Bilge KARBİ

7429

AVUSTURYA-MACARİSTAN İMPARATORLUĞU’NUN OSMANLI İMPARATORLUĞU’NA İKTİSADÎ-ASKERÎ NÜFUZU (1914-1918) 

. Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nin müttefiki Avusturya-Macaristan ile olan ilişkisi hem cephe hem de cephe gerisi ele alınarak incelenmiştir. Balkan Savaşları'nın ertesinde Avusturya-Macaristan'ın Osmanlı Devleti'ne yönelik değişen dış politikası savaş sırasındaki ilişkilerine ışık tutmaktadır. Avusturya-Macaristan'ın savaş sonrası ortaya çıkacak tabloda daha güçlü bir konumda olmak istediği hırslı ve rekabetçi dış politikası, Osmanlı Devleti'nde artan millî iktisadî bilinç ve Almanya'nın beklentileri bağlamında ele alınarak çok yönlü bir bakış açısı yakalanmaya çalışılmıştır. Cepheye yapılan askerî destek ve cephe gerisinde, özellikle tarım ve madencilik alanındaki, reform faaliyetleri bu politikaya örnektir. Avusturya-Macaristan hem ittifakın yarattığı olumlu koşullardan hem de İngiltere, Fransa gibi Avrupalı devletlerin savaş zamanı Osmanlı iktisadî hayatında söz sahibi olamamasından yararlanarak nüfuz politikaları için uygun bir ortam yaratmak istemiştir. Almanya savaşın başında Osmanlı Devleti'nin en gözde ve en güçlü müttefiki iken Avusturya-Macaristan'ın Osmanlı Devleti'nde güçlenen varlığı Almanya tarafından bir tehdit olarak algılanmıştır. Başta ?koda olmak üzere AvusturyaMacaristan savunma sanayisinin Osmanlı cephelerinde görülmesi olumlu bir etki yaratmış; Alman ve Osmanlı subaylarının arasındaki gerginlik Avusturyalı ve Macar subayların Osmanlı ordusunda daha çok kabul görmesini sağlamıştır. Osmanlı Devleti'nin reform faaliyetleri Avusturya-Macaristan ve Osmanlı Devleti'ni savaş ile doğrudan bağlantısı olmayan bir sürece sürüklemiştir. Osmanlı hükümeti Avusturyalı ve Macar tarım ve madencilik alanındaki uzmanları Osmanlı topraklarında araştırma yapmak için davet etmiştir. Bu sayede Avusturya-Macaristan tıpkı cephelerde olduğu cephe gerisinde de varlığını pekiştirmiştir. Cephedeki ve cephe gerisindeki bu iki faaliyet alanı Osmanlı Devleti ve Avusturya-Macaristan ilişkilerinin farklı iki boyutunu ortaya koymaktadır

KARBİ, Bilge, Economic-Military Influence of the Austro-Hungarian Empire on the Ottoman Empire (1914-1918), CTAD, Volume 13, Issue 25 (Spring 2017), pp. 117-154.

In this study it is examined the Turkey’s relations with its ally Austro-Hungarian Empire by looking at the relations both in battle field and the rear. Austria-Hungary's changing foreign policy towards the Turkey after the Balkan Wars sheds light on the nature of the relations during the Great War. The ambitious and competitive foreign policy which Austria-Hungary wanted to gain a more powerful position in the tableaux that would emerge after the war was tried to capture a multi-faceted point of view in the context of the increasing national economic consciousness in the Turkey and the expectations of Germany. Military support on the front and reform activities in the rear, especially in agriculture and mining, are examples of this policy. There were positive conditions of the alliance. The European Great Powers, such as England and France, did not have an influence on Ottoman economic life any more. Both situations gave a chance Austria-Hungary to develop the existence of the Turkey. While Germany was the most popular and powerful ally of the Ottoman State at the beginning of the war, the growing presence of Austria-Hungary was perceived as a threat by Germany. Austria-Hungarian defense industry, especially, was seen on the Ottoman fronts had a positive impact. The tension between German and Ottoman officers ensured that Austrian and Hungarian officers were more accepted in the Turkey. Ottoman reform activities give another perspective in Turkey and Austria-Hungary relations during the war. Ottoman government invited Austrian and Magyar agriculture and mining experts to Ottoman lands. Thus Austria-Hungary consolidated the existence not only on the front but also in the Ottoman economic life.
PDF

