MU'TEZİLE'DE PEYGAMBERLERİN İSMETİ

Kelamda peygamberin özel sıfatlarından birisi olan ismet, Mu'tezile tarafından da benimsenmiştir. Mu'tezile'de ismet vahyin selameti ve peygamberin risâlet görevinde muvaffakiyeti için gereklidir. Bu sıfat, Allah Resulünün nübüvvet vazifesi öncesinden başlamak üzere nefret uyandıracak ve kendisinden uzaklaşılmasına neden olacak günah, davranış, yüz kızartıcı fiil, ahlaki yapı ve mizaçtan korunması demektir. Peygamber, kendi iradesiyle günahtan uzak kalmaktadır ve dolayısıyla da tekliften muaf değildir. O nefret uyandırmayan ama sevap azlığına neden olan küçük günahı işleyebilir. Nitekim peygamber de bir beşerdir ve tebliğ vazifesinin dışında diğer insanlar gibidir. Bu yüzden de insanî ve ictihadî söz ve kararlarında hatayla mualleldir. Neticede Mu'tezile'de ismet sıfatı peygamberlik müessesesini koruma odaklıdır. Bu bağlamda Mu'tezile'nin ısrarla altını çizdiği nitelik "nefret uyandırmama"dır. Onların peygamberden ancak nefret uyandırmayan fiillerin sadır olacağını savunmalarının temel nedeni de peygamberlik müessesine olan güveni sarsmamak içindir Mu'tezile'de ismetin dayanakları mucize, salah-aslah ve adalet prensibi, lütuf ilkesi ve peygamberin hüccet olmasıdır. Buna göre Allah, peygamberi, insanlara maslahatlarını bildirmesi için göndererek lütufta bulunmuştur. Bu maslahatın, lütfun en güçlü şekilde gerçekleşmesi için onun masum olması elzemdir. Onun mucize ile desteklenmesi ve hüccet olması da korunmuşluğu gerektirmektedir. Zira masum olmayan peygamber, risâlet görevinde hedefine ulaşamayabilir. Bu ise Allah'ın âdil olması ile bağdaşmaz

Ismah of the Prophets in Mu'tazila

Ismah, one of the special attributes of Prophets in Kalam, is also adopted by Mu'tazila. Ismah is necessary in Mu'tazila for the safety of revelation and for the Prophet to be successful in risala duties. This quality, which the Messenger of Allah has before his prophethood, means he is immune from sins, indecent behavior, disgraceful act, bad moral structure and temperament that would arouse hatred and cause people to stay away from him. Prophet stays away from sin through his own will, and therefore he is not exempt from the proposal. He may commit small sins that won't arouse hatred, but which will lead to lack of merit. Indeed, the prophet is a mortal he is like other people except for his notification duty. Therefore he is also faulted in his humanly speech and decisions. As a result, ismah in Mu'tazila is regarded as a quality that protects the prophethood status. In this context, the quality that Mu'tazila persistently underlines is "not to arouse hatred". The main reason of the fact that they claim only acts that wouldn't arouse hatred could come out of the prophet is because they don't want to harm the confidence in prophetic institution In Mu'tazila, the bases of ismah are miracles, salah-aslah (God does for men what is to their greatest advantage, benefit) and justice principle, the principle of grace and prophet of hujjat. Accordingly, God has bestowed his favor on people by sending the prophet to let them know their interests. For this favor to be the greatest, it is necessary that he is innocent. The fact that he is supported by his miracles, and he is hujjat also requires protection. Otherwise, a non-innocent prophet may not reach his goal in Risala task. And this is incompatible with the fact that God is fair

PDF

___

Abduh, Muhammed, Tevhid Risalesi, çev.: Sabri Hizmetli, Ankara 1986.
Abdülcebbâr, Kâdî, Muğnî fî Ebvabi't-Tevhîd ve'l-Adl, tah.: İ. Medkûr-Tâhâ Hüseyin, Kâhire 1962, c. XV.
el-Muğnî, tah.: Mustafa es-Sîkâ, Kahire 1965, XIV.
________,el-Muğnî, tah.: A. Fuâd el-Ehvânî, Kahire 1962 c. VI/I.
Şerhu'l-Usuli'l-Hamse, tah.: Abdulkerim Osman, Kahire 1996.
