HTÜRK ANAYASA MAHKEMESİNİN TRANS BİREYLERE İLİŞKİN CİNSİYET DEĞİŞİKLİĞİ KARARLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Cinsiyet, doğuştan sahip olduğumuz üreme organının farklılığına göre kadın veya erkek olarak adlandırılmamızı sağlar. Ancak bazen, kişiler, doğuştan sahip oldukları cinsiyete değil; karşı cinse aidiyet hissedebilmektedirler. Sahip oldukları cinsiyetten farklı bir cinse ait hisseden kişiler “transseksüel” olarak ifade edilmektedirler. Transseksüellerin hukuk düzeni içinde biyolojik olarak sahip olmadıkları fakat kendilerini ait hissettikleri cinsiyet ile tanınabilmeleri için cinsiyet değişikliği ameliyatı geçirmeleri gerekmektedir. Bu çalışmamızda, ilk bölümde Türk hukukunda cinsiyet değişikliğinin düzenlendiği Türk Medenî Kanunu’nun 40. maddesine değinilmiştir. İkinci bölümde ise Türk Medenî Kanunu’nun 40. maddesinin Anayasaya aykırılığı iddiası ile itiraz yolu üzerine Anayasa Mahkemesinin 29.11.2017 tarihinde vermiş olduğu kararlar ve akabinde 12.06.2018 tarihinde verilen bireysel başvuru kararı olan M.K. kararı ışığında trans bireylerin cinsiyet değişikliği hakkında Anayasa Mahkemesinin bakış açısı değerlendirilecektir.
AN EVALUATION ON TURKISH CONSTITUTIONAL COURT'S CONSIDERATIONS ON GENDER CHANGE RELATED TO TRANS INDIVIDUALS
Sex allows us to be called female or male according to the difference of the reproductive organ we have from birth. Sometimes, however, people are not born sexually, they can feel belonging opposite to the genie. Those who feel that they belong to a genus different from the sex they have are expressed as "transsexual". Transsexual people are required to undergo gender reassignment surgery in order to be recognized by their gender in which they are not biologically in the legal order. In this study, in the first chapter, article 40 of the Turkish Civil Code, in which gender change is regulated in Turkish law, is mentioned. In the second part, the decisions of the Turkish Constitutional Court on 29.11.2017 and the individual application decision given on 12.06.2018 by M.K. In the light of the decision of the Turkish Constitutional Court on the gender change of transgender individuals will be evaluated.
___
- Akipek, Jale G./Akıntürk, Turgut: Türk Medenî Hukuku Birinci Cilt Başlangıç
Hükümleri Kişiler Hukuku, Beta Basım, Yenilenmiş 6. Bası, İstanbul,
2007.
- Atamer, Yeşim M./Taşkın, Z. Damla: “Transseksüellere İlişkin Hukuksal
Düzenlemeler: Uygulama, Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Aykırı Yönler ve Revizyon Teklifleri”, Yargıtay Dergisi, Yıl:2016,
Cilt:42, Sayı:4, s. 719-782.
- Atar, Yavuz: Türk Anayasa Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Güncellenmiş ve
Gözden Geçirilmiş 11. Baskı, Ankara, 2017.
- Aydın Beşen, Meltem/Aslan, Ergül: “Transseksüalite: Genel Bakış (Derleme)”,
Androloji Bülteni, Sayı:57, Yıl:2014, s. 145-148.
- Bafra, Jale: “Türkiye’de Cinsiyet Değişikliği Ameliyatlarında Tıbbi ve Hukuki
Sorunlar”, Türkiye Klinikleri Adli Tıp ve Adli Bilimler Dergisi, Yıl:2004,
Sayı:1, s. 47-54.
- Doğru, Osman/Nalbant, Atilla: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve
Önemli Kararlar (İHAS 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14 Ek Protokol 1-1, 1-2, 1-3
Maddeler), T.C. Yargıtay Başkanlığı, (1. Baskı), Cilt:2, Ankara, 2012.
- Dural, Mustafa/Öğüz, Tufan: Türk Özel Hukuku Cilt II Kişiler Hukuku, Filiz
Kitabevi, Gözden Geçirilmiş ve Yenilenmiş 8. Bası, İstanbul, 2006.
- Erdoğan, Mustafa: Anayasa Hukuku, Orion Kitabevi, Genişletilmiş 5. Baskı,
Ankara, 2009.
- Güven, Kudret: “Cinsel Kimlik Üzerinde Hak Kavramı ve Korunması:
Transseksüellik ve İnterseksüellik”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi, (İnterseksüellik), Yıl:2015, Cilt:1, Sayı:1, s. 133-176.