___

  • Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
  • BEO (Babıali Evrak Odası)
  • HR. SYS (Hariciye Siyasi)
  • Österreichisches Staatsarchiv HHStA (Haus-, Hof- und Staatsarchiv)
  • KA (Kriegsarchiv)
  • Süreli Yayınlar Tasvir-i Efkâr
  • Die Welt des Islams
  • Neue Freie Presse
  • Neues Wiener Journal
  • Der Österreichische Volkswirt Pester Lloyd
  • Wiener Landwirtschaftliche Zeitung
  • Weltwirtschaftliches Archiv
  • Osmanischer Lloyd
  • İkincil Kaynaklar
  • AGSTNER Rudolf (2010) Der Palazzo di Venezia in Konstantinopel als k.k. Internuntiatur und k.u.k. Botschaft bei der hohen Pforte 1799-1918 und das Palais in Yeniköy als Sommersitz der k.u.k. Botschaft 1899-1918, Österreich in Istanbul I, yay. haz. Rudolf Agstner, Elmar Samsinger, LIT Verlag, Wien, s.19-109.
  • ----------------------- (2010) Zur Geschichten der österreichischen Konsulate in der Türkei 1718-1918, Österreich in Istanbul, yay. haz. Rudolf Agstner, Elmar Samsinger, LIT Verlag, Wien, s. 137-175.
  • ------------------------ (1997) Österreich- Ungarns Rüstungsexporte 1900-1914: in der Verwaltungspraxis des k.u.k. Aussen- und des Kriegsministeriums, Österreichische Militӓrische Zeitschrift, Cilt 35, Sayı 2, s.163-175.
  • AKSAKAL Mustafa (2010) Harb-i Umumi Eşiğinde: Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
  • BABUNA Aydın (2012) Bir Ulusun Doğuşu: Geçmişten Günümüze Boşnaklar, Çev. Hayati Torun, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
  • BEREND Ivan (2003) History Derailed: Central and Eastern Europe in the Long Nineteenth Century, University of California Press, Londra.
  • BIHL Wolfdieter (1981) Die Beziehungen zwischen Österreich- Ungarn und dem Osmanischen Reich im Ersten Weltkrieg, IX. Türk Tarih Komgresi Bildiriler, Türk Tarih Kurumu, Ankara, s. 1185- 1206
  • BIRKEN Andreas (1980) Die Wirtschaftsbeziehungen zwischen Europa und dem Vorderen Orient im ausgehenden 19. Jahrhudert, Dr. Ludwig Reichert Verlag, Wiesbaden.
  • BRIDGE, F.R. (1970) Tarde Venientibus Ossa: Austro- Hungarion Colonial Aspirations in Asia- Minor 1913-14, Middle Eastern Studies, Cilt 6, Sayı 3, s. 319-330.
  • -------------------- (1996) Habsburg Monarşisi ve Osmanlı İmparatorluğu: 1900- 1918, Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu ve Büyük Güçler, yay. haz. Marian Kent, Çev. Ahmet Fehmi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, s.36-59.
  • BRUSATTI Alois (1964) Die Wirtschaftliche Situation Österreich- Ungarns am Vorabend des Ersten Weltkrieges, Österreich am Vorabend des Ersten Weltkrieges, yay. haz. Instıtut für Österreichkunde, Stiasny Verlag, Wien.
  • Cavid Bey- Meşrutiyet Ruznamesi: III (2015) Hasan Babacan-Servet Avşar (Yay. Haz.), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
  • ÇAVDAR Necati (2016) Birinci Dünya Harbi Sonunda İstanbul’da Kömür Kıtlığı ve Buna Bağlı Sıkıntılara Çözüm Arayışları, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 30, Sayı 89, s.95-130.
  • ÇETİNKAYA Doğan (2004) 1908 Osmanlı Boykotu: Bir Toplumsal Hareketin Analizi, İletişim Yayınları, İstanbul.
