Emre SARAL

254

Türkiye-Macaristan İlişkilerinde İtalya’nın Rolü (1928-1933)

SARAL, Emre, Türkiye-Macaristan İlişkilerinde İtalya'nın Rolü , CTAD, Yıl 13, Sayı 25 (Bahar 2017), s. 155 - 181. İtalya, Balkanlar'da kendine rakip gördüğü Fransa'nın Yugoslavya ile 1927 yılında oluşturduğu ittifaka karşılık, Türkiye Macaristan ve Yunanistan'ın dahil olduğu karşı bir blok oluşturmak için girişimlerde bulunmuştur. Bu doğrultuda öncelikli olarak Trianon Antlaşmasının dayattığı haksız ve ağır hükümler sonucu revizyonizm yanlısı olan Macaristan'ı yanına çekmek istemiştir. İçinde bulunduğu uluslararası izolasyonu kırmak için arayış içinde olan Budapeşte, Roma ile ittifaka sıcak bakmıştır. İtalya, TürkiyeMacaristan ilişkilerinin gelişiminde de belirleyici rol oynamıştır. İtalyan devlet adamlarının girişimleriyle Türk Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras ve Macar Başbakanı Kont István Bethlen, 1928 yılında ilki Milano'da ikincisi ise Budapeşte'de olmak üzere iki sefer bir araya gelmiştir. Bu görüşmelerin sonucunda iki ülke arasında 1929'da saldırmazlık ve hakemlik anlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmayı Macar Dışişleri Bakanı Lajos Walko ve Başbakanı Bethlen'ın 1930'da gerçekleştirdiği bir dizi Ankara ziyareti takip etmiştir. Macaristan, İtalya'nın teşvikiyle, ikili ilişkilerinde sorunlar yaşayan Türkiye ve Yunanistan arasında oynadığı arabuluculuk rolü ile 1930'larda yaşanan Atina-Ankara yakınlaşmasına katkıda bulunmuştur. 1928-1933 senelerini kapsayan bu uzlaşı arayışları sonucunda İtalya'nın arzuladığı üçlü blok kurulamamış; bunun yerine, 1934 senesinde İtalya'nın nüfuzunun olmadığı, Türkiye, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya'nın dahil olduğu Balkan Antantı kurulmuştur. Balkanlar'da İtalya'nın arzu ettiğinin aksine yaşanan bu gelişmeler Türk-Macar ilişkilerini de olumsuz yönde etkilemiştir. Bu çalışmada, Macar arşiv belgelerinin ışığında Türk-Macar siyasî ilişkilerinde İtalya'nın oynadığı rol irdelenmektedir

The Role of Italy in the Relations between Turkey and Hungary (1928-1933)

CTAD, Volume 13, Issue 25 (Spring 2017), pp. 155-181. Italy attempted to form a counter bloc, including Turkey, Hungary and Greece against the alliance of 1927 between France and Yugoslavia, which were rivals of Italy in the Balkans. In order to achieve this, primarily, it aspired to gain support of Hungary which is in favour of revisionism in consequence of the unfair and harsh terms of the Trianon Treaty. Budapest, seeking ways to break its international isolation, leaned towards a possible alliance with Rome. Italy was also a determinant factor in the development of the relations between Turkey and Hungary. With the initiatives of the Italian statesmen, Tevfik Rüstü Aras, the Turkish foreign minister and Count István Bethlen, the Hungarian premier, had meetings twice in 1928, first in Milano, then in Budapest. In consequence of these meetings, a non-aggression and arbitration pact was signed between the parties in 1929. Afterwards, Lajos Walko, the Hungarian foreign minister, and Bethlen, the Hungarian premier, paid official visits to Ankara in 1930. With the support of Italy, Hungary contributed to the thaw between Athens and Ankara in 1930s with the mediation role between Turkey and Greece who had problems in their bilateral relations. In consequence of these reconciliation efforts between 1928 and 1933, a tripartite bloc aspired by Italy could not have been established. Instead, the Balkan Pact was formed including Turkey, Greece, Yugoslavia and Romania without any Italian influence in 1934. These developments that can be regarded as against the Italian interests affected the Turkish-Hungarian relations negatively. This study examines the role of Italy in the political relations between Turkey and Hungary in the light of the Hungarian archival sources
PDF

