İsa KANİK

İNSANIN SORUMLULUĞU BAĞLAMINDA KUR’ÂN’DA NİMET KAVRAMI

Sorumluluk, insanoğlunu diğer canlılardan ayıran özelliklerden biridir.İnsan, bağımsız düşünebilen ve tercih hakkı olan bir varlıktır. Yeryüzündekiher şey insan için yaratılmıştır. Akıl ve irade yanısıra insana sayısız nimetlerverilmiştir. İnsan bütün bu nimetlerden hesaba çekilecektir. Sorumluluk, akılve idrak sahibi varlıkların bir kuralın ihlali veya iradî bir fiilin işlenmesi ne-ticesinde karşı karşıya kalacakları hukuki durumdur. Aklî ve vahyî deliller,dünyadaki en kıymetli varlıklardan biri olan insanın mesuliyetini göstermek-tedir. İnsanoğlunun imtihanı ve sorumluluğu bağlamında nimetler önemli un-surlardandır.İnsanın sorumluluğu bağlamında Kur’ân’da nimet kavramını izah etmeyiamaçladığımız bu çalışmada insanın irade ve fiillerine, sorumluluğuna, nimetkavramının anlamlarına, Kur’ân’da kullanılış biçimlerine ve nimet manasındakullanılan bazı kelimelere değinilmiştir. Yine bu noktada nimetlerin hikmetle-ri, insanın nimet karşısındaki konumu ve nimetlere mukabil insandan istenilengörevler izah edilmiştir. Nimet, olumlu ve olumsuz yönleri olan geniş bir kav-ramdır. Bu yüzden dünya ve ahiret hayatı açısından insanın sorumluluğu vebununla irtibatlı olarak nimet unsurunun önemi üzerinde durulmuştur.

The Notion of Blessing in the Qur'an in the Context of Human Responsibility

Responsibility is one of the characteristics that distinguishes human from other living beings. Man is an entity that can think independently and has a right to choose. Everything on the earth is created to serve for man. Besides reason and will, countless blessings have been given to man. Man will be taken into account from all these blessings. Responsibility is the legal situation in which assets possessing intelligence and cognition will be faced as a result of a violation of a rule or a voluntary act. Mental and revelation evidences show that the responsibility of man, one of the most valuable beings in the world. Blessings are an important element in the context of human testing and responsibility. In this research, which is aimed to explain the notion of blessing in the Qur'an in the context of human responsibility, man’s will and actions, responsibility, the meaning of the concept of blessing, forms mentioned in the Qur'an, some concepts used in the meaning of blessing in the Qur'an. At this point, the wisdom of blessings, the position of man in the face of blessing, and the duties demanded by man in return for blessings have been explained. Blessing is a broad concept with positive and negative aspects. Therefore, it has been emphasized the importance of element of blessing connectited with the responsibility of man in terms of the world's life and the hereafter.

