2013

Bayramî-Melâmîliğine DairBir Eser: Risâle-i Cevâhirü’l İrfân Yahut Risâle-i Müşkilât-ıEsrâr-ı Işk

Çalışmaya konu edilen eser, 16. yüzyıl Melâmîmutasavvıflarından Abdurrahmân el-Askerî tarafından kalemealınmıştır. Dört nüshası bulunan eser 565 beyittenoluşmaktadır. Risâle-i Cevâhirü’l-İrfân yahut Risâle-iMüşkilât-ı Esrâr-ı Işk, Allâh’ın birliğini ve Allâh’a hamdiiçeren beyitlerle başlar, bunları peygambere salat u selam vemiraç mucizesinin anlatıldığı beyitler takip eder. Akabinde hidâyet, irfân, nûr-ı Hak, namaz, ma’ârif, aşk konuları elealındıktan sonra eserin yazılış sebebi anlatılır. Girişmahiyetindeki bu bölümün ardından sırasıyla insân-ı kâmilinhâlleri ve kutbu’l-aktâbın alametleri; veliler silsilesi; aşkınhâlleri ve velâyet sırrının Hicaz’dan çıkışı gibi başlıklar elealınır. Cezbe, kutub, insân-ı kâmil, velâyet, velî, muhabbet, aşk,feyiz, hâl, ma’nâ, tecellî, irfân, ma’ârif konuları etrafındayoğunlaşan eserde sık sık Kur’ân-ı Kerîm’den âyetler iktibâsedilmiştir.Çalışmada öncelikle eserin niçin bir Melâmî metni olduğuizah edilmiş; ardından, ayrıntılı bir tartışma vekarşılaştırmayla, metinde adı geçmeyen eserin müellifinin, Abdurrahmân el-Askerî olduğu tespit edilmiştir. Eserinnüshalarından ikisinde epeyce yer tutan dönemin padişahıKânûnî Sultan Süleymân’la ilgili bölümlerin diğer iki nüshadayer almadığı görülmüş; bu durumun, önemli Bayramî-Melâmîşeyhlerinden Oğlan Şeyh olarak bilinen İsmâil-i Ma’şûkî’ninKânûnî döneminde idam edilmesiyle ilgili olabileceği sonucunaulaşılmıştır. Çalışmada ayrıca, eserde geçen Melâmî kavramlarıüzerinde durulmuş, bu kavramlar müellifin diğer eserinden vekimi tasavvuf sözlüklerinden yapılan alıntılarla ve eserin kendi anlatımıyla açıklanmıştır

A Work on Bayramî-Melâmî Philosophy: Risâle-i Cevâhirü’l-İrfân or Risâle-i Müşkilât-ı Esrâr-ı Işk

Written by Abdurrahmân el-Askerî, one of the 16thcentury Melâmî philosophers, the writing in question hasfour different copies and consists of 565 couplets. Risâle-iCevâhirü’l- İrfân or Risâle-i Müşkilât-ı Esrâr-ı Işk startswith couplets about unity of and gratitude to Allâh,continues with appreciation towards the prophet and themiracle of ascension. After topics such as the true path,wisdom, God’s light, worship, education and love havebeen mentioned, the reason behind the creation of this workhas been explained. After this whole part of the writingwhich may be considered as “introductory chapter”,author starts discussing about the perfect human being,marks of the “kutbu’l aktab”, the chain of saints, states oflove and the secret of saintliness coming from Hejaz.Having ecstasy, ascended people, saintliness, saints,affection, love, prosperity, state, spiritual realm, manifestation, wisdom and education as its topics, thispiece has often quoted parts from Qur’an.In the work in question, firstly it has beenexplained why this is a Melâmî piece of art; then, with adetailed discussion and comparison, it has been discoveredthat the author of this piece, which hasn’t been mentionedin the piece itself, is Abdurrahmân el-Askeri. It is noticedthat certain chapters of the book about the sultan of the day,Kanuni Sultan Süleyman, was taken out of its two copies,the reason of which was considered to be that one of theimportant Bayramî-Melamî shaikhs, İsmâil-i Ma’şuki,also known as Oğlan Şeyh, has been executed in Kânûnî.This work also analyzes some of the Melami terminology,attempting to explain it with the help of the expression ofthe book in question, the other book of the author andcertain quotations from certain mysticism dictionaries.

