ERKEN DÖNEM DİLBİLİMSEL TEFSİRLERDE KIRÂAT ANLAYIŞI

Bu çalışma dilbilimsel tefsirler çerçevesinde ilk dönem kırâat anlayışını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu eserlerde kırâatlere yönelik iki farklı yaklaşım tarzı göze çarpmaktadır. Bunlardan ilki bir uygulama alanı olarak kırâatlere bakışı yansıtmakta ve geleneğin bir mirası olarak kırâatleri olduğu gibi kabullenme refleksini göstermektedir. İkincisi ise kırâatlerin ilmi bir bakış açısıyla değerlendirmeye tabi tutulabileceğini öngörmekte ve yeri geldiğinde ilmi kriterlere göre eleştiri veya tercih yapmakta sakınca görmemektedir. Çalışmamız bu bu eserlerdeki kırâat anlayışını iki ana başlık altında incelemektedir. Birinci bölümde kırâatlerin geleneksel bir konu olarak algılanmasına yol açan naklîlik olgusu rivayet ve resm-i mushaf temelinde ele alınmakta ve kırâatler konusunda çoğunluğun kabulünü yansıtan icmâ olgusu üzerinde durulmaktadır. Ayrıca kırâat naklinde kârî ve ravilerin konumlarına işaret eden örnekler incelenmektedir. İkinci bölümde kırâatlerin ilmî bir konu olarak algılandığını gösteren, dilbilim ve tefsir ilmi kaynaklı değerlendirmeler üzerinde durulmaktadır. Çalışma sonuç bölümüyle tamamlanmaktadır

The Understandig of Qıraat (The Variant Readings of Qur'an) in the Linguistic Commentaries in Early Period

This study aims to examine the understanding of the qıraats (the variant readings of Qur'an) within the frame of linguistic commentaries in the early period. In those commentaries, two different aproaches to the qıraat attract the attention. The first aproach regards the gıraats as a practice area and accepts qıraats as they are, as a legacy of tradition. The second aproach treats the qıraats as a matter can be analyzed with scientific point of view, and doesn't avoid from criticizing or preferring the qıraats according to scientific criteria if it needs. The study examines the understanding the style of qıraat in those commentaries under two major topics. In the first chapter, the fact of transfer (nakl) causing to be perceived as traditional topics is examined on the basis of narrating (riwayah) and manuscript of Qur'an (Mushaf), and be dwelled on the fact of ijma representing consensus about the qıraats. Also, some cases pointing to the roles of readers (qari) and narrators (rawi) in transferring qıraat are examined in this chapter. The second section focuses on the considerations originated from linguistics and commentary which refer that the qıraats are perveived as scientific matters. The study is completed with result section