___

  • Macar Ulusal Arşivi Devlet Arşivi Dışişleri Bakanlığı
  • (Magyar Nemzeti Levéltár Országos Levéltár Külügyminisztérium Levéltára / MNL OL)
  • MNL OL K 63 208. bağ 23. başlık İstanbul’dan 17 Aralık 1928 tarih 57 sayılı rapor MNL OL K 63 210. bağ İstanbul’dan 14 Mart 1928 tarih 13 sayılı rapor MNL OL K 63 210. bağ Belgrad’dan 12 Nisan 1928 tarih 102/pol. sayılı rapor.
  • MNL OL K 63 210. bağ Roma’dan 13 Nisan 1928 tarih 56/pol sayılı rapor.
  • MNL OL K 63 210. bağ Héderváry’nin 21 Mayıs 1928 tarih ve 2097 sayılı bilgi notu.
  • MNL OL K 63 210. bağ Roma’dan 6 Temmuz 1928 tarih 101.sayılı rapor
  • MNL OL K 63 210. bağ Roma’dan 25 Eylül 1928 tarih 143/pol sayılı rapor
  • MNL OL K 63 210. bağ Ankara’dan Budapeşte’ye 9 Eylül 1928 tarih 24 numaralı telgraf
  • MNL OL K 63. 287.bağ İstanbul’dan 20 Eylül 1928 tarih 35/pol sayılı rapor
  • MNL OL K63 288. bağ 1932 32/7. başlık30 Kasım 1932 tarih 65 pol. sayılı rapor.
  • MNL OL K 64 26. bağ 41. başlıkBalkanlar’daki Walko’dan Tahy’e 1 Nisan 1927 tarihinde gönderilen talimat.
  • MNL OL K 64 26. bağ 41. başlıkWalko’dan Tahy’e3 Nisan 1927 tarihli talimat
  • MNL OL K 64 26. bağ 41. başlık Ankara’dan 14 Nisan 1927 tarihli rapor..
  • MNL OL K 64 31. bağ 41. başlık 20 Aralık 1927 tarih 54/pol. sayılı rapor.
  • MNL OL K 64 31. bağ 41. başlık19 Ocak 1928 tarih 3/pol sayılı rapor.
  • MNL OL K 64 31. bağ 41. başlık Walko’dan Yeniköy’e 11 Nisan 1928 tarih ve 6 sayılı telgraf.
  • MNL OL K 64 31. bağ Héderváry’nin Tahy’e 3 Mayıs 1928 tarih ve 293 res. sayılı talimatı MNL OL K 64 37. bağ 41. başlık Ankara’dan 15 Aralık 1929 tarih 62/pol. sayılı rapor.
  • MNL OL K 6437. bağ 41. başlık 16 Ekim 1929 tarih 732 res. sayılı rapor.
  • MNL OL K 64 41. bağ 1930 32. başlık Atatürk-Kont Bethlen görüşmesine ait 7 Kasım 1930 tarihli rapor.
  • MNL OL K 64 41. bağ 1930 32. başlık Kont Bethlen’in Türk-İtalyan ilişkilerine ilişkin 7 Kasım 1930 tarihli raporu.
  • MNL OL K 64 41 bağ 1930 32. başlık - 4 Nisan 1930 tarih 200 res/930 sayılı Walko’nun Türkiye ve Bulgaristan temaslarına ilişkin tutanak.
  • MNL OL K 64 56. bağ 1933 32. başlık 26 Ağustos 1928 tarih 511 res. pol. sayılı rapor.
  • MNL OL K 64 56. bağ 1933 32. başlık Ankara’dan 9 Kasım 1933 tarih ve 42/pol. sayılı rapor.
  • MNL OL K 64 56. bağ 1933 32. başlık İstanbul’dan 20 Kasım 1928 tarih 50/pol. sayılı rapor.
  • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
  • BCA 30.10.000.000.226.524.5.
  • BCA 30.0.018.001.002.1.4.4.
  • BCA 30.10.000.000.226.524.16.
  • Alman Dışişleri Bakanlığı Arşivi (Auswärtiges Amt /A.A.)
  • Botschaft Budapest R 74164 20 Ağustos 1930 tarih ve cfr II Ve 40 pr. 2/8.30 in Po 4 Vbd. sayılı rapor Botschaft Budapest Karton 61 251_Band 1-5 (1921-1930)Roma’dan 17 Mayıs 1928 tarih ve Nr I/2112 Abschrift III 0 2967 sayılı rapor.
  • Birleşik Krallık Ulusal Arşivleri Dışişleri Bakanlığı (The National Archives of the UK Foreign Office / FO)
  • FO 371/1382419 Şubat 1929 tarih E 906/906/44 sayılı Türkiye 1928 Senelik raporu. FO 371/19035 E 233/233/44 10 Ocak 1935 tarihli 1934 Senesi Türkiye Raporu