- Güven, Kudret: “Cinsiyet Değişikliği ve Hukuki Sonuçları”, Gazi Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, (Cinsiyet Değişikliği), Yıl:1997, Cilt:1, Sayı:1, s.
45-80.
- Isır Baransel, Aysel/Tokdemir, Mehmet/Coşkun, Ayşegül/Dülger, Hikmet
Ergin: “Gaziantep Üniversitesi Adli Tıp Anabilim Dalına 2008 Yılında
Başvurmuş İlk Cinsiyet Değişikliği Olgusu”, New World Sciences
Academy, Volume:4, Number:1, Year:2009, s. 18-25.
- İnceoğlu, Sibel: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Türkiye ve Latin
Modelleri, On İki Levha Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul, 2017.
- İnceoğlu, Sibel: “Anayasa ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi İlişkisi”, İnsan
Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, (Ed. Sibel İnceoğlu), Kısım I,
Bölüm I, Beta Basım, İstanbul, Tıpkı 3. Baskı, 2013.
- Kaboğlu, İbrahim Ö.: Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), Legal
Yayıncılık, İstanbul, 2016.
- Kaptan, Seven: “Eşcinsellik Tedavisi Olmayan Bir Hastalık Değildir, Hastalık
Olmadığı İçin Bir Tedavisi Yoktur!”, Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı
Görünüm Dergisi, Sayı:13, Yıl:2013, s. 6-9.
- Karaman, Ebru: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararlarının Yerine
Getirilmemesinden Doğan Sorumluluk”, İstanbul Üniversitesi Hukuk
Fakültesi Mecmuası, Cilt: 72, Sayı: 1, Yıl: 2014, s. 411-434.
- Kaya, Murat: “Türk Hukukunda Cinsiyet Değişikliği ve Hukuki Sonuçları”,
Mecmua Ankara Hukuk Fakültesi Öğrencilerinin Fakültelerine Armağanı,
Ankara, 2008, s. 53-86.
- Keskin, Necla/Yapça, Gamze/Tamam, Lut: “Transseksüalizm: Klinik
Özellikleri ve Yasal Konular”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar Dergisi,
Cilt:7, Sayı:4, Yıl:2015, s. 436-447.
- Kocayusufpaşaoğlu, Necip: Türk Hukukunda Transseksüeller Nüfus
Kütüğündeki Cinsiyet Kaydının Düzeltilmesi İçin Dava Açabilir Mi? Filiz
Kitabevi, İstanbul, 1986.
- Kuru, Baki/Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder: Medenî Usul Hukuku ( Ders
Kitabı), Yetkin Yayınları, 6100 Sayılı HMK’na Göre Yeniden Yazılmış
23. Baskı, Ankara, 2013.
- Kuş, Mustafa: Türkiye’de Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa
Şikâyeti), (Ed. Sevtap Yokuş), Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 2015.
- Oğuzman, M. Kemal/Seliçi, Özer/Oktay Özdemir, Saibe: Kişiler Hukuku
(Gerçek ve Tüzel Kişiler, Filiz Kitabevi, Yeniden Gözden Geçirilmiş ve
Mevzuata Uyarlanmış 10. Bası, İstanbul, 2010.
- Özbudun, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Gözden Geçirilmiş
15. Baskı, Ankara, 2014.
- Özdamar, Demet: Türk Hukukunda Özellikle Türk Medenî Kanunu Hükümleri
Karşısında Kadının Hukuki Durumu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2002.
- Özkan, Serhat: “Cinsiyet Geçiş Sürecinin Hukuki ve Toplumsal Boyutu: Haklar
ve İhlaller”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl:2017,
Sayı:1, s. 55-84.
- Ruhi, Ahmet Cemal/Ruhi, Canan: Nüfus Davaları -Nüfus Kayıtlarına İlişkin
Düzeltme Davaları-, Ankara, 2017.
- Sabuncu, M. Yavuz: “Federal Almanya’da Anayasa Şikâyeti”, Ankara
Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Yıl:1982, Cilt:37, Sayı:3,
ss. 139-152.
- Sağlam, Fazıl: Temel Hakların Sınırlanması ve Özü, Ankara Üniversitesi
Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1982.
- Sağlam, İpek: “Türk Medeni Kanunu Madde 40 Üzerine Bir Değerlendirme”,
Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl:2004, Sayı:8,
s. 455-469.
- Sağlam, Mehmet: “Ekim 2001 Tarihinde Yapılan Anayasa Değişiklikleri
Sonrasında Düzenlendikleri Maddede Hiçbir Sınırlama Sebebine Yer
Verilmemiş Olan Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırı Sorunu”, Anayasa
Yargısı Dergisi, Cilt:19, 2002, s. 233-266.
