergül, Ergin: AİHS Bağlamında İşkence Yasağı ve Türk Mevzuatı Makalesi, s. 276-293. Erişim Adresi: http://www.yayin.adalet.gov.tr/adaletdergileri_ dosyalar/sayi19/Dergi19-1.htm Erişim Tarihi: 06.06.2018.
Gemalmaz, Mehmet Semih: Ulusalüstü İnsan Hakları Hukuku Işığında AİHS (m.3/İşkence Yasağı) Analizi, Ustaoğlu Basım Yay., 1. Baskı, Ankara, 2007.
Gemalmaz, Mehmet Semih: İşkence Yasağına İlişkin Ulusalüstü Belgeler, İstanbul Barosu Yay., 1. Baskı, İstanbul, 2002.
Gemalmaz, Mehmet Semih: Yaşam Hakkı ve İşkence Yasağı, Kavram Yay., 1. Baskı, İstanbul 1993.
Gemalmaz, Mehmet Semih: Bir İnsan Hakkı İhlali: Ölüm Bekleyişi Olgusu, MHB, Y. 10, S. 1-2, 1990, s. 97-108.
Giffard, Camille: İşkencenin Rapor Edilmesi El Kitabı, Çev: Orhan Kemal Cengiz, Essex Üni., Egetan Basım Yay., 1. Baskı, İzmir, 2001.
Gözler, Kemal: Bireysel Başvuru ve Kıbrıs Sorunu, TBB Dergisi, S. 2, Ankara 1994, s. 180-192.
Hassan, Ümit: Ölüm Cezası Sorunu; Kritik Bir Yaklaşım, AÜSBF Dergisi, C. 27, S. 1, 1972, s. 75-116.
İlkan, Caner: AİHM Kararları Işığında İşkence Yasağı, Ankara, Çağın Polisi Dergisi, S. 157, 08.01.2015 tarihli Makale. Erişim Adresi: http://www.caginpolisi.com.tr/aihm-kararlari-isiginda-iskence-yasagi/ Erişim Tarihi: 05.03.2018.
Kazancı, Behiye Eker: AİHS ve AİHM Kararları Çerçevesinde Yakalama ve Tutuklama Koruma Tedbiri İle Kişi Güvenliği ve Hürriyetinin Sınırlandırılması, TBB Dergisi, S. 98, Ankara, 2012, s. 75-104.
Mamalı, Barış: “İşkencenin Kendisi Var, Mevzuatta Yeri Yok” başlıklı 15.06.2011 tarihli Star Kıbrıs gazetesi makale. Erişim Adresi: http://www.starkibris.net/index.asp?haberID=93598 Erişim Tarihi: 17.06.2018.
Nuhoğlu, Ayşe: İşkence Yasağı ve İşkence Suçu, Prof. Dr. Sahir Erman’a Armağan, İÜHF Eğitim, Öğretim ve Yardımlaşma Vakfı Yay. No. 8, İstanbul 1999,
Önok, Murat: Uluslararası Boyutuyla İşkence Suçu, Seçkin Yay., 1. Baskı, Ankara, Kasım 2006.
Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar/Tepe, İlker: Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yay., 10. Baskı, Ankara, Eylül 2017.
Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar/Tepe, İlker: Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Seçkin Yay., 12. Baskı, Ankara, Eylül 2017.
Özbek, Veli Özer: İnfaz Hukuku, Seçkin Yay., 10. Baskı, Ankara, Şubat 2018.
Özdek, Yasemin: Avrupa İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye, TODAİE Yay., 1. Baskı, Ankara, Mart 2004.
Özman, Aydoğan: AİHM’in 1978 Yılında Verdiği Kararlar, AÜHFD, C. 35, S. 1-4, Ankara 1981, s.195-218. Erişim Adresi: http://dergiler.ankara.edu.tr/ dergiler/38/307/2936.pdf Erişim Tarihi: 10.06.2018.
Öztürk, Bahri/Tezcan, Durmuş/Erdem, M. Ruhan/Gezer, Özge/Kırıt, Yasemin/Akcan, Esra/Özaydın, Özdem/Tütüncü, Efser Erden: Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yay., 11. Baskı, Ankara, Eylül 2017.
Öztürk, Bahri/Kazancı, Behiye Eker/Güleç, Sesim Soyer: Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri, Seçkin Yay., 2. Baskı, Ankara, Eylül 2017.