  • Gazeteler - Dergiler Ayın Tarihi Vakit
  • Pesti Napló
  • Kitap ve Makaleler
  • Dörtler Misakı (1933) T.C. Hariciye Vekâleti Daire IV Şube 1 No. 24, Ankara, Hariciye Vekâleti Matbaası.
  • Az 1927 évi Országos Törvénytár (1927 Senesi Düstur) (1931), Budapest. İsmet Paşa’nın Siyasî ve İçtimaî Nutukları 1920-1933 (1933), Ankara, Başvekâlet Matbaası. TBMM Gizli Celse Zabıtları c. IV (1985) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl Cumhuriyet’in İlk On Yılı ve Balkan Paktı (1923- 1934) (1974) T.C. Dışişleri Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • ALSAN Zeki Mesud (1954) Tecavüz’ün Tarifi Problemi, AÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XI, Sayı 1-2, s.59-63.
  • ANDREIDES Gábor (2010) Fegyverszünettől megszállásig: az olaszországi események magyarországi hatása 1943-1944-ben (Mütarekeden İşgale: 1943- 1944’teki İtalyan olaylarının Macaristan’a etkisi), Múltunk (Geçmişimiz), Cilt 55, Sayı 2, s.208-209.
  • BALKAYA İ. Sabri (2009) Türk-Macar Diplomatik Ziyaretlerinin Türk Basınına Yansımaları (1930-1931), Karadeniz Araştırmaları, Sayı 20, s.97-115.
  • BAROSS Gabor (1964) Hungary and Hitler, Los Angeles, University of Southern California, 1964.
  • BARLAS Dilek (1998) Etatism and Diplomacy in Turkey, Economic and Foreign Policy Strategies in an Uncertain World, 1929-1939, Brill, Leiden.
  • ------------------ (2004) Friends or Foes? Diplomatic Relations between Italy and Turkey, 1923-36, International Journal of Middle East Studies, Vol. 36, No. 2, s.231-252.
  • ---------------------, GÜVENÇ Serhat (2013) Türkiye’nin Akdeniz Siyaseti (1923- 1939) Orta Büyüklükte Devlet Diplomasisi ve Deniz Gücünün Sınırları, Çev. Barış Cezar, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
  • BOIA Eugene (1992) Romania's Diplomatic Relations with Yugoslavia in the Interwar Period, 1919-1941, Boulder, East European Monographs.
  • BURÇAK Rıfkı Salim (1943) “İtalyan Politikasının Beş Yılı (1935-1939)”, SBF Dergisi, Cilt 1, Sayı 3, s.473-476.
  • CAMPUS Eliza (1978) The Little Entente and the Balkan Alliance, Editura Academiei Republicii Socialiste România, Bucureşti.
  • DEZSŐ Nemes (1964) A Bethlen-Kormány Külpolitikája 1927-1931-ben az “Aktiv Külpolitika” Kifejlődése és Kudarca (Bethlen Hükümeti’nin Dışpolitikası 1927-1931,
  • “Aktif Dış Politika”nın Gelişimi Ve İflası), Kossuth Könyvkiadó, Budapest. ERKİN Behiç (2010) Hâtırat (1876-1958), TTK, Ankara ESMER Ahmet Şükrü (1953) Siyasî Tarih (1919-1939), SBF Yayınları No:30-12, Ankara.
  • GÜRÜN Kâmuran (1986) Savaşan Dünya ve Türkiye I. Cilt, Bilgi Yayınevi, Ankara.
  • JUHÁSZ Gyula (1978) Hungarian Foreign Policy (1919-1945), Akademiái Kiádo, Budapest.
  • MCMILLAN Margaret (2003), Paris 1919 Paris Barış Konferansı ve Dünyayı Değiştiren Altı Ayın Hikâyesi, Çev. Belkıs Dişbudak, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
  • NAGY Zsuzsa (1995) Italy and Hungary at the Time of the Paris Peace Conference, 1919, 20th Century Hungary and the Great Powers, Ed. Ignác Romsics, War and Society in East Central Europe vol. XXXIII, 1995, s.99- 110.
