Osmanlı ve Yunan Demiryollarının Karşılaştırmalı Bir Analizi

Bir ülkenin gelişmişlik düzeyinin göstergelerinden birisi olan ulaşım, askerî, siyasi, sos- yal, kültürel ve ekonomik hayatı etkileyen önemli bir unsurdur. Ekonomik kaynakların işletilmesi, tarım, ticaret ve sanayinin gelişmesi ancak düzenli bir ulaşım ağıyla mümkün- dür. Bu bağlamda ulaşım ağları içerisinde önemli bir konuma sahip olan demiryolları ise, XIX. Yüzyılın ortalarından itibaren dünyada hızlı bir şekilde yayılmaya başlamıştır. Gü- venilir ve hızlı ulaşım araçlarından birisi olan demiryolları, Osmanlı Devleti için askerî, siyasi ve ekonomik yönlerden büyük önem taşımaktadır. Dış baskılarla şekillenmek zorunda kalan ve birbirinden kopuk bir yapıda inşa edilen demiryolları ile askerî birlikle- rin nakli hızlanmış, isyan ve savaşlarda Osmanlı Devletine büyük kolaylıklar sağlamıştır. 1898 yılında Kurmay Kıdemli Yüzbaşı Osman Senaî (Erdemgil) Bey tarafından eski Türkçe (Osmanlıca) olarak kaleme alınan 1897 Osmanlı-Yunan Seferi Dömeke Mey- dan Muharebesi isimli eser, savaş sanatının değişmez belirli kurallarını ve inceliklerini gözler önüne sermektedir. Eserin birinci cildinde Osmanlı ve Yunan Demiryollarıbaşlıklı bir bölüme yer veren Osman Senaî Bey, bu bölümde güvenlik ve ülke savunma- sında demiryollarının önemi üzerinde durmaktadır. Özellikle savaş sırasında askerî kıta ve malzemelerin savaş bölgelerine süratle ulaştırılmasında etkin olan Doğu Avrupa ve Rumeli Demiryolları hakkında çok ayrıntılı bilgiler verilen bu çalışmada, Osmanlı ve Yunan demiryollarının karşılaştırmalı bir analizi yapılmıştır. Yeni Türk harflerine çevirisi yapılarak değerlendirilen bu çalışmanın harp tarihi ve demiryolları konusundaki çalışma- lara kaynak teşkil edebileceği düşünülmektedir.

A Comparative Analysis of Ottoman and Greek Railways

Transportation as one of the indicators of a country's development level, is a crucial factor affecting, military, political, social, cultural as well as the economic life. Operatia of economic resources and development of agriculture, trade and industry are only possible with a regular transport network. In this context, railways which play an important role on transportation networks, began to spread quickly around the world from the mid-20th century. Railways as a reliable and fast transportation vehicles were of great importance with their political, military and economic aspects for the Ottoman Empire. Railways which were forced to shape with external pressures and seperately built from each other fostered the acceleration of the transportation of the troops and provided great convenience. The study entitled as 1897 Osmanlı-Yunan Seferi Dömeke Meydan Muharebesi , written in Ottoman language by the chief Lieutenant Commander Osman Senaî (Erdemgil) in 1898 shows the certain rules and subtitles of the art of the war. Osman Senaî Bey mentions a section titled Ottoman and Greek Railways in the first volume of the book and he also focuses on the importance of railways on defence of the country. The study gives important details about the railways of Eastern Europe and Rumelia which are effective at delivery of military materials to the war zones. Moreover the study makes a comparative analysis between Ottoman and Greek railways. It is believed that by this transcription this referred book would make serious contribution to the topic of railways in studies on the military history.