Polili, Öncel: “İşkencenin Cezasızlığı Sorunu ve Ulusal Önleme Mekanizması”, Kıbrıs Postası 13.10.2013 tarihli makale. Erişim Adresi: http://www.kibrispostasi.com/print.php?col=194&art=19677. Erişim Tarihi: 20.06.2018. Bkz. “Karakolda İşkence Var” başlıklı 18.08.2014 tarihli Detay Gazetesi Röportajları (Av. Boysan Boyra, Av. Menteş Aziz, Av. Muhabbet Mevsimler, Av. Emine Çolak) Erişim Tarihi: 20.06.2017. Erişim Adresi: http://www.gundemkibris.com/detaydan-buyuk-iddiakarakolda-iskence-var-88472h.htm
Polili, Öncel: “Yasama, Yürütme ve Yargı’nın Ortak Noktası: İşkenceyi Görmezden Gelme” başlıklı 06.06.2016 tarihli Yenidüzen Gazetesi makale. Erişim Adresi: http://www.yeniduzen.com/yasama-yurutme-ve- yarginin-ortak-noktasi-olarak-iskenceyi-gormezden-gelme-83411h.htm Erişim Tarihi: 17.06.2018.
Reidy, Aisling: İşkencenin Yasaklanması/AİHS m.3’ün Uygulanmasına İlişkin Klavuz, İnsan Hakları El Kitabı, No: 6, TBB Yay. 92, Ankara 2002. Erişim Tarihi: 09.06.2018. Erişim Adresi: http://www.inhak.adalet.gov.tr/inhak_ bilgi_bankasi/el_kitaplari/iskencenin_yasaklanmasi.pdf
Schabas, William A.: The Abolition Of The Death Penalty In International Law, 3rd Edition, Cambridge University Press, UK 2002.
Sevük, Handan Yokuş: AİHM Kararları Işığında Tutuklu ve Hükümlülerin Dış Dünya İle İletişimi, AÜEHFD, C.7, S. 3-4, Erzincan, Aralık 2003, s. 335- 384. Erişim Tarihi: 05.06.2018. Erişim Adresi: http://eski.erzincan.edu.tr/ birim/HukukDergi/makale/2003_VII_2_13.pdf
Soyer Güleç, Sesim: Ceza Muhakemesi Hukukunda Soruşturmanın Etkinliği İlkesi ve Takipsizlik Kararları Üzerindeki Etkisi, DEÜHFD, C. 15, Prof. Dr. M.Polat Soyer’e Armağan, Özel S., 2013 (Basım Yılı 2014), s. 1393- 1464.
Sözmener, Hasan: KKTC Ceza Genel ve Ceza Usul Hukuku, Yetkin Yay., 1. Baskı, Ankara, 2014.
Şen, Ersan: Karakolda Güç Kullanılması ve Etkin Soruşturma, 03.10.2015 tarihli köşe yazısı. Erişim Adresi: http://www.haber7.com/yazarlar/prof-drersan-sen/1581405-karakolda-guc-kullanilmasi-ve-etkin-sorusturma Erişim Tarihi: 26.03.2018.
Şimşek, Oğuz: Anayasa Hukukunda İnsan Onuru ve Korunması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, DEÜSBE, İzmir, 1999.
Tahtalı, Murat Buğra: AİHM İçtihatları Işığında İşkence ve Kötü Muamele Yasağının Türkiye’deki Yansımaları, AÜHFD, S. 1, C. 1, Ankara, Aralık 2011, s. 55-82.
Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Sancakdar, Oğuz/Önok, Murat: İnsan Hakları El Kitabı, Seçkin Yay., Güncellenmiş 6. Baskı, Ankara, Kasım 2016.
Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Önok, Murat: Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, Seçkin Yay., 15. Baskı, Ankara, Ekim 2017.
Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Sancakdar, Oğuz: AİHS ve Uygulaması, TC Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı Yay., Ankara, 2004.
Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Sancakdar, Oğuz: AİHS Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Seçkin Yay., 1. Baskı, Ankara 2002.
Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Önok, Murat: Uluslararası Ceza Hukuku, Seçkin Yayınevi, 4. Baskı, Ankara, Şubat 2017.
Tezcan, Durmuş: AİHM Kararları Işığında İşkence Yasağı ve Hekim Raporları, 5. Türk-Alman Tıp Hukuku Sempozyumu (Ankara Hotel Dedeman, 28 Şubat-1 Mart 2008), TBB Yay., Ankara, 2008, s. 156-180.
