FARUK GÖRGÜLÜ

616

EBU'L-HASEN EL-EŞ'ARÎ'DE AKIL-NAKİL İLİŞKİSİ

Eşarînin düşünce dünyasının şekillenmesindeyaşadığı dönemin siyasî ve sosyal şartlarınınyanında, onun hayatında geçirmiş olduğu düşünceevrelerinin de etkisinin önemli bir rol oynadığıgerçektir. Eşarîye göre Hz. Peygamber ve sahabedönemlerinde aklî meselelerin izahı bizimyaptığımız gibi olmamıştır. Bu yüzden de o günkelam ilmi doğmamıştır. Kelamcıların söz konusuettikleri konulara Hz. Peygamber tarafındandeğinilmemiş olması bu konularda müzakereve akıl yürütülmeyeceği anlamına gelmez. Hz.Peygamber dinî konularda ihtiyaç duyulan veinsanların zihinlerine takılan problemler hakkındakonuşmuş ve delilleriyle o meseleleri izah etmiştir.Kelamî konuların Kuranî ve nebevî dayanaklarınınbulunduğunu ifade eden Eşarî Allahın varlığı vebirliği, âlemin hudusu, öldükten sonra dirilmevb. konuları gerek ayetlerden delillerle gerekseaklî istidlallerle ispatlamaya çalışır. Bu ifadelerdenEşarînin aklın kullanılmasına karşı çıkmadığını,aksine imanın aklen izahının İslamda bir zorunlulukolduğunu benimsediğini ifade etmek mümkündür.

RELATIONSHIP BETWEEN MIND AND NARRATION ACCORDING TO EBU L-HASEN EL-EŞ ARÎ

Besides the politicaland social conditionsof the era he lived, histhinking stages playedan important role inshaping the thoughtof Eş ari. According toEş arî, rational issueswere not explainedduring the periods ofthe Prophet and theCompanions as we donowadays. Therefore,the science of Islamictheology did not emerge that time. The factthat the issues whichtheologians examinenowadays were nottouched upon by theProphet, does notmean that these issuescannot be thought andminded upon them. The Prophet talked aboutreligious issues andexplained them withevidences when it isneeded and when thepeople regarded them as problematic. Accordingto Eş ari the theologicalissues have theQur anic and propheticfoundations. He triedto prove some issuessuch as Allah s existence and His unity, createduniverse, resurrectionafter the death etc. byboth evidences fromthe verses of Qur an and rational inferences. Bythese expressions, wecan say that Eş ari didnot oppose the use ofmind. On the contrary,it is possible to state that he adopted the idea ofexplaining the faith bymind is an obligation in Islam.
PDF