  • ORAN Baskın (ed.) (2005) Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt 1. 1919-1980, İletişim Yayınları, İstanbul. 11. Baskı.
  • ÖZCAN Halil (2011) Atatürk Dönemi Türkiye-Arnavutluk İlişkileri (1920-1938), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
  • PERGEL Antal (2010) A Török függetlenségi Háboru, Rubicon, No. 10, s.58-63.
  • PÖLÖSKEI Ferenc (1995) Hungary’s International Position in the 1920’s, 20th Century Hungary and the Great Powers, Ed. Ignác Romsics, War and Society in East Central Europe vol. XXXIII, s.113-117.
  • PRITZ Pál (1982) Magyarország külpolitikája Gömbös Gyula miniszterelnöksége idején 1932-1936 (Gyula Gömbös’ün Başbakanlığı Dönemi’nde Macaristan’ın Dış Siyaseti 1932-1936), Akadémiai Kiadó, Budapest.
  • SAGAY Reşat (1972) XIX ve XX. Yüzyıllarda Büyük Devletlerin Yayılma Siyasetleri ve Milletlerarası Önemli Meseleler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 110, İstanbul.
  • SARAL Emre (2015) Macar Elçilik Raporlarında Türkiye ve Balkan Antantı (1931-1935), Yedinci Uluslararası Atatürk Kongresi 17-22 Kasım 2011, ÜsküpManastır, Makedonya Bildiriler Cilt II, Haz. Orhan Neçare, Ankara, s.1243- 1256.
  • ----------------- (2015) Kitap Değerlendirme: Hornyák Árpád, Magyar-Jugoszláv Diplomáciai Kapcsolatok 1918-1927 [Macar-Yugoslav Diplomatik İlişkileri 1918-1927], Újvidék [Novi Sad], Forum Könyvkiádó, 2004, Karadeniz Araştırmaları, Sayı 48, s.182-186.
  • ----------------- (2017) Türkiye-Macaristan Dostluk Antlaşması (18 Aralık 1923), Halil İnalcık Armağanı - III Tarih Araştırmaları, Ed. Ahmet Özcan, Doğubatı Yayınları, Ankara, s.155-180.
  • SERES Attila (2012) Hungarian-Soviet Economic Relations (1920-1941), Çev.
  • Thomas J. ve Helen D. DeKornfeld, East European Monographs No.DCCLXXXIX, New Jersey, Center for Hungarian Studies and Publications Inc.
  • SONYEL Salahi (1995) Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt I, TTK, Ankara, 3. Baskı.
  • TÜRKEŞ Mustafa (1990) Turkish-Balkan Relations in the Light of the Balkan Entente 1930-1934, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, University of Manchester.
Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 1305-1458
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Yayıncı: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

AVUSTURYA-MACARİSTAN İMPARATORLUĞU’NUN OSMANLI İMPARATORLUĞU’NA İKTİSADÎ-ASKERÎ NÜFUZU (1914-1918) 

Bilge KARBİ

I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Topraklarındaki Romen Esirler

Yasemin TÜRKKAN TUNALI

Türk Sağındaki Politik Çatallaşmaya Adalet Partisinden Bakmak: 1961-1967 Yılları Arası AP İçerisinde Yaşanan "Müfrit-Mutedil" Mücadelesi ve Bu Mücadelenin “Türkeş Hareketi” ile Olan Münasebeti

Ferit Salim SANLI

Lozan Konferansı Tutanakları Ve Arnavutluk’un Atina Büyükelçiliği Raporları Temelinde Mübadelede Yunanistan’daki Müslüman Arnavutların Durumu

Halil ÖZCAN

Türkiye-Macaristan İlişkilerinde İtalya’nın Rolü (1928-1933)

Emre SARAL

2. DÜNYA SAVAŞI SONRASI SOVYET TEHDİDİ VE TÜRKİYE (1945-1946)

Kaan Kutlu ATAÇ