Kadızâde Mehmed İlmî’nin Sultan IV. Murad İçin Yazdığı Manzum Duânâme’si

Türk kültür ve edebiyatında dua konusunun önemli bir yeri vardır. Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden çok daha önceki dönemlerden başlayarak günümüze kadar, çeşitli şekillerde dua konusunun işlendiği, manzum, mensur veya manzum-mensur pek çok eser vücuda getirildiği görülmektedir. Duânâmeler de bu tür eserler arasındadır. Duânâmelerin, dua konusuyla ilgili münâcat, tevbename, ilticaname gibi diğer türlerden farkı, duanın bir başkası için edilmesidir. Klâsik Türk edebiyatında da bu konuda yazılmış pek çok eserle karşılaşılmaktadır. Mesnevî tarzında yazılmış müstakil duânâmelerin yanı sıra kaside, gazel, kıt’a gibi diğer nazım şekilleriyle yazılmış duânâmeler de mevcuttur. İlmî’nin “Duânâme”si de mesnevî nazım şekliyle yazılmış, 107 beyitten müteşekkil, müstakil bir eserdir. Sultan IV. Murad için kaleme alınmıştır. Bu eser aynı zamanda bir cülûsiye olarak da kabul edilebilir. Aynı zamanda Bağdat ve Yemen’in fethi için yazılmış bir fetih duası özelliğini taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Duânâme, Klâsik Türk edebiyatı, Kadızâde Mehmed İlmî, Sultan IV. Murad

Kadızâde Mehmed İlmî’s “Duânâme” in Verse for Sultan Murad IV

The subject of “prayer” has a crucial place in Turkish culture and literature. It is seen that the subjects of “prayer” were discussed in various methods before the acceptance of Islam by Turks and verse, prose or verseprose works related to the “prayer” were formed in this period. The difference of duânâme from other forms like “münâcât, tevbenâme, ilticânâme” is that the duânâme is a pray for another person. There are many works which related to this subject in Classical Turkish Literature. Besides autonomous “duânâme”s formed in masnawi style, there are various “duânâme”s written in other verse forms like qasida (panegyric), ghazal and kıt’a. İlmî’s “duanâme” is an autonomous work formed in masnawi prose style with 107 couplets. The work was written for Sultan Murad IV. This work, at the same time, can be accepted as a “cülusiyye”. However, this work has a conquest prayer characteristic which had been written for conquest of Baghdad and Yemen

Keywords:

Duânâme, Classical Turkish Literature, Kadızâde Mehmed İlmî, Sultan IV. Murad,

PDF

___

Akkuş, Metin (1993), Nef’î Divanı, Ankara: Akçağ Yay.
Akyüz, Kenan, Süheyl Beken, Sedit Yüksel ve Müjgân Cunbur (1958), Fuzûlî Divanı, Ankara: Türkiye İş Bankası Yay.
Arat, Reşit Rahmeti (1986), Eski Türk Şiiri, Ankara: TTK Yay.
Aydemir, Yaşar (2000), Behiştî Dîvânı, Ankara: MEB Yay.
Bilkan, Ali Fuat (1997), Nâbî Dîvânı, 2 cilt, İstanbul: MEB Yay.
Bursalı Mehmed Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri, I, (haz. A. Fikri Yavuz ve İsmail Özen), İstanbul: Meral Yay.
Can, Mustafa (2001), 15-18. yy.larda Bazı Divanlarda Dua ve Beddua Beyitleri, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, XII+143 s.
Ceylan, Ömür (2005), “Kadeh Duası ve Şerhine Dair”, Böyle Buyurdu Sûfî: Tasavvuf ve Şerh Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Kapı Yay., 182-193.
Cilacı, Osman (1994), “Dua”, DİA, 9, İstanbul: TDV Yay.
Çavuşoğlu, Semiramis (2001), “Kadızâdeliler”, DİA, 24, İstanbul: TDV Yay.
Çelebioğlu, Âmil (1983), “Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler”, Şükrü Elçin Armağanı, Ankara.
Çelebioğlu, Âmil (1987), “Kültürümüzde Yatak Duaları”, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Ankara: KTB Folklor Araştırma Dairesi Yay., 95-102.
Dîvân-ı Vahyî, Millet Kütüphanesi Ali Emîrî Ef. Böl. Manzum Eserler nr. 492.
Halaçoğlu, Yusuf (1991), “Bağdat ( Osmanlı Dönemi)”, DİA, 4, İstanbul: TDV Yay.
Kâtib Çelebi, Fezleke, II, İstanbul, 1287.
Kâtib Çelebi, Mizânü’l-Hak fi İhtiyâri’l-Ahak (haz. O. Şaik Gökyay), İstanbul, 1972.
Kaya, Bayram Ali (2003), Azmî-zâde Hâletî Dîvânı, Harvard Üniversitesi Ya- kın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, Türkçe Kaynaklar XLIX.
Mermer, Ahmet (1997), Karamanlı Aynî ve Dîvânı, Ankara: Akçağ Yay. Nâimâ Tarihi, III.
Sabri, Şakir (1934), Gaziantep Büyükleri, Gaziantep: Halkevi Yay.
Saraç, M.A.Yekta (2002), Emrî Dîvânı, İstanbul: Eren Yay.
Sungur, Necati (1994), Âhî Dîvânı, Ankara: KB Yay.
Şeyhî Mehmed Efendi, Şakâik-i Numâniye ve Zeyilleri III: Vekâyiu’l-Fudalâ I, (haz. Abdülkadir Özcan), İstanbul, 1989.
Tarlan, Ali Nihad (1945), Hayâlî Bey Dîvânı, İstanbul: İÜ Yay.
Tarlan, Ali Nihad (1963), Necatî Beg Divanı, İstanbul: MEB Yay.
Tezcan, Semih ve Hendrik Boeschoten (2001), Dede Korkut Oğuznâmeleri, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
Ürekli, Bayram (1997), “Dördüncü Murad Devrine Dâir Kadızâde’nin Bir Manzûmesi”, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, 11, 277- 300.
Yavuz, Kemal (1999), “Edebiyatımızda Gezen Nefesler”, Tarih ve Medeniyet Dergisi, 61, 41.
Yılmaz, Mehmet (1992), Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler, İstanbul: Ende- run Kitabevi.