Dört Mekân Bir Kadın: Osmanlı Döneminde Kıbrıs Adasında Yaşayan Müslüman Türk Kadınının Yaşam Alanının Mesafe Analizi Yoluyla İncelenmesi

Bu araştırma, geleneksel toplumlarda kadınların günlük hayatlarının mekânlar üze- rinde incelenmesi üzerinedir. Toplumların değişiminde kadın önemli bir faktördür. Dolayısıyla değişimi gözlemlemede önemli bir gösterge olarak değerlendirilebilir. Bu fikirden yola çıkılarak, Kıbrıs adasında yaşayan kadınların yaşam alanları ve zaman içinde buralarda meydana gelen değişimin değerlendirilmesi yoluyla, Kıbrısta yaşa- yan Müslüman-Türk kadınının bir gününü incelenmesi hedeflenmiştir. Kadınların gün doğumundan başlayarak gün batımına kadar, günlük yaşamlarını nerelerde ve ne şekilde geçirdikleri, ev ortamı merkeze alınarak belirli bir alan ölçeğinde incelenmiş- tir. Konu, Edward T. Hallun geliştirdiği proxemics adı verilen ve mesafe analizi olarak tercüme ettiğimiz kavramdan istifade edilerek çözümlenmiştir. Bazı fotoğraf ve çizimler de kullanılarak görsellikten, bunun yanı sıra seyahatnamelerden de istifa- de edilmiştir. Araştırma, Kıbrıs Türk - İslam kültüründe kadının, geleneksel şehir evleri ve onların uzantıları içinde geçen özel ve sosyal hayatının, kadın mekân ilişkisi çerçevesinde mesafe analizi desteğiyle çözümlenmesine odaklanmıştır. Bu bağlamda, adanın Osmanlılar tarafından fethi olan 1571 yılı, çalışmanın başlangıç noktası olarak alınmıştır. Bu noktadan başlayan uzun süreçte kırılma noktaları, adanın İngilizlere kiralanışı (1878) ve Atatürk Dönemi (1930lu yıllar) olarak belirlenmiştir. Neticede, mekânların değişim süreci ile kadınların günlük hayatlarını geçirme şekillerinin deği- şim sürecinin paralel biçimde seyrettiği, her iki sürecin birbirini karşılıklı olarak etki- lediği tespit edilmiştir.

Four Space One Woman: Proxemics on the Household Space for the Turkish Muslim Cypriot Women during the Ottoman Period

This study deals with the daily life of women in traditional communities within the household spaces. Women are important indicators of the changes in a community, particularly in traditional ones. Thus, they are considered as an important indicator in observing the changes in traditional communities. Based on this idea, this study aims to understand the daily life of Turkish Muslim women of the island of Cyprus in a household space by observing their living spaces and the changes occurred in it over the period of time covered by the study. The space where the women spend their time from dawn to dusk has been analyzed by focusing on the household space and its immediate surroundings. As a contribution to the previous studies concerned with the relationship between the women and their household spaces, this study exploits the term of proxemics developed by Edward T. Hall which is essentially a concept of distance analysis. To benefit from the visuality and from seyahatnames (travel books), some photographs and drawings were also used to better understand the intimate and social life of Turkish Muslim Cypriot women living in traditional urban houses and its annexes. The study analyzes the social life of Muslim Cypriot woman living in traditional urban houses by using the distance analysis approach. The year of conquest of the island in 1571 by the Ottomans, determines the starting point of the study and extends to the period of Ataturk in 1930 s where the structural changes occurred in the life styles of the islanders in line with the modern standards. The major finding of the study is that, the process of change in the household space where women lived in triggered the process of change in their lifestyles. Additionally, the two processes went hand in hand and influenced each other in the period of time covered by the study.

