Stilistik Açıdan “Öncelemeler” ve Fuzulî’nin Şiirlerinde “Yüklem Öncelemesi”

Herhangi bir cümle öğesine belli bir amaçla cümlede ilk sırayı vermek sözlü ve yazılı anlatımda önemli bir dil olayıdır. Devrikleme olarak adlandırılan bu dil olayı, manzum ve mensur bütün metinlerde karşımıza çıkar. Cümle öğelerinin bu türlü kullanılması, stilistik açıdan bakıldığında duygusal ve düşünsel çok önemli sonuçlar doğurur. Bu kullanımların ayrıca, cümlenin anlamını belli bir yönde vurgulamak ve güçlendirmek açısından da çok büyük bir etkisi vardır. Böyle kullanımların örneklerine Türk edebiyatının her dönem şiirinde çok sık rastlanır. Bu yazıda divan şiirinin büyük ustalarından Fuzulî’nin şiirlerinde özellikle yüklemin beyit ya da dize başlarında kullanılmasına ilişkin örnekler üzerinde durulmuş, bunların değerlendirilmesi yapılmış ve başka divan şairlerinin şiirlerinden de konuyu pekiştirmek amacıyla bazı örnekler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Stilistik, devrikleme, önceleme, divan şiiri, Fuzulî.

Foregrounding in Stylistic View and Predicate Foregrounding in the Poems of Fuzulî

To pleace a certain item in the beginning of a sentence for a certain purpose is important fact of language in both verbal and written expressions. This is called anastrophe and it can be observed in all poems and texts. Such expressions also have a great effect emphasizing and intensifying the meaning of the sentence in a certain way. Examples for this use are widely observed in all types of poems in all periods of Turkish literature. This article focuses on the examples in which the predicate is used in the beginning of the verse or line in the poems of Fuzulî, who is one of the greatest masters of Ottoman poetry and some other examples from other Ottoman poets are provided as well.

Keywords:

Stylistics, anastrope, foregrounding, Ottoman poetry, Fuzuli.,

PDF

___

Ahmed Âsım, Okyânûsü’l-Basît fî-Tercemeti’l-Kamûsi’l-Muhît, c. 1, İstanbul 1268 (1851).
Ahmet Vefik Paşa, Lehce-i Osmânî, Haz. Recep Toparlı, TDK Yay., Ankara 2000.
Akyüz, Kenan (1970), Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, 3. bas., Ankara.
Banguoğlu, Tahsin, Türkçenin Grameri, TDK Yay., 3. bas., Ankara 1990.
(Beyatlı), Yahya Kemal (1963), Kendi Gök Kubbemiz, Yahya Kemal Enstitüsü Yay., 2. bas., İstanbul.
(Boztepe), Halil Nihat, Nedim Divanı, İstanbul 1338-1340/1919-1921.
Dilçin, Cem, “Ahmed Paşa’nın Şiirlerinde Paralelizm”, İstanbul’un Fethinin 550. Yılı Anı Kitabı, DTCF Yay., Ankara 2004, s. 55-72.
Dilçin, Cem (2005), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yay., 8. bas., Ankara.
Dilçin, Cem, “Divan Şiirindeki Paralel ve Ortak Söz Yapılarından Metin Eleştirisinde Yararlanma”, Türkoloji Dergisi, c. XIII, 1. sayı, Ankara 2000, s. 33-66.
Dîvân-ı Nef’î (1252/1836), Mısır-Bulak.
Dizdaroğlu, Hikmet (1976), Tümcebilgisi, TDK Yay., Ankara.
Ergun, Sadettin Nüzhet (1941), Namık Kemal’in Şiirleri, İnkılap Kitabevi, İs- tanbul.
Fomkin, Mihail Simyonoviç, “Sultan Veled (1226-1312)’in Şiir Sanatı ve Türk Şiir Geleneği”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1991, TDK Yay., Ankara 1994, s. 137-148.
Fuzûlî, Türkçe Divan (TD), (Haz. Kenan Akyüz, Süheyl Beken, Sedit Yüksel, Müjgân Cunbur), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara 1958.
Gencan, Tahir Nejat (1979), Dilbilgisi, TDK Yay., 4. bas., Ankara.
Göçgün, Önder (1987), Ziya Paşa’nın Hayatı, Eserleri, Edebi Şahsiyeti ve Bütün Şiirleri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
Gölpınarlı, Abdülbâki (1972), Nedim Divanı, İnkılap ve Aka Kitabevleri, 2. bas., İstanbul.
Güngör, Şeyma, Fuzulî, Hadîkat’s-Sü’edâ’, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 1987.
İsen, Mustafa (1993), Acıyı Bal Eylemek, Türk Edebiyatında Mersiye, Akçağ Yay., Ankara.
Kaplan, Mehmed (1963), Şiir Tahlilleri, Âkif Paşa’dan Yahya Kemal’e Kadar I, Anıl Yay, 3. bas., İstanbul.
Kortantamer, Tunca, Eski Türk Edebiyatı Makaleler-I, Akçağ Yay., Ankara 1993.
Kut, Günay (2003), Alî Şîr Nevâyî, Garâ’ibü’s-Sıgar, İnceleme-Karşılaştırmalı Metin, TDK Yay., Ankara.
Küçük, Sabahattin (1994), Bâkî Dîvânı, Tenkitli Basım, TDK Yay., Ankara.
Ocak, Fatma Tulga, “Nef’î ve Eski Türk Edebiyatımızdaki Yeri”, Ölümünün Yüzellinci Yılında Nef’î, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1987, s.1-44.
Olgun, Tahir, Edebiyat Lügati, İstanbul 1937.
Onan, Necmettin Halil (1956), Fuzuli, Leylâ ile Mecnun, MEB Yay., İstanbul.
Tarlan, Ali Nihad (1963), Necatî Beg Divanı, MEB Yay., İstanbul.
Tarlan, Ali Nihad (1966), Ahmed Paşa Divanı, MEB Yay., İstanbul.
Türkçe Sözlük, TDK Yay., 10. bas., Ankara 2005.
Ünsal, Özünlü (1997), Edebiyatta Dil Kullanımları, Doruk Yay., Ankara.
Üzgör, Tahir, “Fuzûlî’yi Anlamak”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı 3, Konya 1997, s. 87-101.
Üzgör, Tahir, “Su Redifli Şiirler ve Fuzulî’nin Su Kasidesi’nin Kompozisyo- nuna Dâir”, İlmî Araştırmalar Dergisi, sayı 9, İlim Yayma Cemiyeti Yay., İstanbul 2000, s.239-248.