Şebnem ÇAMBEL KALÇO

Ebu’l- Fazl Musâ el İznikî’nin “Terceme-i Kısas-ıEnbiyâ” İsimli Eseri

Ahbâr-ı enbiyâ tabiriyle de anılan kısas-ı enbiyâ türü,çeşitli kavimlerin ve peygamberlerin hayatını anlataneserlerdir. Zamanla müstakil bir tür olarak gelişen kısas-ıenbiyâların ilk örneklerini Vehb b. Münebbih (ö. 732),Muhammed b. Abdillah el-Kisâî (XI. asır) ve Muhammed b. İbrâhîm es-Sa’lebî (ö. 1035) gibi müellifler vermiştir.Rabguzî (XIV. asır) ve Ahmet Cevdet Paşa (ö. 1895) gibimüelliflerin yazmış olduğu Türkçe kısas-ı enbiyâlarda da,genellikle Sa’lebî ve Kisâî’nin eserlerinden faydalanılmıştır.Edebiyatımızda kısas-ı enbiyâ türüne kaynaklık eden bu eserler, pek çok kez Türkçeye tercüme edilmiştir. Günümüzeulaşan ve mütercimi bilinen eserlerden biri de Ebu’l-FazlMusâ İbn Hacı Hüseyin İznikî’ye (ö. 1435) ait “Terceme-iKısas-ı Enbiyâ” isimli bir Sa’lebî tercümesidir. Bu zamanakadar söz konusu tercümenin yalnızca birinci cildinikapsayan, Yozgat ve Şazeli nüshaları bilinmekte idi.Konuyla alakalı yapılan araştırmalar esnasında Diyanetİşleri Başkanlığı Yazma Eserler Kütüphane’sinde, bu eserin yeni bir nüshası daha tespit edilmiştir. Bulunan yeninüshanın, İznikî’ye ait olan diğer nüshalardan farklı olupTerceme-i Kısas-ı Enbiyâ’nın iki cildini de kapsayan tam birtercüme olduğu belirlenmiştir. Makalede öncelikle, genelhatlarıyla kısas-ı enbiyâlardan ve Ebu’l-Fazl Mûsâ el İznikî’nin hayatından bahsedilerek eserleri hakkındabilgilendirmeler yapılmıştır. Daha sonra ise bulunan yeninüshanın tanıtımı yapılarak Terceme-i Kısas-ı Enbiyâ’danörnekler verilmiştir.

Ebu'l-Fazl Musa el-Izniki’s Work Titled Tercume-iKısas-i Enbiyâ

The qisas-i anbiyas, which are also used as Ahbar-ianbiya, are works that describe the lives of various tribesand prophets. The first examples of qisas-ı anbiyas, whichdeveloped as an independent genre over time, were foundin Vehb b. Münebbih, Muhammed b. Abdillah el-Kisâî andMuhammed b. He gave authors such as Ibrahim es-Sa'lebî.The works of Sa'lebî and Kisâî were generally used inTurkish qisas-ı anbiyâs written by authors such asRabguzî and Ahmet Cevdet Pasha. These works, which arethe source of the qisas-ı anbiyas in our literature, have beentranslated into Turkish many times. One of the works thathave survived and whose translator is known is a Sa'lebitranslation named "Terceme-i Kısas-ı Enbiyâ", whichbelongs to Ebu'l-Fazl Musa İbn Haci Hüseyin İznikî. Anew copy of this work has been found in the Library ofManuscripts of the Presidency of Religious Affairs. Thisnew copy found is a translation belonging to Ebu'l-FazlMusa el-İznikî and is different from the other copybelonging to İznikî. In the old copy called the Yozgat copy,there is only the first volume of Terceme-i Kısas-ı Enbiyâ.However, it has been determined that the copy in thePresidency of Religious Affairs Manuscripts Library is acomplete copy covering both volumes. In the study,briefings were given about the new copy by mentioning theqisas-ı anbiyas and the life of Ebu'l-Fazl Mûsâ el-İzniki ingeneral terms.

PDF

___

ALTINER, Süleyman (2017), Ebu’l-Fazl Musa İznikî’nin Zâdu’l-İbâd (Kullara Gıda) Adlı Eseri (Giriş-Dil İncelemesi-Metin-Sözlük-Dizin), Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
ATEŞ, Ahmet (1958), “Anadolu Kütüphanelerinden Bazı Mühim El Yazmaları”, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. 8, S. 0, s. 90-108.
AYVERDİ, İlhan (2011), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
BAYRAKTAR, Nesrin (2008), Ebu’l-Fazl Mûsâ bin Hacı Hüseyn İznikî Kasasü’l-Enbiyâ Tercümesi, Ankara: Ebabil Yayıncılık.
CEMİLOĞLU, İsmet (1988), “Kısas-ı Enbiyâ ve Türkiye Kütüphanelerindeki Kısas-ı Enbiyâ Nüshaları”, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, C. 26, S. 2, s. 235-242.
DEMİR, Şehmus (2003), Mitoloji, Kur’an Kıssaları ve Tarihi Gerçeklik, İstanbul: Beyan Yayınları. Ebu’l-Fazl Musâ el-İznikî, Kitâb-i Kasasi’l-Enbiyâ ‘Aleyhisselâm, Diyanet İşleri Başkanlığı Yazma Eserler Kütüphanesi, No: 4456.
ERASLAN, Kemal (1970), “Kisâî’nin Kitâb-ı Bed’i’d-Dünyâ ve Kısasi’l-Enbiyâ Adlı Eserinin İstanbul’daki Tercümeleri”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. 18, S. 0, s. 125-132.
ERŞAHİN, Seyfettin (2003), “Türklerin Hz. Muhammed Hakkındaki İlk Bilgi Kaynaklarından Kısas-ı Enbiyâlar: Kısas-ı Rabgûzî Örneği”, Diyanet ilmî Dergi (“Peygamberimiz Hz. Muhammed” özel sayı), s. 197-224.
KARATAŞ, Ahmet (2011), “Hindî Mahmud, Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Kısas-ı Enbiyâ’sının Tenkidli Metni, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
KARATAŞ, Ahmet (Haz.) (2013), Hindî Mahmûd, Sergüzeştnâme-i Hindî Mahmûd - İnebahtı Gâzîsi Hindî Mahmûd ve Esâret Hâtıraları (İnceleme-Tıpkıbasım), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
KARATAŞ, Ahmet (2013), “Türk-İslam Kültür ve Edebiyatında Kısas-ı Enbiyâ Türü”, Diyanet İlmî Dergi, C. 49, S. 3, s. 113-126.
ÖKTEN, Meriç (2000), Sa’lebi’nin Kısasü’l-Enbiyâsının XIV. yüzyılda Türkçe tercümesi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
ŞAHİN, M. Süreyya (2002), “Kısas-ı Enbiyâ”, İslâm Ansiklopedisi, 25. cilt, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 495-496.
YAŞAROĞLU, M. Kamil (2006), “Mûsâ İznikî”, İslâm Ansiklopedisi, 31. cilt, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 218-219.
YILMAZ, Emine ve Nurettin DEMİR (2009), “Sa’lebî’nin Kitâb-ı arâisi’lmecâlis fî kısasi’l-enbiyâ’sının Anadolu Sahasında Yapılmış Çevirileri”, Journal of Turkish Studies, C. 33, S. 2, s. 357-370.
YILMAZ, Emine, DEMİR, Nurettin ve Murat Küçük (2013), Kısas-ı Enbiyâ (Metin - Sözlük- Dizin- Notlar), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Elektronik Kaynak https://kuran.diyanet.gov.tr/ (23.09.2021)