________,Tesbîtu Delâili'n-Nübüvve, nşr.: Abdülkerim Osman, Beyrut 1966.
________,Muhtasar fî Usûli'd-Dîn, tah.: Muhammed Ammara, Kahire 1408.
Abdü'l-Gani, Abdülhalık, Hücciyyetü's-Sünne, Stuttgart 1983.
Akçay, Mustafa, "Kelam Literatüründe Peygamber Zelleleri", Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XIII, sayı: 24, 2011/2.
________, "Zelle", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2013, c. 44.
Aliyyü'l-Kârî, Şerhu'1-Fıkhi'l-Ekber, Beyrut, 1984.
Alusî, M. Şükrü, Muhtasar Tuhfeti'l-İsnâaşeriyye, İstanbul 1976.
Âmidî, Ebkâru'l-Efkâr fi Usuli'd-Dîn, nşr.: A. Muhammed el-Mehdi, Kahire 1423,
Arslan, Hulusi, Mu'tezile'ye Göre İyilik ve Kötülük Problemi, (Basılmamış Doktora Tezi), Erciyes 2000.
Aynî, Bedreddîn, Umdetü'l-Kârî, Beyrut tsz.
Bağdadî, Abdülkahir, el-Fark beyne'l-Firak, neş.: M. Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut 1990.
________,Usûlu'd-Dîn, Beyrut 1981
Barlak, Muzaffer, Bir Kelam Problemi Olarak Nübüvvet, (Basılmamış Doktora Tezi), Samsun 2013.
Bebek, Adil, "Peygamberlerin Korunmuşluklarına Dair", Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2006, sayı 17.
Beyâzîzâde Ahmed Efendi, İmam-ı Âzam Ebû Hanîfe'nin Îtikâdî Görüşleri, İstanbul 2010.
________,İşârâtü'l-Meram min İbârâti'l-İmam, neş.: Yusuf Abdürrezzak, Kahire 1949.
Beydâvî, Kâdî, Tavâli'u'l-Envâr, İstanbul 1305.
Buhârî, İmam Muhammed b. İsmail, Câmiu's-Sahih, İstanbul 1981.
Bulut, Mehmet, Ehl-i Sünnet ve Şia'da İsmet İnancı, İstanbul 1991.
________, "İsmet" mad., TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara 2001, c. XXIII.
Cârullah, Zühdî, el-Mu'tezile, Beyrut 1974.
Cürcânî, Seyyid Şerif, Şerhu'l-Mevâkıf, Beyrut 1997.
et-Ta'rifât, Beyrut 2013.
Cüveynî, İmâmu'l-Harameyn Ebi'l-Meâlî Abdilmelik, el-Burhan fi Usuli'l-Fıkh, neş.: Abdü- lazim ed-Dib, y.y. 1978.
el-İrşad, neş.: M. Yusuf Musa-Abdülmünim Abdülhamid, Kahire 1950.
Çelebi, İlyas, İslam İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kâdî Abdulcebbâr, İstanbul 2002.
Çınar, Mahmut, "Peygamber Diğer İnsanlardan Ayıran Üç Özellik: Vahiy, Mucize ve İsmet", D.E.A.D., sayı:21, 2011.
Devvânî, Celâleddin Muhammed b. Es'ad es-Sıddıkî, Şerhu'l-Akâidi'l-Adûdiyye, y.y. tsz.
Ebû Hanife, el-Âlim ve'l-Müteallim, İmam-ı Azam'ın Beş Eseri içinde, İstanbul 1981.
________,Fıkhu'l-Ekber, İstanbul 1303.
Harpûtî, Abdullatif, Tenkîhu'l-Kelâm fi Akâidi Ehli'l-İslam, İstanbul 1330.
Eş'arî, Makâlâtu'l-İslâmiyyîn, tah.: M. Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut 1995.
Fazlur Rahman, İslam, ter.: Mehmet Dağ-Mehmet Aydın, İstanbul 1981.
Gazzâlî, el-Mustasfa min İlmi'l-Usul, neş.: Hamza b. Züheyr Hafız, Medine tsz.
