"DİVANU LUGATİ'T-TÜRK"TE KADIN İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

Kadın, hemen her dönemde üzerinde olumlu ve olumsuz düşüncelerin ileri sü--rüldüğü bir konu olarak da görülmüştür. Bazı dönemlerde kadının erkeklerin alt cinsi,bazı dönemlerde ikinci sınıf insan, bazı dönemlerde utanılacak bir varlık ve çok az ola--rak da erkek ile eşit bir varlık olarak değerlendirilmiştir. Türk tarihinde ise kadın genelolarak erkek ile eşit konumda bulunmuş ve bunun için de karı kocadan her biri diğeriiçin "eş" olarak kabul edilmiştir. Bu çalışmada, henüz yeni Müslüman olmuş olanTürk milletinin ilk ve en geniş kapsamlı sözlüğü konumundaki Kaşgarlı Mahmud'unDivana Lügâti 't-Türk adlı eserinde kadın ile ilgili kavramlar ele alınacaktır. Adı geçeneserde kadın ile ilgili hemen her alanda bir ya da birkaç kelimenin bulunması, TürkMilleti'nin kadına verdiği önemli göstermesi bakımından önemlidir.Divan'da kadın ile ilgili kelimelerden bir kısmı şöyledir: Kadın anlamında"üragüt", hatun anlamında "katım", anne anlamında "ana/hana", sütanne anlamında"awurta", teyze anlamında "kükü/küküy", soylu kadın anlamında "kançay", hanedansoyundan gelen kadın anlamında "oqlagü katan", şehzade kızları anlamında "tarım",üvey kız anlamında "baldır kız", cariye anlamında "as, ay, awınçü, kaçaç, kız, kümüş,kün, tal boa'lag, yinçü /cinçü, yı'nçge kız", yaşlı kadın anlamında "kürtga", süslenmişkadın anlamında "yaldrık", mihir anlamında "başın, kalın", dul kadın anlamında "tültügsak", yaşmak anlamında "bürüncük, saragaç", küpe anlamında "tolgag", temiz--pürüzsüz anlamında "özök", fahişe anlamında "ekek", lezbiyen anlamında "sürtük",kadının en küçük kız kardeşi anlamında "baldız", erkeğin küçük kız kardeşi anlamında"sinil", kadının küçük erkek kardeşi anlamında "yıırç", gelin anlamında "kelin, egetlig",kadının eniştesi anlamında "namıja", ağabeyin hanımı anlamında "yenge", kadı--nın anne, baba ve kardeşi gibi yakınları anlamında "tünür", işve ve cilve anlamında"kılınç", evlenmek anlamında "beglenmek" gibi kelimeler Divânu Lugâti't--Türk'te yeralan sözcüklerden bazılarıdır.

Conceptions Related to 'Woman' in "Dîvânu Lugat al- Turk"

Woman have almost always been matter in which both negative and positiveideas have been put forward. Through over history, woman have been considered thesub--species of men, sometimes as second class citizens and at times as human beingsto be ashamed of and almost never equal to men. In Turkish history however, womanhas been portrayed as equal to men and men and woman have been classified as equalpartners. In this study, the image of women will be investigated in Dîvânu Lugat alTıırk,which is known as the first Turkish dictionary that was written by Mahmut ofKashgar after he accepted Islam. In the aforementioned work, the presence of one ormore words in almost all areas related to women in the work is important because itshows the significance the Turkish nations gave to women.Some of the words regarding women in Divanlı Lügati't--Türk are as follows:"Uragııt" meaning women, "katlm' meaning shorty, "ana/hana" meaning mother,"awıırta" meaning foster--mother, "kükü/ küküy" meaning aunt, "kıınçay" meaningnoblewoman, "oqlagu katım" meaning female descendant dynasty, "tarım" meaningprinces girls, "baldır kız", meaning stepdaughter, "as, ay, awınça, kaçaç, kız, kümüşkün, tal bodlug, yinçü /cı'nçı'ı', yı'nçge kız" meaning concubine, "kıırtga "meaning oldwoman, "yaldrzk" meaning dolly decorated woman, "başın and kalın" meaningmehr, "tul ağsak" meaning widow, "bürüncük and saragııç" meaning scarf, "tolgag"meaning earring, "özök" meaning clean--smooth, "sürtük" meaning lesbian, "baldız"meaning the youngest sister of the woman, "ekek" meaning whore, "sinil" meaningyounger sister of men, "yıırç" meaning younger brother of the woman, "kelin veegetlig"meaning bride, "namzja" meaning womens brother--in--law, "yenge" meaningthe woman's brother's wife, "tı'ı'nı'ı'r" meaning relatives of the woman, "kılınç" meaningcoquetry and twist and "beglenmek" meaning woman to marry.

___