Muhteşem-i Kâşânî’ninKerbelâ MersiyesininManastırlı Mehmed Rif’atTarafından YapılanBilinmeyen Bir Tercümesi veBu Tercümenin OsmanlıTercüme Geleneğindeki Yeri

Biyografik kaynaklar son dönem Osmanlı şairlerindenManastırlı Mehmed Rif’at (ö. 1907)’in bir Dîvânçe’sininbulunduğunu kaydederler. Bu Dîvânçe veya Mecmû’a-i Eş’ârMehmed Rif’at hayatta iken basılmadığı ve elyazması hâli demuhtemelen müsvedde hâlinde kaldığı için günümüzeulaşamamıştır. Ancak, İstanbul Üniversitesi Nadir EserlerKütüphanesi Katalogu’na kayıtlı bir yazma eser, MehmedRif’at’in bu kayıp Dîvânçe/Mecmû’a-i Eş’âr’ından izlertaşımaktadır. Bu yazmada yer alan terkîb-bend nazım şekliyleyazılmış şiir, Rif’at’in tezkirelerde zikredilen Kerbelâmersiyesidir. Bu çalışmada, Manastırlı Mehmed Rif’at’a aitmersiyenin transkripsiyonlu metni ve diliçi çevirisi verilmiştir.Bu şiir aynı zamanda Fars şairi Muhteşem-i Kâşânî (ö.1588)’nin Kerbelâ mersiyesinin nazmen tercümesi olduğu içintranskripsiyonlu metnin dışında mersiye, Farsça aslıylamukayese edilmiş ve metnin Osmanlı tercüme geleneğindekiyeri değerlendirilmiştir.

A Translation Of Muhteşem-i Kâşânî’s Karbala DirgeAn Unknown Translation By Manastırlı Mehmed Rif’atAnd The Place of This Translation in The Tradition ofOttoman Translation

Biographical sources record that Manastırlı MehmedRif'at (dod. 1907), one of the late Ottoman poets, has aDîvânçe. Since this Dîvânçe or Mecmû'a-i Eş'âr MehmedRif'at was not published while he was alive, and themanuscript is probably in draft form, it has not survived.However, a manuscript registered in the IstanbulUniversity Rare Works Library Catalog bears traces of thislost Dîvânçe/Mecmû'a-i Eş'âr by Mehmed Rif'at. Thepoem in this manuscript, written in the form of "Terkîb bend" verse, is the Karbala dirge of Rif'at mentioned in thebiographies. In this study, the transcribed text andintralingual translation of the elegy of Mehmed Rif'at ofManastır are given. Since this poem is also a versetranslation Karbala dirge of the Persian poet Muhteşem-iKâşânî (dod. 1588), apart from the transcripted text, thedirge has been compared with the Persian original and the place of the text in the Ottoman translation tradition hasbeen evaluated.