PDF

___

Abdurrahmân el-Askerî, Risâle-i Cevâhirü’l-İrfân, Millet Kütüphanesi Ali Emîrî Koleksiyonu Manzum nu. 908/1.
Abdurrahmân el-Askerî, Risâle-i Cevâhirü’l-İrfân, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu nu. 3766.
Abdurrahmân el-Askerî, Risâle-i Müşkilât-ı Esrâr-ı Işk, Mevlânâ Müzesi
Abdulbâkî Gölpınarlı Kütüphanesi nu. 159/I, vr. 1-13.
Abdurrahmân el-Askerî, Risâle-i Müşkilât-ı Esrâr-ı Işk, Süleymaniye Kütüphanesi Mihrişah Sultan Koleksiyonu nu. 203, vr. 63-76.
AYÇİÇEĞİ, Bünyamin (Haz.) (2020), La’lîzâde Abdulbâkî Hak Âşıklarına Rehber Hediyyetü’l-Müştâk, İstanbul: Ketebe Yayınları.
BOLAT, Ali (2011), Bir Tasavvuf Okulu Olarak Melâmetîlik, İstanbul: İnsan Yayınları.
CEBECİOĞLU, Ethem (2009), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
CEYLAN, Ömür (2007), Tasavvufî Şiir Şerhleri, İstanbul: Kapı Yayınları.
CHİTTİCK, William (2008) (Der. ve Çev. Turan Koç), Varolmanın Boyutları, Tasavvuf ve Vahdetü’l-Vücûd Üstüne Yazılar, (3. bs.), İstanbul: İnsan Yayınları.
ÇELEBİOĞLU, Âmil (1967) (Haz.), Mesnevî-i Şerîf Manzûm Nahifî Çevirisi, (VI cilt), İstanbul: Sönmez Neşriyat.
DEMİREL, Mustafa (2005), İbrahim Tennûrî Gülzâr-ı Ma’nevî Giriş-İncelemeMetin-Sözlük-Tıpkıbasım, İstanbul: Çağrı Yayınları.
DEMİRLİ, Ekrem (2005) (Çev.), Suad El-Hakim İbnü’l-Arabî Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
ERAYDIN, Selçuk (2008), Tasavvuf ve Tarikatlar, (8. bs.), İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
ERÜNSAL, İsmail E. (2003), XV-XVI. Asır Bayramî-Melâmîliği’nin Kaynaklarından Abdurrahmân El-Askerî’nin Mir’âtü’l-Işk’ı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
GÖLPINARLI, Abdülbâkî (2003), Mevlânâ Müzesi Abdülbâkî Gölpınarlı Kütüphanesi Yazma Kitaplar Kataloğu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
GÖLPINARLI, Abdülbâkî (2011), Melâmilik ve Melâmîler, İstanbul: Devlet Matbaası.
KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (2007) (Çev.), Mesnevî Mevlânâ, Ankara: Akçağ Yayınları.
KONUK, A. Avni (2011), Mevlâna Celâleddîn Rûmî Mesnevî-i Şerîf Şerhi, İstanbul: Kitabevi.
OCAK, Ahmet Yaşar (2003), Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler, (3. bs.), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
OCAK, Ahmet Yaşar (2021), Tasavvuf, Velâyet ve Kâinatın Görünmez Yöneticileri, İstanbul: Alfa Yayınları.
ÖZKAN, Ferudun Hakan (2011), Bostanzâde Yahyâ Gül-i Sad-Berg (İncelemeTenkitli Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Ankara.
ÖZKAN, Ferudun Hakan (2020) (Haz.), Mahremî Söylenmemiş Harfler Risâle-i Cevâhirü’l-Esrâr, İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
Sarı Abdullah Efendi (1288), Semerâtü’l-Fuâd, İstanbul: Matba’a-i Âmire.
ŞİMŞEK, Selami (2017), Tasavvuf Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Litera Yayıncılık.
ULUDAĞ, Süleyman (2005), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, (2. bs.), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.