  • ÇOLAK Mustafa (2010) Çanakkale Savaşları ve Almanya, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl 8, Sayı 16, s.35-47.
  • DEMİR Necati (2011) Türkiye- Avusturya Eğitim İlişkileri, Zeitschrift für die Welt der Türken, Cilt:3, Sayı:3, s.5-23.
  • EKİNCİ İlhan (2014) Tuna Nehri’nde Diplomasi Oyunları: 1856-1883, Altınpost Yayıncılık, Ankara.
  • ELMACI Mehmet Emin (2005) İttihat- Terakki ve Kapitülasyonlar, Homer Yayınları, İstanbul.
  • ERASLAN İsmail (1985) Türkiye’de Orman Amenajmanının 128 Yıllık Tarihsel Gelişimi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, c. 35, s. 1.
  • ESİN Taylan (2013) I. Dünya Savaşı’nda Tehcir ve Almanya ve Avusturya’ya Bakır İhracı, Toplumsal Tarih, Sayı: 233, s.34-40.
  • FLEET Kate (2015) Geç Osmanlı Erken Cumhuriyet Döneminde Yabancılara Verilen İmtiyazlar, Kebikeç, s. 39, s. 343-362.
  • GENCER Mustafa (2015) Jöntük Modernizmi ve “Alman Ruhu”: 1908-1918 Dönemi Türk-Alman ve Eğitim İlişkileri, İletişim Yayınları, 3.bs. İstanbul.
  • GENÇ Hamdi (2007) Ereğli Kömür Madenleri: 1840-1920, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi.
  • GUTSJAHR Martin (1995) Rüstungsunternehmen Österreich- Ungarns vor und im Ersten Weltkrieg: Die Entwicklung dargestellt an den Firmen Skoda, Austro- Daimler und Lohner”, Viyana Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • HAYDAROĞLU POLAT İlknur (1990) Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • HAYRİ Abdülvahap (2008) İktisadi Trabzon, Melek Öksüz (Yay. Haz.), Serander Yayınları, İstanbul.
  • İZGÜER Ahmet Zeki (1989) Osmanlı İmparatorluğu Tarafından Avusturya’ya Verilen Ticari İmtiyazlara Dair, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı 58, s. 75-86.
  • JUNG Peter (1992) Der k.u.k. Wüstenkrieg: Österreich-Ungarn im vorderen Orient 1915-1918, Verlag Styria, Graz.
  • KANGLER Franz (2010) Zur Geschichte des österreichischen St. GeorgsKollegs Konstantinopel/Istanbul Österreich in Istanbul, Rudolf Agstner, Elmar Samsinger, LIT Verlag, Wien, s.175-200.
  • KARAYAMAN Mehmet (2010) Osmanlı Devleti’nde Şeker Fabrikası Kurma Teşebbüsleri, Tarih İncelemeleri Dergisi, c. 25, s. 1, s.297-318.
  • KAŞTAN Yüksel (2016) Osmanlı İmparatorluğu’nda Kömür Ocaklarının İşletilmesi, Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, s.1-26.
  • KERNBAUER Hans, MӒRZ Eduard (1981) Das Wirtschaftswachstum in Deutschland und Österreich von der Mitte des 19. Jahrhunderts bis zum Ersten Weltkrieg: eine vergleichende Darstellung, Historische Konjunkturforschung, yay. haz. Wilhelm Heinz Schröder, Reinhard Spree, Klett- Cotta, Stuttgart, s. 47- 59.
  • KESKİN Özkan (2011) Osmanlı Devleti’nde Yabancı Maden Mühendislerinin İstihdamı ve Osmanlı Madenciliğine Hizmetleri, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı 11, s.79-92.
  • KILIÇASLAN M. Emre (2015) Avusturya Lloyd Vapur Şirketi’nin İstanbul’un Yolcu ve Eşya Taşımacılığındaki Yeri, Antikçağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, ed. Coşkun Yılmaz, Mas Matbacılık, İstanbul, s. 480-490. KLEIN Fritz (1964) Die Rivalitaet zwischen Deutschland und ÖsterreichUangarn in der Türkei am Vorabend des Ersten Weltkrieges, Politik im Kriege, yay. haz. Fritz Klein, Akademie Verlag, Berlin.