- Sert Canpolat, Selin: “Türk Medeni Hukukunda Cinsiyet Değiştirme”, Türkiye
Barolar Birliği Dergisi, Yıl:2015, Sayı:118, s. 255-270.
- Sungur, Mehmet Z./Yalnız, Özlem: “Transseksüalite: İlgili Kavramlar ve
Cinsiyet Düzenleme Girişimleri”, Klinik Psikiyatri Dergisi, Sayı:1,
Yıl:1999, s. 49-54.
- Tanör, Bülent/Yüzbaşıoğlu, Necmi: 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa
Hukuku, Beta Basım Yayım, 17. Bası, İstanbul, 2018.
- Tekin, Nurullah: “Cinsiyet Değiştirme Kavramı ve Cinsiyet Değişikliği
Ameliyatının Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi,
Yıl:2009, Sayı:39, s. 97-114.
- Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Sancakdar, Oğuz/Önok, Rifat Murat:
İnsan Hakları El Kitabı, Seçkin Yayıncılık, Güncellenmiş 6. Baskı,
Ankara, 2016.
- Turabi, Selami: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Rehberi, Seçkin
Yayıncılık, Güncellenmiş 3. Baskı, Ankara, 2017.
- Turan Başara, Gamze: “Türk Medenî Kanunu’nun 40’ıncı Maddesi
Kapsamında Cinsiyet Değişikliği ve Hukukî Sonuçları”, Türkiye Barolar
Birliği Dergisi, Yıl:2012, Sayı:103, s. 245-266.
- Will, Michael R./Öztan, Bilge: “Hukukun Sebebiyet Verdiği Bir Acı -
Transseksüellerin Hukukî Durumu-“, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi, Cilt:43, Sayı: 1-4, s. 227-268.
- Yokuş, Sevtap: Türkiye’de Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa
Şikâyeti), (Ed. Sevtap Yokuş), Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 2015.
- Zevkliler, Aydın: “Medenî Kanun ve Cinsiyet Kargaşası”, Türkiye Barolar
Birliği Dergisi, Yıl:1988, Sayı:2, s. 258-285.
- Agius, Silvan: İnsan Hakları ve İnterseks Kişiler, (Çev:Işıl Demirakın, Ed.
Murat Köylü), Avrupa Konseyi, http://www.kaosgldernegi.org/resim/
yayin/dl/insan_haklari_ve_interseksweb.pdf (13.11.2018)
- Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nin 29.04.2010 tarihli, cinsel yönelim ve
cinsiyet kimliği temelli ayrımcılık hakkında 1728 (2010) sayılı Tavsiye
Kararı http://www.kaosgldernegi.org/resim/yayin/dl/avrupa_kons_
ayrimcilikla_mucadele_standartlari.pdf (21.08.2018)
- BVerfG, Order of the First Senate of 10 October 2017 - 1 BvR 2019/16 –
Headnotes, https://www.bundesverfassungsgericht.de/e/rs20171010_1bvr
201916en.html (07.01.2019)
- Cambridge Dictionaries Online, https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl
%C3%BCk/ingilizce/transsexual (12.06.2018)
- Cumalıoğlu, Emre: “Transseksüellerin Sicil Cinsiyetlerini Değiştirmelerinde
Kısırlık ve Ameliyat Zorunluluğu Türk Medeni Kanunu’nun 40. Maddesi
Anayasaya Aykırı Mıdır?”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi, Yıl:2016, Sayı:2-1, s.439-464, www.jurix.com.tr (10.08.2018)
- Corpus Web Hukuk Mevzuat ve İçtihat Programı, www.corpus.com.tr
(20.08.2018)
- Ekinci, Hüseyin/Sağlam, Musa: 66 Soruda Anayasa Mahkemesine Bireysel
Başvuru, T.C. Anayasa Mahkemesi, http://www.ankarabarosu.org.tr/
Siteler/2012yayin/2011sonrasikitap/66-Soruda-Anayasa-MahkemesineBireysel-Basvuru.pdf (01.06.2018)
- Hakeri, Hakan: Cinsiyet Değiştirme Hukuku, http://www.sdplatform.com/
Dergi/756/Cinsiyet-degistirme-hukuku.aspx (20.08.2018)
- KaosGL Sözlük, http://www.kaosgldernegi.org/belge.php?id=sozluk
(13.11.2018)
- Şirin, Tolga: “Homofobinin Anayasal Üretimi: Anayasa Mahkemesi ve Eş
Cinsellik”,
- https://www.academia.edu/37982035/Homofobinin_Anayasal_Üretimi_
(24.12.2018)