1911

Süreli Yayınlarda Makâmât-ıHarîrî Tercümeleri

Bu makalede, Arap edebiyatının meşhurlarından olan Harîrî(ö.h. 516/m. 1122)’nin makâme türünde kaleme aldığı“Makâmât” adlı eserinin Osmanlı döneminde yayımlanansüreli yayınlarda yer alan Türkçe tercümeleri incelenmiştir.Makâme türü, Harîrî ve “Makâmât” adlı eseri hakkında bilgiverilen giriş bölümünden sonra süreli yayınlarda yayımlanan“Makâmât-ı Harîrî” tercümeleri kronolojik olarak detaylıkünyeleri ile birlikte verilmiştir. Söz konusu tercümeler; içerikhakkında bilgi ve takip edilen yöntem olmak üzere iki başlıklaele alınmıştır. “İçerik Hakkında Bilgi” başlığında kısa biraçıklamadan sonra eserin -varsa- sebeb-i te’lîf bölümüne yerverilmiş ve eserin iç özellikleri ele alınmıştır. “Eserde TakipEdilen Yöntem” başlığında mütercimin tercüme yöntemineilişkin açıklamalardan sonra eserin tam metni verilmiştir.Sonuç ve değerlendirme bölümünde söz konusu tercümeler;amaç, yöntem ve üslup ana başlığı altında benzerlik vefarklılıklar yönünden ele alınmıştır. Alanın akademik yazını,yazma ve basma eser katalogları, arşiv belgeleri, gazeteler,ansiklopediler ve biyografi kaynaklarından veri toplama tekniğiolarak doküman incelemesine başvurulan makalede, içerikanalizi yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı ve katkısı; Arapedebiyatının önemli eserlerinden “Makâmât-ı Harîrî”nin süreliyayınlarda yer alan Türk edebiyatında daha önce ele alınmamıştercümelerini ortaya koymak, söz konusu tercümeleri; amaç,yöntem ve üslup bakımından benzerlik ve farklılıklardoğrultusunda değerlendirmek ve Türk edebiyatında da önemlibir yeri olan “Makâmât” ve onun tercümelerini ilim âlemininistifadesine sunmaktır.

Translations Of Makâmât-ı Harîrî in PeriodicalPublications

In this article, the Turkish translations of “Makâmât”written by Harîrî (dod. 516/1122), one of the most famousof the Arabic literature, in periodical publications in theOttoman period were examined. The translations of“Makâmât”in periodical publications were giveninchronological order with their bibliographical informationafter the introduction, which gives information about thetype of makâme, Harîrî and her work named “Makâmât”.These translations were handled information about thecontent and the method followed in the work.In the subtitleof “Information about the Content” the internal features ofthe work and in the “Method Followed in the Work”subtitle was given the full text of the work after a briefexplanation.In the conclusion and evaluation section, thesetranslations were discussed in terms of similarities anddifferences under the main title of purpose, method andstyle. Document analysis was used as a data collectiontechnique from academic literature, manuscripts andprinted work catalogs, archive documents, newspapers,encyclopedias and biography sources. The purpose andcontribution of this article to reveal these translations of“Makâmât”, one of the important works of Arabicliterature, which were not handled as a whole before inTurkish literature in periodical publications, thesetranslations to evaluate in terms of similarities anddifferences in terms of purpose, method and style and topresent these works to the benefit of the world of science.

PDF

___

AKÜN, Ömer Faruk (1998), “Hazîne-i Evrâk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XVII, 133-135.
AYDIN KURT, Seda (2020), “On Dokuzuncu Yüzyılda Kaleme Alınan İki Makâmât-ı Harîrî Tercümesi: Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi ve Ahmed Hamdi Şirvânî’nin Makâme-i Şirâziyye’yi Tercümelerinin Mukayesesi”, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, LX, 1, 57-70.
AYYILDIZ, Erol (2003), “Makâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XXVII, 417-419.
BROCKELMANN, Carl (1978), “Makame”, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, VII, 197-201. Bursalı Mehmed Tahir (1333), Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
CANPOLAT TAŞÇI, Hülya (2014), “Türkçe Edebî Şerhlerde Amaç ve Yöntemler”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin hâlleri: Osmanlı’da telif, tercüme ve şerh, haz. Hatice Aynur vd. , İstanbul: Klasik, 72-97.
DOĞAN, İsmail (2006), “Münif Mehmed Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXII, 9-12.
GÜLLE, Sıtkı (1995), el-Harîrî Hayatı, Arap Dil ve Edebiyatına Dair Çalışmaları, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İNAL, Mahmud Kemal (1969), Son Asır Türk Şairleri, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. İsmail bin Muhammed El-Aclûnî (1351), Keşfü’l-Hafā ve Müzîlü’l-İlbâs, Beyrut: Dârü İhyâ’ü’t-Türâsi’l-Arabî.
KARACA, Ahmet Cevdet (2005), Arap Edebiyatında Makâme ve Bazı Makâmât Örnekleri, Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KILIÇ, Hulusi (1997), “Harîrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XVI, 191-192. _____ (2003), “el-Makâmât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XXVII, 414-415.
KORTANTAMER, Tunca (1994), “Teori Zemininde Metin Şerhi Meselesi”, Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, VIII, 1-10.
KURT, Seda (2021), Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi Makâmât-ı Harîrî Şerhi Makâmât-ı Edebiyye-i Harîriyye Şerhi Melâhat-i Dânişiyye, İstanbul: DBY Yayınları.
MOST, Glenn W. (2014), “Şerhlere Kuramsal Bir Bakış”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin hâlleri: Osmanlı’da telif, tercüme ve şerh, çev. Murat Umut İnan, haz. Hatice Aynur vd., İstanbul: Klasik, 452-465.
Mustafa Sabrî (1324), “Makâmât-ı Harîrî’den Manzum Bir Parçanın Tercümesidir”, Beyânü’l-Hak Dergisi, I, 4, 67-69.
Münif Paşa (1297), “Makâmât-ı Harîrî Tercümesinden Birinci MakâmeSan‘â’iyye”, Hazîne-i Evrâk, 209-213.
ÖZGÜL, M. Kayahan (2014), XIX. Asrın Benzersiz Bir Politekniği: Münif Paşa, İstanbul: Dergâh Yayınları.
SAZYEK, Hakan ve Esra Sazyek (2019), Yeni Türk Edebiyatında Önsözler, Ankara: Akçağ Yayınları.
SHUTTLEWORTH KRAUS, Christina (2014), “Şerhleri Okumak / Bir Okuma Olarak Şerhler”, çev. Vildan Serdaroğlu Coşkun, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin hâlleri: Osmanlı’da telif, tercüme ve şerh, haz. Hatice Aynur vd. , İstanbul: Klasik, 418-451.
YAVUZ, Yusuf Şevki (2006), “Mustafa Sabri Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXI, 350-353.
YAZAR, Sadık (2011), Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Zeynelâbidin Reşîd (1298a), “Tercüme-i Maķāme-i Ŝan˘āˇiyye”, Tercümân-ı Hakîkat, 3. _____ (1298b), “Tercüme-i Maķāme-i Ŝan˘āˇiyye”, Tercümân-ı Hakîkat, 2-3.