___

  • Abduh, Muhammed, Tevhid Risalesi, çev. Sabri Hizmetli, Ankara 1986.
  • Abdul Hayy, M., “Eş’arîlik”, İslâm Düşünce Tarihi İçinde, Edit. M. M. Şerif, İstanbul 1990.
  • Abdülhamid, İrfan, İslâm’da İtikâdî Mezhepler ve Akâid Esasları, çev. Saim Yeprem, İstanbul 1981.
  • ----------, “Eş’arî”, DİA, İstanbul 1995.
  • Ahmed b. Hanbel, er-Redd ale’z-Zenâdıka ve’l-Cehmiyye, thk. Muhammed Hasan Raşid, Kahire 1393.
  • Altıntaş, Ramazan, “Kelam Açısından İlerlemeye Farklı Bir Bakış”, Türkiye Günlüğü, sy. 35, 1995.
  • ----------, İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, İstanbul 2003, s. 326.
  • Aslan, Abdulgaffar, “Kelâmda Aklın Epistemolojik Fonksiyonu”, Kelamda Bilgi Problemi içinde (Kelamda Bilgi Problemi Semp. Bursa 15-17 Eylül 2000), Bursa 2003.
  • Cedan, Fehmi, “İslâm Düşüncesi: Oluşum ve Şekillenme”, Uluslararası İslâm Dü- şüncesi Konferansı- I, İstanbul 1997.
  • Corbin, Henry, İslâm Felsef esi Tarihi, çev. Hüseyin Hatemi, İstanbul 1986, 121, 122.
  • Doğan, Lütfi, Ehl-i Sünnet Kelamında Eş’arî Mektebi, Ankara 1961.
  • Ebu Zehra, Muhammed, İslâm’da Siyasî, İtikadî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi, çev. Sıb- ğatullah Kaya, İstanbul 1996.
  • Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmaîl (ö.324/936), el-İbâne an usûli’d-diyâne, nşr. Fevkıye Hüseyin Mahmud, Kahire 1987.
  • ----------, el-İbâne an usûli’d-diyâne, thk. Beşir Muhammed Uyun, Taif 1990.
  • ----------, el-İbâne an usûli’d-diyâne, thk. Abbas Sabbağ, Beyrut trz.
  • ----------, Risâle f î istihsâni’l-havz f î ilmi’l-kelâm istihsân, Lüma’ içinde, nşr. Mccarthy, Beyrut 1953.
  • ----------, Kitâbu’l-lüma’ f i’r-reddi alâ ehli’z-zeyği ve’l-bida’, nşr. Abdulaziz İzzeddin es- Seyrevân, Beyrut 1987.
  • ----------, Kitâbu’l-lüma’ f i’r-reddi alâ ehli’z-zeyği ve’l-bida’, nşr. Hamûde, Gurâbe, Kahire 1975.
  • ----------, Kitâbu’l-lüma’ f i’r-reddi alâ ehli’z-zeyği ve’l-bida’, nşr. R. J. Mccarthy, Beyrut 1953.
  • Fâdî, Abdülfettah, el-Makâlâtu’l-aşr f î menheci ilmi’l-kelâm, Kahire 1993.
  • Fazlur Rahman, Ana Konularıyla Kur’an, çev. Alpaslan Açıkgenç, Ankara 1993.
  • İbn Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. Hasan b. Hibetullah, Teby înü kezibi’l-müft erî f î mâ nüsibe ile’l-imam Ebi’l-Hasan el-Eş’arî, nşr. M. Zahid el-Kevserî, Beyrut 1979, (Dımaşk 1347’den ofset).
  • İbn Fûrek, Ebû Bekir Muhammed b. Hasan, Mücerredü makâlâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş’arî min imlâi’ş-Şeyh İbn Fûrek, thk. Daniel Gimaret, Beyrut 1987.
  • İbn Haldûn, Abdurrahman b. Mahmud, Mukaddime, Beyrut 1984, s. 464-465.
  • İbn Rüşd, Faslu’l-makâl f î mâ bey ne’l-hikmeti ve’ş-şeriati minel’l-ittisal, çev. Bekir Karlığa, İstanbul 1992.
  • Nedvî, Ebul-Hasan, İslâm Düşünce Hayatı, çev. Sait Şimşek, İstanbul 1997.
  • Sebehânî, Cafer, Buhûs f î’l-milel ve’n-nihal, I-VI, Beyrut 1991.
  • Wensinck, Arent Jan, The Muslim Creed His Genesis and Historical Development, Cambridge 1932.
  • Watt, W. Montgomery, İslâmın İlk Dönemlerinde Hür İrade ve Kader, çev. Arif Aytekin, İstanbul 1996.
  • ----------, İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev. E. Ruhi Fığlalı, Ankara 1981.
  • Yazıcıoğlu, M. Sait, Kelâm, Ankara 1987.
Diyanet İlmi Dergi-Cover
  • ISSN: 1300-8498
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1956
  • Yayıncı: -
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

HELAL GIDA SERTİFİKASYON/ BELGELENDİRME SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

YUNUS KELEŞ

KUR'AN-I KERİM'DE TARİHSEL BİR GÖNDERME (İNSANIN MAYMUNLAŞMASI YA DA KİMLİK KAYBI)

Muhammed Fatih KESLER

TEVBE SURESİNİN 9/31. AYETİ ÇERÇEVESİNDE DİN ADAMI VE KARİZMA İLİŞKİSİ

ABDÜLKADİR ERKUT

TARİHİ VE GÜNCEL BOYUTLARIYLA YUKARI ENLEMLERDE ORUÇ PROBLEMİ

MUSTAFA BÜLENT DADAŞ

EBU’L-HASEN EL-EŞ’ARÎ’DE AKIL-NAKİL İLİŞKİSİ

FARUK GÖRGÜLÜ

TARİHİ VE GÜNCEL BOYUTLARIYLA YUKARI ENLEMLERDE ORUÇ PROBLEMİ

MUSTAFA BÜLENT DADAŞ

KUR’AN-I KERİM’DE TARİHSEL BİR GÖNDERME (İNSANIN MAYMUNLAŞMASI YA DA KİMLİK KAYBI)

MUHAMMED FATİH KESLER

EBU'L-HASEN EL-EŞ'ARÎ'DE AKIL-NAKİL İLİŞKİSİ

FARUK GÖRGÜLÜ