PDF

___

Ahfeş, Ebu'l-Hasen Sa'îd b. Mes'ade el-Ahfeş el-Evsat, Me'âni'l-Kur'ân (tah. Hüdâ Mahmûd Kurâ'a), Mektebetu'l-Hâncî, Kahire 1990.
Akdemir, Mustafa Atilla, "Kırâat-Resmü'l-Mushaf İlişkisi" Kur'ân ve Tefsir Araştır- maları IV, Ensar Neşriyat. İstanbul, 2002, ss. 117-134.
Baş, Erdoğan, Ahfeş ve Kıraatler, Rağbet Yay. İstanbul, 2012.
Bennâ, Ahmed b. Muhammed, İthâfu fuzalâi'l-beşer bi'l-kırââti'l-erbe'ate 'aşer, 'Âlemü'l-Kütüb, Beyrut, 2007.
Dağ, Mehmet, Geleneksel Kırâat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım, İSAM yay. İstanbul, 2011.
Dânî, Ebû Amr Osmân b. Sa'îd b. Osmân b. Amr, Câmi'u'l-beyân fi'l-kırââti's-seb', Dâru'l-Hadîs, Kahire, 2006.
et-Teysîr fi'l-kırââti's-seb', Dâru'l-Kütüb el-İlmiyye, Beyrut 2005.
Ebû Hayyân, Esîruddîn Ebû Abdullâh Muhammed b. Yûsuf el-Endelûsî, el-Bahru'l- muhît, Dâru ihyâi't-Türâsi'l-'Arabî, ys. ts.
Fellâte, Emîn b. İdrîs b. Abdurrahmân, el-İhtiyâr 'inde'l-kurrâ mefhûmuhû merâhiluhû ve eseruhû fi'l-kırââti (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Câmi'atu Ummu'l-Kurâ Kulliyyetu 'd-Da'va ve Usulu'd-Dîn ed-Dirâsâtu'l-'Ulyâ, ys., h. 1421 (m. 2000), s. 486.
Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd, Me'âni'l-Kur'ân, Dâru İhyâi't-Türâsi'l-'Arabî, Beyrut, 2003.
Halebî, Şihâbuddîn Ebu'l-Abbâs b. Yusuf es-Semîn el-Halebî, ed-Dürru'l-masûn fî 'ulûmi'l-kitâbi'l-meknûn, Daru'l-Kütüb el-İlmiyye, Beyrut, 1994.
Hatîb, Abdüllatîf, Mu'cemu'l-kırâât, Dâru Sa'düddîn, Dımaşk, 2009.
Hüzelî, Ebu'l-Kâsım Yûsuf b. Ali el-Hüzelî, el-Kâmil fi'l-kırââti'l-'aşr ve'l-erba'în ez-zâide aleyhâ (tah. Cemâl b. es-Seyyid b. Rifâ'î), Müessesetu Sama li'n-Neşr ve't-Tevzî', ys. 2007.
Isfahânî, Ebu'l-Kâsım el-Huseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râğıb, Mu'cemu müfredâtı elfâzı'l-Kur'ân, Dâru'l-Kütüb el-İlmiyye, Beyrut, 1997.
İbnü'l-Cezerî, Ebü'l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dimeşkî, en-Neşr fi'l- kırââti'l-'aşr, Dâru'l-Kütüb el-İlmiyye, Beyrut, 2006.
Gâyetü'n-nihâye fî tabakâti'l-kurrâ, Mektebetu İbn Teymiye, ys. (h. 1351)
İbn Cinnî, Ebu'l-Feth Osmân b. Cinnî, el-Muhteseb fî tebyîni vücûhi şevâzzi'l- kırâât ve'l-îzâhi anhâ (tah. Muhammed Abdulkâdir 'Atâ'), Daru'l-Kütüb el- İlmiyye, Beyrut, 1998.
İbn Hâleveyh, Muhtasar fî şevâzzi'l-Kur'ân min kitâbi'l-bedî', Müessesetu'r- Reyyân, Beyrut, 2009.
İbn Manzur, Ebü'l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed, Lisânu'l-'Arab, Dâru Sâdır, Beyrut, 1990.
İbn Mücâhid, Kitâbu's-seb'a fi'l-kırâât (tah. Şevkî Dayf), Dâru'l-Ma'rife, Kâhire, ts.
İbnü'l-Müneyyir, Nâsıruddîn, el-İntisâf fî mâ tedammenehü'l-Keşşâf mine'l- i'tizâl (el-Keşşâf'ın içinde talik olarak yer almaktadır.) Dâru'l-Marife, Beyrut, 2005.
İnanç, Yonis - Harun Abacı, "Zeccâc'ın (ö. 311/923) Kıraatlere Yaklaşımı", Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, cilt: XVI, sayı: 30, s. 113- 133.
Kâdî, Abdülfettâh, el-Büdûru'z-zâhira fi'l-kırâati'l-'aşri'l-mutevâtira min tarîkayi'ş-Şâtıbiyye ve'd-Dürâ, (tah. Ahmed İnâye), Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, Beyrut 2005.
Kurtubî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed, el-Câmi' li ahkâmi'l-Kur'ân, Daru'l- Kütüb el-İlmiyye, Beyrut, 1996.
Makdisî, Ebû Şâme Şihâbüddin Abdurrahman b. İsmail b. İbrâhim, el-Murşidu'l-vecîz ilâ 'ulûmin teteallaku bi'l-Kitâbi'l-'azîz (tah. Tayyar Altıkulaç), TDV Yay., Ankara, 1986.
Maşalı, Mehmet Emin, Kur'an'ın Metin Yapısı Mushaf Tarihi ve İmlâsı, İlâhiyât Yay. Ankara, 2004.
"Mushaf", DİA, XXXI, İstanbul, 2006, ss. 242-248.
Nehhâs, Ebû Ca'fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl İbnu'n-Nehhâs, İ'râbu'l-Kur'ân, (nşr. Muhammed Ali Beydûn) Dâru'l-Kütüb el-İlmiyye, Beyrut, 2004.
Öztürk, Mustafa, Kur'ân Dili ve Retoriği -Kur'ân Metninin Dokusu Üzerine Tartışmalar-, Kitabiyat Yay. Ankara, 2006.
Sîbeveyhi, Amr b. Osman b. Kanber el-Kitâb (tah. Abdusselâm Muhammed Hârûn) Mektebetu'l-Hâncî, Kahire, 1988.
Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr, Câmi'u'l-beyân fî te'vîli'l-Kur'ân, Daru'l- Kütüb el-İlmiyye, Beyrut, 1997.
Temel, Ali, Dilbilimsel Tefsirlerde Kırâatlere Yaklaşım, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2015.
"Nehhâs'ın İ'râbu'l-Kur'ân'ında "Lahn" Tartışmalarına Konu Olan Kırâatlerin Değerlendi- rilmesi", Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2015, cilt: XV, sayı: 1, s. 77-105.
Ukberî, Ebü'l-Bekâ Abdullah b. Hüseyin, İmlâu mâ mene bihi'r-Rahmân min vü- cûhi'l-i'râb ve'l-kırâât fî cemî'i'l-Kur'ân, Dâru'l-Kütüb el-İlmiyye, Beyrut, 1979.
Ünal, Mehmet, Kur'ân'ın Anlaşılmasında Kırâat Farklılıklarının Rolü, Fecr yay. Ankara, 2005.
Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtazâ, Tâcü'l-'arûs min cevâhiri'l-Kâmûs, Dâru'l- Hidâye, Beyrut, 1987.
Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî, Me'âni'l-Kur'ân ve i'râbuhû, Dâru'l-Hadîs, Kahire, 2005.
Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer, Tefsîru'l-Keşşâf an hakâiki't- tenzîl ve 'uyûni'l-ekâvîl fî vücûhi't-te'vîl, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut 2005. ııı