PDF

___

ARSLAN, Mehmet ve Mehtap Erdoğan (2009), Kerbelâ Mersiyeleri, Ankara: Grafiker Yay.
BOZDOĞAN, Ahmet (2001), Manastırlı Mehmet Rıfat ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
CEYHAN, Adem (2012), “Manastırlı Mehmed Rifat Bey’in Matlûbu Külli Tâlib Tercümesi”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Doç. Dr. Mustafa Aksoy Armağan Sayısı 10(1), 57-71.
ÇİFTÇİ, Cemil (2011), Mûsâ Kâzım Paşa, Aşkın Hazineleri (Makâlîd-i Aşk), İstanbul, Kevser Yay.
DEMİRCİOĞLU, Cemal (2009), “19. Yüzyıl Sonu Türk Edebiyatında ‘Tercüme Kavramı”, Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), Kaf Dağının Ötesine Varmak, Günay Kut Armağanı, II(27), 13-31.
DEMİRCİOĞLU, Cemal (2013), “El-Cahız’dan Manastırlı Memet Rıfat’a: Arap Çeviri Kuramcıları ile Osmanlı Mütercimleri Arasındaki Bağlantılar”, Turkish Studies, 8(13), 739-759.
DEMİRCİOĞLU, Cemal (2016), Çeviribilimde Tarih ve Tarihyazımı, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal, (1969), Son Asır Türk Şairleri (O-S), Cüz VII, İstanbul: MEB Yay.
İSEN, Mustafa (2004) “Mersiye (Türk Edebiyatı)”, İslam Ansiklopedisi, C.29, Türkiye Diyanet Vakfı, 218-219.
İSEN, Mustafa (2012), Dile Duran Ölüm: Klasik Türk Edebiyatında Mersiyeler, İstanbul: Kapı Yay.
KAHRAMAN, Alim (2003), “Mehmed Rif’at, Manastırlı”, İslam Ansiklopedisi, C.28, Türkiye Diyanet Vakfı, 519-520.
KAYA, Bayram Ali (2020), Osman Nevres Dîvânı, e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/76247,osman-nevresdivanipdf.pdf?0 (23.09.2021)
KILIÇ, Filiz (2018). Âşık Çelebi, Meşâi’rü’ş-Şu’arâ, e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairussuarapdf.pdf?0 (23.09.2021)
KOLEKTİF (2019), Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yay.
KÖKSAL, Mehmet Fatih (2012). "Metin Neşrinin Ana Esasları". Türklük Bilimi Araştırmaları, 31, 179-209.
KURTULUŞ, Rıza (2006). “Muhteşem-i Kâşânî”, İslam Ansiklopedisi, C.31, Türkiye Diyanet Vakfı, 77-78.
KUTLAR-OĞUZ, Fatma Sabiha (2017), "Türkçe Metin Neşirlerindeki Farsça Şiirlere Dair Tespitler, Öneriler", Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları XII - Metin neşri: problemler, tespitler, öneriler. İstanbul: Klasik Yayınları. s. 132-160.
LEVEND, Agâh Sırrı, (2015), Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergâh Yay. MANASTIRLI MEHMED RİFAT, (1327/1909), Cevâhir-i Çihâr-Yâr ve Emsâl-i Kibâr, nşr. Ganimet bint Rifat, Matbaa-i Uhuvvet, (Marunî), Halep
MUHTEŞEM-İ KÂŞÂNÎ (H.1313/M.1896), Harîr-i siyah, İ.B.B. Atatürk Kitaplığı Sayısal Arşiv ve e-Kaynaklar, HP_Osm_00305/02.
MUHTEŞEM-İ KÂŞÂNÎ, Külliyât, 58b, IUNEK Farsça Yazma Eserler, NEKFY01551.
PAKER, Saliha (2009), “Tercüme ve Nazire olarak Çeviri: Kültüre Bağlı Kavramlar”, Journal of Turkish Studies / Türklük Bilgisi Araştırmaları (Cem Dilçin Armağanı), 33(2), 89-110.
PAKER, Saliha (2014), “Tercüme, Telif ve Özgünlük Meselesi”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin Halleri: Osmanlı’da Telif, Tercüme ve Şerh içinde (ss. 37-71). İstanbul: Klasik Yayınları.
RECÂİZÂDE MAHMUT EKREM (2014), Recâizâde Mahmut Ekrem’in Bütün Eserleri-2 Takdîr-i Elhân, Kudemadan Birkaç Şair, Pejmürde, Takrizât, (hzl. Hakan Sazyek-Tolga Bayındır-Esra Sazyek-Doğan Evecen), Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
SELÇUK, Ersin (2013), “İran Edebiyatında Mersiye Türleri”, Doğu Araştırmaları, 12, 5-22.
TOSKA, Zehra (2000), “İleriye Yönelik Araştırmalarla İlgili Olarak Eski Türk Edebiyatı Sahasında Yazılmış Olan Çeviri Metinleri Değerlendirmelerde İzlenecek Yöntemler Ne Olmalıdır”, Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), XXIV,(1), 291-306.
YAZAR, Sadık (2011), Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
YAZAR, Sadık (2014), “Osmanlı Dönemi Şiir Tercümesinde Karşılaşılan Biçimsel (nazım biçimi, aruz ve kafiye) Zorluklar”, Metnin Hâlleri: Osmanlıʼda Telif, Tercüme ve Şerh içinde (ss. 248-293), İstanbul: Klasik Yayınları.
YAZAR, Sadık (2020), “Bakir Bir Araştırma Sahası Olarak Osmanlı Tercüme Geleneği”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 60(1), 153-178.
YAZICI, Tahsin (2004), “Mersiye (Fars Edebiyatı)”, İslam Ansiklopedisi, C.29, Türkiye Diyanet Vakfı, 218-219.
YILDIZ, Ayşe (2009, “Tercüme Kavramı Ve Türkçe Mesnevilerde Tercüme Meselesinin Klâsik Edebiyatlar Bağlamında Yorumlanması Denemesi”, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 4(7), 939-954.
YILMAZ, Müslüm (2016), Klasik Türk Edebiyatında Kerbelâ Hadisesi, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
ZİYA PAŞA ( H. 1292/ M. 1875-1876). Harâbât, 2. cilt, Matabaa-i Âmire, İstanbul