PDF

___

Abdulbâkî, M. F. (1990). el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Abdulkâdir b. Mellâ Huveyş es-Seyyid Mahmûd Âli Gâzî el-Ânî. (1965). Beyânü’l-Me‘ânî. Dımeşk: Matbaatü’t-Terakkî.
Ağırakça, A. (2000). Şâmil İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Şamil Yayınları.
Ahmet Muhtar Abdulhamit. (2008). Mu‘cemu’l-lugati’l-arabiyyeti’l-muâsıra. Beyrut: Âlemü’lkütüb.
Ateş, S. (1995). Kur’ân-ı Kerim Tefsiri. Ankara: Yeni Ufuklar Neşriyat.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebu Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed. (h. 1418). Envârü't-tenzîl ve esrârü't-te’vîl. Thk. Muhammed Abdurrahman el-Mar‘aşlî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. (h. 1422). el-Câmu’s-Sahîh. Thk. Muhammed Zü- heyr b. Nâsır en-Nâsır. Dâru Tavkı’n-Necât.
Bursevî, İ.H. (1996). Muhtasar Rûhu’l-Beyân Tefsiri. İstanbul: Damla Yayınları.
Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. (1987). es-Sıhâh tâcu’l-luga ve’s-sıhâhu’l- arabiyyeti. Thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-‘Ilm li’l-Melâyîn.
Cürcânî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ali es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî. (2007). Kitâbu’t- Ta‘rîfât, Thk. Muhammed Abdurrahman el-Mar‘aşî. 2. Baskı. Beyrut: Dâr en-Nefâs.
Dârimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. el-Fazl. (2000). Sünen(Müsnedü’d- Dârimî). Thk. Hüseyn Selim Esedü’d-Dârânî. el-Memlekü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye:Dâru’l- Müğnî.
Devellioğlu, F. (1982). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitapevi.
Ebü'l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed İbnü’l-Cevzî. (1984). Nüzhetü'l- a'yuni’n-nevâzır fî ı‘lmi’l-vucûh ve’n-nezâir. Thk. Muhammed Abdulkerim Kâzım er- Râzî. Lübnan-Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
Ebüssuûd el-Amâdî Muhammed b. Muhammed b. Mustafa. (ts). İrşâdu’l-a‘kli’s-selîm ilâ mezâye’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru ihyâi’t-Turâsi’l-A‘rabî.
Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Ezherî el-Herevî. (2001). Tehzîbü'I- luga. Thk. Muhammed A‘vad Mur‘ab. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
Fazlurrahman. (1998). Ana Konularıyla Kur’ân. Çev. Alparslan Açıkgenç. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
Feyrûzabâdî, Mecduddîn Ebû Tâhir Muhammed b Ya’kûb. (m. 2005- h. 1426). el-Kâmûsu’l- Muhît. Thk. Mektebü Tahkîki’t-Turâs fî Muessesetirrisâle. Beyrut: Müessesetürrisâle li’t-Tabâati ve’n-Neşr.
Gölcük, Ş. (2001). Kelam(Tarih ekoller problemler) Konya: Tekin Kitabevi.
Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî (el-Fürhûdî). (ts.). Kitâbu’l-A‘yn. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-hilâl.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükrim b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Ruveyfî. (h. 1424) Lisânü’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdr.
Kâsımî, Muhammed Cemâluddîn (h.1418). Mehâsinu’t-Te’vîl, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘Ilmî.
Kestelî, Muslihuddîn Mustafa. (ts.). Hâşiyetü’l-kestelî ‘alâ şerhi’l-akâid. İstanbul: Salah Bilici Kitabevi.
Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. (1964). el-Câmi‘u li ahkâmi’l- Kur’ân. Thk. Ahmet el-Berdûnî ve İbrahim Âtfîş, Kâhire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısrî.
Kutub, Seyyid. (1990). Fî Zılâli’l-Kur’ân. İstanbul: Dünya Yayınları. Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Semerkandî (2005).
Te’vîlâtü’l-Kur’ân (Te’vîlâtü ehli’ssünne). Thk. Mecdî Bâslûm. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmî.
Mâverdî, Ebu'l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. (ts.). Tefsîru'l Kur'ân(en-Nüket ve’l- ‘Uyûn), Thk: es-Seyyid İbn Abdilmaksûd b. Abdirrahman, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l’ ‘ılmî.
Mevdûdî. (1997). Tefhîmü’l-Kur’ân. İstanbul: İnsan Yayınları.
Muslim, Ebu’l-Hüseyn Muslim b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Neysabûrî. (1954). Sahîhu Muslim. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî.
Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. (2003). Tebsıratu’l-edille fî usûliddîn. Thk. Hüse- yin Atay, Şaban Ali Düzgün. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. (1998). Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t- te’vîl. Thk. Yusuf Ali Bedvî. Beyrut:Dâru’l-kelimi’t-tayyib.
Nevevî, Ebu Zekeriyya Yahya b. Şeref b. Mürî, (1992). Riyâzü’s-Sâlihîn. Trc. İhsan Özkes. İstanbul: Merve Yayınları.
Râcihî, Abduh. (2004). et-Tatbîku’s-Sarfî. Beyrut: Dâru’n-Nehdati’l-‘Arabî.
Râğıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. (1997). Müfredâtü elfazi'l-Kur’ân (el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân). Thk. Safvân Adnân Dâvudî. Beyrut: ed-Dâru’ş-Şâmiyyetü.
Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. (1992). Tefsir-i Kebîr(Mefâtihu’l-Gayb). Trc. Lütfullah Cebeci, Sâdık Kılıç v.dğr., An-kara: Akçağ yay.
Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. (1987). el-Metâlibü'l-‘âliye mine’l-‘ılmi’l-ilâhî. Thk. Ahmed Hicâzî es-Sekka. Beyrut- Lübnan: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî.
Semerkandî, Ebü'l-Leys İmâmü'l-hüda Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrahim. (ts.). Bahru’l- u‘lûm. by.
Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr ve Muhammed b. Ahmed el-Mahallî. (2005). Tefsiru’l-Celâleyn. Beyrut: Dâru ibn Kesîr.
Suyûtî, Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. (ts.). ed-Dürrü’l-Mensûr. Beyrut: Dâru’l-fikr.
Şahin, Davut. “Kur’ân’da Genel Anlamlı Bir Kelime: Nimet”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20. sy. 2 (Aralık 2016). 207-234.
Şevkânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali b. Muhammed. (h.1414). Fethu’l-kadîr elcâmi‘ beyne fenni’r-rivâye ve’d-dirâye min ’ilmi’t-tefsir Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib. Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdadî. (2000). el- Câmi‘u’l- beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Dımeşk: Müessesetü'r-Risâle.
Vehbî, Mehmet. (1996). Hulâsatü’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân İstanbul: Üçdal Neşriyat.
Yazır, Elmalılı M. Hamdi. (ts). Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Azim Dağıtım.
Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. (1988). Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbüh. Beyrut: Âlemü’l-kütüb.
Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. (2009). el-Keşşâf an hakâikı ğavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l- ‘İlmî.