  • KÖSE Yavuz (2010) Österreichische Warenhauser in Istanbul: 1855- 1942, Österreich in Istanbul, yay. haz. Rudolf Agstner, Elmar Samsinger, LIT Verlag, Wien, s.201-229.
  • KUPFERSCHMIDT Uri M. (2007) European Department Stores and Middle Eastern Consumers: The Orosdi- Back Saga, Ottoman Bank Archive and Research Centre, İstanbul.
  • KÜTÜKOĞLU Mübahat (1981) Osmanlı İktisat Tarihi Bakımından Konsolos Raporlarının Ehemmiyeti ve Kıymeti, Güney- Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı 10-11, s.150-166.
  • LUDENDORFF Erich (2014) Birinci Dünya Savaşı’nda Gördüklerim ve Yaşadıklarım, yay. haz. Asiye Yıldırım, Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul. MATIS Herbert (2014) Wirtschaft, Technik und Rüstung als kriegsentscheidende Faktoren, Wirtschaft, Technik und das Militӓr: 1914- 1918, yay. haz. Herbert Matis, Juliane Mikoletzky, Wolfgang Reiter, LIT Verlag, Wien, s.11-51.
  • MATSCH Erwin (1980) Geschichte des Auswӓrtigen Dienstes von Österreich(-Ungarn) 1720-1920, Böhlau Verlag, Wien.
  • ORNER Christian (2014) Zwischen Innovation und Stagnation, Wirtschaft, Technik und das Militӓr: 1914- 1918, yay. haz. Herbert Matis, Juliane Mikoletzky, Wolfgang Reiter, LIT Verlag, Wien.
  • ORTAYLI İlber (2014) Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, İletişim Yayınları, 6.bs., İstanbul.
  • PASKALEVA Virginia (1968) Osmanlı Balkan Eyaletleri’nin Avrupalı Devletlerle Ticaretleri Tarihine Katkı: 1700-1850, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Sayı 17, s. 37-74.
  • Osmanlı Sanayi İstatistikleri: 1913-1915, (1984) yay. haz. Gündüz Ökçün, 3.bs. Hil Yayınları, İstanbul.
  • PETRITISCH Ernst Dieter (1982) Österreich und die Türkei nach dem Ersten Weltkrieg: zum Wandel der Diplomatischen und Kulturellen Beziehungen, Mitteilungen des Österreichischen Staatsarchiv, Sayı 35.
  • PITTIONI Manfred (2006) Osmanlı-Avusturya Ticari ve Ekonomik İlişkileri, Türkiye-Avusturya Ekonomik İlişkilerine Toplu Bakış, ed. İnanç Atılgan, Richard Bandera, Grafiker Yayınları, Ankara, s.35-49.
  • POMIANKOWSKI Joseph (1928) Der Zusammenbruch des Ottomanischen Reiches: Erinnerungen an die Türkei aus der Zeit des Weltkrieges, Amalthea Verlag, Wien.
  • QUATAERT Donald (1987) Osmanlı Devleti’nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş: 1881- 1913, Çev. Sabri Tekay, Yurt Yayınları, İstanbul.
  • --------------------------- (1985) An Essay on Economic Relations Between the Ottoman and Habsburg Empires: 1800-1914, Habsburgisch- Osmanische Beziehungen, yay. haz. Andreas Tietze, Verlag des Verbandes der Wissenschaftlichen Gesellschaften Österreichs, Viyana, s.243-250.
  • RAUCHENSTEINER Manfried (2014) The First World War: and the End of the Habsburg Monarchy 1914-1918, Çev. Alex J. Kay ve Anna-Güttel-Bellet, Böhlau Verlag, Wien.
  • SAMSINGER Elmar (2017) Die wechselvolle Geschichte der wirtschaftlichen Interessenvertretung Österreich-Ungarns in Konstantinopel 1871-1918, Österreich in Istanbul II, LIT Verlag, Wien, s. 132-172.