Turhan, Faruk: AİHM Kararları Işığında Kişi Özgürlüğü ve Türkiye (Gözaltında Kayıplar, Hakim Önüne Çıkarma ve Gözaltı Süreleri), GÜHFD, C.4, S.1-2, Ankara, Haziran-Aralık 2000. Erişim Tarihi: 29.05.2018. Erişim Adresi: http://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/dergi/4_10.pdf
Ulutaş, Ahmet/Atabey, Ömer Serdar: Hükümlülerin Uluslararası Nakli Hukuku ve Uygulaması, Adalet Yay., 1. Baskı, Ankara, 2011.
Ulutaş, Ahmet: AİHS Işığında Suçluların Geri Verilmesi, TBB Yay., No. 218, Ankara, Ekim 2012, s. 89-113.
Uğraşın, Özge: “İşkence Altında Gönüllü İfade” İfade başlıklı 06.06.2016 tarihli Yenidüzen gazetesi makale. Erişim Adresi: http://www.yeniduzen.com/iskence-altinda-gonullu-ifade-83412h.htm Erişim Tarihi: 20.06.2018.
Uyar, Lema: BM’de İnsan Hakları Yorumları, İHK ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakları Komitesi, 1981-2006, İBÜ Yay., 1. Baskı, İstanbul, Eylül 2006, “İşkence , Zalimane, İnsanlık Dışı Yada Küçük Düşürücü Muamele Yada Cezalandırmanın Yasaklanması” başlıklı 30.05.1982 tarihli Genel Yorum No. 7, p. 8-13’den alıntılar, s. 12-14. Erişim Tarihi: 16.06.2018. Erişim Adresi:http://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2016/ 05/05/BMde_Insan_Haklari_Yorumlari_1981_2006.pdf
Ünal, Şeref: AİHS (İnsan Haklarının Uluslararası İlkeleri), TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yay., 1.Baskı, Ankara 2001.
Üzülmez, İlhan: Türk Ceza Hukukunda İşkence Suçu, Turhan Kitabevi, 1. Baskı, Ankara, Ekim 2003.
Veziroğlu, Çetin/Bayramoğlu, Osman: “Mehmet Vechi’nin Polis Genel Müdürlüğü’nde Ölmesi Üzerine Bakanlar Kurulu’nun 1427/2014 Sayılı ve 23.07.2014 Tarihli Kararı Uyarınca Hazırlanan 39 Sayfalık Soruşturma Raporu”. Bkz. “İhmal Var, İşkence Yok” başlıklı 04.11.2014 tarihli “Mehmet Vechi İle İlgili Soruşturma Raporu”na detaylı biçimde yer veren Havadis Gazetesi Haberi. Erişim Adresi: http://www.havadiskibris.com/ ihmal-var-iskence-yok/ Erişim Tarihi: 24.06.2018.
Yenisey, Feridun/Nuhoğlu, Ayşe: Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yay., 5. Baskı, Ankara, Ekim 2017.
“İşkencenin Önlenebilmesi İçin Yasal Düzenlemeler Gerekli” başlıklı KKTC Polis Örgütü Karakollarında Tutuklulara İşkence Yapılıp Yapılmadığı Hakkında Meclis Araştırma Komitesi 12.03.2011 tarihli Rapor. Erişim Adresi: http://www.kibrispostasi.com/print.php?news=69336 Erişim Tarihi: 23.06.2018. Bkz. “Polis Karakollarında Tutuklulara İşkence Yapılıyor” başlıklı Av. Öncel Polili Röportajı, KKTC Meclis Araştırma Komitesi Fatih Demirel Olayına İlişkin Raporun Yorumlanması. 30.12.2011 tarihli Yeni Çağ Gazetesi. Erişim Adresi: http://www.yenicag.com.cy/yenicag/2011/12/poliskarakollarinda-tutuklulara-iskence-yapiliyor/ Erişim Tarihi: 23.06.2018.
“Devletin Onaylamış Olduğu İnsan Hakları Sözleşmelerinden Doğan Yükümlülüklerini Yerine Getirmesi İçin İşkence İddialarının Araştırılması Gerekliliği” başlıklı KTİHV Raporu. Erişim Adresi: http://www.ktihv.org/ raporlar/Iskence_Raporu.pdf Erişim Tarihi: 17.06.2018.
“AİHM Kararları Işığında Tutuklu ve Hükümlülerin Tutuldukları Koşullar ve Gördükleri Muamele” başlığını taşıyan Ocak 2016 tarihli bilgi notları. Erişim Adresi: http://www.echr.coe.int/Documents/FS_Detention_ conditions_TUR.pdf Erişim Tarihi: 17.06.2018.