Günaydın, Fatma, Mâtürîdî'nin Kelam Sisteminde Peygamberlerin İsmeti, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul 2013.
Hâlisî, Muhammed el-Mehdi el-Kazımî, İhya'ş-Şeria fi Mezhebi'ş-Şia, Bağdat 1370.
Hayyât, Ebu'l-Hüseyin, İntisâr ve'r-Reddü alâ İbni'r-Râvendî el-Mulhid, tah.: A. Nasri Nader, Beyrut 1957.
Hillî, İbnu'l-Mutahhar, el-Elfeyn fi İmamet-i Emiri'l-Müminin Ali b. Abi Talib, Beyrut 1982.
Keşfü'l-Murad, neş.: H. Hasanzâde el-Amülî, Kum 1986.
Isfahânî, Râğıb, Hüseyin b. Muhammed, el-Müfredat fi Garîbu'l-Kur'an, neş.: M. Seyyid Kilânî, Kahire 1961.
İbn Ebi'l-Hadîd, İzzeddin Abdulhamid, Şerhu Nehci'l-Belâğa, neş.: Ebü'l-Fazl İbrahim, Kahire 1960.
İbn Fûrek, Mücerredü Makalâti'l-Eş'arî, neş.: Daniel Gimaret, Beyrut 1987.
İbn Hazm, el-Fasl fi'l-Milel ve'l-Ehvâi ve'n-Nihal, Beyrut 1975.
İbn Kesir, Tefsîru'l-Kur'ani'l-Azîm, tah.: Sâmî b. Muhammed Seleme, Riyad 1999.
İbn Manzur, Ebu'l-Fadl, Lisânü'l-Arab, Beyrut tsz.
İbn Teymiyye, Kitabü 'n-Nübüvvat, Beyrut 1982.
________,Mecmûatu'l-Fetâvâ, Riyad 1997.
İbnü'l-Hümâm, el-Müsayere, İstanbul 1979.
İbnü'l-Murtazâ, Kitabu'l-Kalâid, neş.: A. Nasri Nâdir, Beyrut 1985.
Îcî, Adudiddîn, Kitabu'l-Mevâkıf, tah.: Abdurrahman Umeyra, Beyrut 1997.
Kâdî İyaz, eş-Şifa bi-Ta'rifi Hukuki'l-Mustafa, Mısır 1369.
Kasım b. Muhammed, Kitabu'l-Esas li Akaidi'l-Ekyas, thk.: A. Nasri Nader, Beyrut 1980.
Kemal Ebî Şerif, el-Müsamere fî Şerhi'l-Müsayere, Mısır 1348.
Kuleynî, Ebu Cafer Muhammed b. Yakub, el-Usûl mine'l-Kâfi, neş.: Ali Ekber el-Gaffârî, Beyrut 1980.
Kuşçu, Ali, Şerhu't-Tecrîd, İstanbul 1311.
M. Ebü'n-Nur Hadîdî, İsmetü'l-Enbiyâ ve'r-Red ale'ş-Şübehi'l-Müveccehi İleyhim, Kahire 1979.
Malatî, Ebû Hasan Muhammed b. Ahmed b. Abdurrahman, et-Tenbîh ve'r-Red, İstanbul 1936.
Mâtürîdî, Kitabu't-Tevhîd, tah.: Fethullah Huleyf, İstanbul 1979.
________,Te'vilâtu Ehli's-Sünne, tah.: F. Yusuf el-Hayme, Beyrut 2004.
Muhammed el-Abdeh-Tarık Abdulhalîm, el-Mu'tezile beyne'l-Kadîm ve'l-Hadîs, Birming- ham 1987.
Muhammed Fuad Abdülbâkî, Mu'cemü'l-Müfehres li Elfâzi'l-Kur'an'i'l-Kerim, İstanbul 1986.
Murtazâ, Seyyid Şerîf, ez-Zâhire fî İlmi'l-Kelâm, Kum 1411.
Tenzihü'l-Enbiyâ, Beyrut 1988.
Mûsevî, Musa, eş-Şia ve't-Tashîh, es-Sıra' beyne'ş-Şia ve't- Teşeyyu, Beyrut 1988.
Müfîd, Muhammed b. Nu'man, el-İrşâd fî Ma'rifeti Hucecillâhi alâ'l-İbâd, Beyrut 1993.