  • ----------------------- (2017) Das Jüdische Konfektionsshaus A.Mayer&Co. – von Pressburg nach Istanbul, yay. haz. Elmar Samsinger, Österreich in Istanbul II, LIT Verlag, Wien, 172-188.
  • SANDERS Liman von (2014) Türkiye’de Beş Yıl, Çev. Eşref Bengi Özbilen, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
  • SARAL Tosun - SARAL Emre (2015) Çanakkale ve Sina- Filistin Cephelerinde Avusturya- Macaristan Ordusu Topçu Bataryaları, 2. bs., Türk Macar Dostluk Derneği Yayınları, Ankara.
  • SCHULZE Max-Stephan (2005) Austria-Hungary Economy in World War I, The Economics of World War I, yay. haz. Stephen Broadberry, Mark Harrison, Cambridge University Press, Cambridge, s. 77-111.
  • SILBERSTEIN Gerard (1970), The Troubled Alliance: German- Austiran Relations 1914 to 1917, The University Press of Kentucky.
  • TOPRAK Zafer (2012), Türkiye’de Milli İktisat: 1908-1918, Doğan Kitap, İstanbul.
  • TRUMPENER Ulrich (1968) Germany and Ottoman Empire: 1914-1918, Princeton University Press, New Jersey.
  • TUNAYA Tarık Zafer (2015) Türkiye’de Siyasal Partiler-III, İletişim Yayınları, 6. bs., İstanbul.
  • WEGS Robert J. (1979) Die Österreichische Kriegswirtschaft: 1914-1918, Verlag A. Schendl, Wien.
  • WERNER Ernst (1974) Ökonomische und militӓrische Aspekte der TürkeiPolitik Österreich-Ungarns 1915 bis 1918, Jahrbuch für Geschichte Sayı 10, Akademi Verlag, Berlin.
  • WÜRFEL Gotthard (1919) Die Bedeutung der Kohle für die Kriegswirtschaft und fir das wirtschaftliche und politische Leben der Kulturvölker, Globus Wissenschaftliche Verlagsanstalt, Dresden und Leipzig.
  • WÜRL Erich (1951) Die Tatigkeit des Markgrafen Pallavicini in Konstantinopel: 1906-1914, Viyana Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi.
  • YILDIRIM İsmail (2011) Cumhuriyet Döneminde Demiryolları: 1923-1950, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
  • YILMAZ Veli (1993) 1. Dünya Harbi’nde Türk-Alman İttifakı ve Askeri Yardımlar, Cem Ofset Matbaacılık, Ankara.
  • ZÜRCHER Erik Jan (2016) Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, 33. bs.,İstanbul.
Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 1305-1458
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Yayıncı: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Lozan Konferansı Tutanakları Ve Arnavutluk’un Atina Büyükelçiliği Raporları Temelinde Mübadelede Yunanistan’daki Müslüman Arnavutların Durumu

Halil ÖZCAN

I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Topraklarındaki Romen Esirler

Yasemin TÜRKKAN TUNALI

Türkiye-Macaristan İlişkilerinde İtalya’nın Rolü (1928-1933)

Emre SARAL

2. DÜNYA SAVAŞI SONRASI SOVYET TEHDİDİ VE TÜRKİYE (1945-1946)

Kaan Kutlu ATAÇ

Türk Sağındaki Politik Çatallaşmaya Adalet Partisinden Bakmak: 1961-1967 Yılları Arası AP İçerisinde Yaşanan "Müfrit-Mutedil" Mücadelesi ve Bu Mücadelenin “Türkeş Hareketi” ile Olan Münasebeti

Ferit Salim SANLI

AVUSTURYA-MACARİSTAN İMPARATORLUĞU’NUN OSMANLI İMPARATORLUĞU’NA İKTİSADÎ-ASKERÎ NÜFUZU (1914-1918) 

Bilge KARBİ