PDF

___

AÇBA Sait (1991) Devlet Borçlanması, Adım Yayıncılık, Ankara.
AKALAN Ali Osman (2010) Bir Kurum Olarak Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir- yolları Tarihi, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü,Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
AKDAĞ Mustafa (2010) Türkiyenin İktisadi ve İçtimai Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
AKTAR Yücel (1983) Askerî Tarihin Tanımı ve Metodolojisi, I. Askerî Tarih Semineri Bildiriler I, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, s. 1-8.
ATİK Taha (2006) Türkiyede Demiryolu Politikaları, Uluslararası Demiryolları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara.
Avrupa Kısmı-Rumeli-Şark Demiryolları (1956) Der. H. K., Demiryol Dergi Müdürlü- ğü, Demiryol, Sayı 62-63, Kasım-Aralık, s. 41-43.
BAYRAK M. Orhan (2002) Osmanlı Tarihi Yazarları, Milenyum Yayınları, İstanbul. ÇANDARLIOĞLU Gülçin (2003) Tarih Metodu (Araştırma-Yazma), Türk Dünyası Araştırma Vakfı, İstanbul.
DEVELLİOĞLU Ferit (1984) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
ENGİN Vahdettin (1993) Rumeli Demiryolları, Eren Yayıncılık, İstanbul.
GERMEYANLIGİL Habip (1943) Lozan ve Türk Demiryolculuğu, Demiryollar Der- gisi, Cilt 19, Sayı 224-225-226, Aralık, s. 53-58.
IŞIKCAN Mustafa (1962) Türkiye Demiryollarında Tarihi Olaylar, Demiryolları Mec- muası, Sayı 434-435, Mart-Nisan, s. 7-11.
İMPERT Paul (1981) Osmanlı İmparatorluğunda Yenileşme Hareketleri, Çev. Adnan Cemgil, Havass Yayınları, İstanbul.
KALGAY Yakup (1947) Demiryollar Tarihinde Birkaç Yaprak, Demiryollar Dergisi, Cilt 21, Sayı 254, Aralık, s. 1-6.
KARLUK Rıdvan (1996) Türkiye Ekonomisi Tarihsel Gelişim ve Sosyal Değişim, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul.
MÜDERRİSOĞLU Alptekin (1990) Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
ONUR Ahmet (1953) Türkiye Demiryolları Tarihi 1860-1953, Millî Savunma Bakanlığı Kara Kuvvetleri Komutanlığı Yayınları, Ankara.
ORTAYLI İlber (1981) Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu, Ankara Üniversi- tesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
OSMAN SENAÎ (1314/1898) Osmanlı Yunan Seferi Dömeke Meydan Muharebesi, Cilt I, (Asadoryan) Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul.
ÖNER Erdoğan (2005) Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde Mali İdare, T.C. Maliye Bakanlığı APK Başkanlığı Yayınları, Ankara.
ÖZCAN M. Nazif (1957) Cumhuriyetimizin 34. Yıldönümünde Demiryol Tarihimize Bir Bakış, Demiryol Mesleki Dergi, Sayı 381, Ekim, s. 9-13.
ÖZDEMİR Biltekin (2010) Osmanlı Devleti Dış Borçları, 2. B., Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayınları, Ankara.
ÖZSOYLU Ahmet Fazıl (1999) Türk Maliye Tarihi (Ders Notları), Çukurova Üniversi- tesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Masaüstü Yayınları, Adana.
SAKOĞLU Necdet (1985) Tanzimattan Cumhuriyete Tarih Sözlüğü, İletişim Yayınla- rı, İstanbul.
SAYIN Abdurrahman Vefik (1999) Tekâlif Kavaidi (Osmanlı Vergi Sistemi), Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayınları, Ankara.
SEZEN Tahir (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
SUN Selim (1965) 1897 Osmanlı-Yunan Harbi, Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayınları, Ankara.
Şark Demiryolları Nasıl Satın Alındı? (1937) Demiryolları Dergisi, Cilt 13, Sayı 147, Mayıs, s. 23-26.
TEOMAN Nazım (1936) Türk Demiryolu Tarihi ve Baron Hirş, Demiryolu Dergisi, Cilt 12, Sayı 135-136, Mayıs, s. 43-46.
TOKER Hülya-Gülhan Barlas-Nurcan Fidan (2004) Balkan Savaşına Katılan Komu- tanların Yaşam Öyküleri (Alay ve Daha Üst Birlik Komutanları), Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara.
YAMANER Reşat (1954) Türkiyede ilk Demiryolu İşletmesinin 100 üncü Yıldönümü, Demiryolları Özel Sayı, Sayı 34-37, Temmuz-Ekim, s. 1-3.
YENİAY Hakkı (1964) Yeni Osmanlı Borçları Tarihi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
YILDIRIM İsmail (1993) Cumhuriyet Döneminde Demiryollarımızdaki Gelişmeler- 1923-1950, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
YILMAZ Faruk (2003) Osmanlıdan Cumhuriyete Dış Borçlar, Berikan Yayınları, Ankara.