Evâilu'l-Makâlât, tlk.: Fadlullah ez-Zencânî, Tebriz 1363.
Müslim, el-Câmiü's-Sahîh, tah.: M. Fuad Abdulbâki, Mısır 1955.
Nesefî, Ebü'l-Berekât, Medârikü't-Tenzîl, Beyrut 1319.
Okumuş, Bünyamin, "Garanik Hadisesi Bağlamında İbn Teymiyye'ye Göre İsmet Kavra- mı: Nebevi Metinlerin Neshi ve Tebdili Meselesi (I)", Kelam Araştırmaları Dergisi, 8:1, 2010.
Pezdevî, Usuli'd-Din, ter.: Şerafeddin Gölcük, İstanbul 2013.
Râzî, Fahruddîn, İsmetü'l-Enbiyâ, Kahire 1986.
________,el-Mesâilu'l-Hamsûn, Mısır 1328.
________,el-Mahsul fi ilmi Usuli'l-Fıkh, neş.: T. Cabir Feyyaz el-Alevani, Beyrut 1992.
________,Mefâtihu'l-Gayb, İstanbul 1307.
________,Muhassal, ter.: Hüseyin Atay, Ankara 1978.
________,en-Nübüvvât vemâ Yetaallaku bihâ, neş.: A. Hicâzî es-Sekka, Beyrut, 1986.
Sâbûnî, Nureddîn, el-Bidâye fî Usuli'd-Din, ter.: Bekir Topaloğlu, Ankara 2000.
________,el-Kifâye fi'l-Hidâye, tah.: Fethullah Huleyf, İskenderiye 1969.
________,el-Munteka min İsmeti'l-Enbiya, neş.: Mehmet Bulut, (öğretim üyeliği tezi), İzmir 1981.
Sadûk, Ebî Cafer İbn Bâbeveyh el-Kummî, Kitâbü'l-Hisâl, Kum tsz.
Risâletü'l-İtikâdi'l-İmâmiyye, ter.: E. Ruhi Fığlalı, Ankara 1978.
Semerkandî, Ebu'l-Leys, Şerhu'l-Fıkhi'l-Ekber, Haydarâbât 1321.
Sinanoğlu, Mustafa, "Kelamcıların İsmet Anlayışının Kur'an Açısından Değerlendirilme- si", Dini Araştırmalar, Eylül-Aralık 2000, c. 3.
Suyutî, Celaleddîn, Tenzihü'l-Enbiya, neş.: S. Muhammed Lehham, Beyrut 1417.
Şehristânî, Nihâyetü'l-İkdâm, London 1934.
Tabatabaî, İslam'da Şia, çev.: Kâdîr Akaras-Abbas Kazımî, İstanbul 1993.
Tehânevî, Muhammed b. A'lâ b. Ali, Keşşâfi Istılâhâti'l-Funûn, Beyrut 1418.
Taftazânî, Şerhu'l-Akâid, çev.: Süleyman Uludağ, İstanbul 1999.
________,Şerhu'l-Makasıd, neş.: Abdurrahman Umeyre, Beyrut 1989.
Tûsî, Nâsıruddîn, Keşfu'l-Murad, Beyrut 1988.
Türcan, Galip, "Peygamberlerin İsmeti Meselesi", Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003/2, sayı 11.
Ünverdi, Mustafa, "Hz. Peygamber'in Ayrıcalıklı Yönlerinin Tevarüs Etmesinin İmkanı, (İsmet Sıfatı Örneği)", Kelam Araştırmaları Dergisi, 13:1; 2015, 400.
Yavuz, Salih Sabri, İslam Düşüncesinde Nübüvvet, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul 1995.
Yavuz, Yusuf Şevki, İslam'da İnanç Esasları, İstanbul 2014.
________, "İsmetü'l-Enbiya" mad., TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara 2001, c. XXIII.
Zebîdî, Muhammed Murtazâ, Tâcü'l-Arûs min Cevâhiri'l-Kâmus, Beyrut tsz.
Zemahşerî, Keşşâf, tah.:A. Muhammed Muavvid-Ahmed Abdu'l-Mevcud, Riyad 1998. ııı