PDF

___

ACUN Fatma (1999) Osmanlıdan Türkiye Cumhuriyetine: Değişme ve Süreklilik, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Osmanlı Devletinin Kuruluşu- nun 700. Yılı Özel Sayısı: 155-167.
ACUN Fatma (2001) Seyyah Söylemi ve Trabzona Gelen Yabancı Seyyahlar, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu Bildirileri, T.C. Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, Cilt 1, Sayı 12: 143-149.
ACUN Fatma (2007) Görsel Verilerde Kadın İmajı (1923-1960), Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 16: 91 112.
ACUN Fatma (2012) Değişme ve Süreklilik: Osmanlının Torunları Cumhuriyetin Çocukları, Dünden Bugüne Türkiyenin Toplumsal Yapısı, ed. Memet Zencirkıran, Dora Yayınları, Bursa: 41-59.
ALADA Adalet Bayramoğlu (2008) Osmanlı Şehrinde Mahalle, Sümer Kitabevi, İstan- bul.
ALİEFENDİOĞLU Hanife (2007) Kıbrısta kadın/Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları ve kadın hareketi üzerine bir değerlendirme, Journal of Cyprus Studies,: http://www.thefreelibrary.com/Kibris'ta+kadin%2Ftoplumsal+cinsiyet+calismalari+v e+kadin+hareketi...-a0182036033 (Erişim Tarihi: 19.10.2013)
ARMAOĞLU Fahir (2012) 20. yy Siyasi Tarihi, Alkım Yayınları, İstanbul.
AYBET Gülgün Üçel (2002) XVII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Sosyal İlişkiler, Türk- ler, Cilt 10: 359-364.
CLARKE Edward Daniel (1814) Travels in Various Countries of Europe, Asia and Africa, New York. http://books.google.com.tr/books?id=_8hIAAAAcAAJ&pg=PA316&dq=edward+da niel+clarke+voyage&hl=en&sa=X&ei=3YWtUf4Csf_ygOAq4LoAg&ved=0CD8 Q6AEwBg#v=onepage&q=edward%20daniel%20clarke%0voyage&f=false (Eri- şim Tarihi: 13.4.2013)
BOZKURT İsmail (2011) Evliya Çelebinin İzinde Kuzey Kıbrıs Seyahatnamesi, Bengü Yayınları, Ankara.
BRAUDEL Fernand (1994) 2. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Yayınları, Ankara.
BRUYN Corneille le (1725) Voyage au Levant, http://books.google.com/books?id=jNUWAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=d e+bruyn&as_brr=1&ei=PDupSdT0CoiUzASxytjkBA&hl=tr (Erişim Tarihi: 7.12.2008)
BURKE Peter (2006) Kültür Tarihi, Çev. Mete Tuncay, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
ÇELİK Celaleddin (2006) Gökalpin bir Değişim Dinamiği olarak Kültür-Medeniyet Teorisi Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 43 63. http://sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_21/4-%20(43-63.%20syf.).pdf (Erişim Tarihi: 30.6.2013)
ÇEVİKEL Nuri (2006) 1570-1571 Türk Fethi ile Kıbrısta Meydana Gelen Toplumsal Değişim Hakkında bir Tahlil Denemesi, Kıbrısta Osmanlı Mirası, 47 Numara Yayınları, İstanbul: 112 138.
ERGENÇ Özer (1984) Osmanlı Şehrindeki Mahallenin İşlev ve Nitelikleri Üzerine, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, Sayı. 4: 69-78.
ERÖNEN, Gönül (2000) Turkish Cypriot Woman and Cedaw, Kadın/Woman 2000, http://www.thefreelibrary.com/Turkish+cypriot+women+and+cedaw+(1).a 095791449 (Erişim Tarihi: 19.10.2013)
FAROQHI Suraiya (2005) Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, Çev. Elif Kılıç, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
FASLI Mukaddes ve Uğur Dağlı (2001) The Changing role of Cypriot Women in Ur- ban Residential Exterior Spaces, Kadın/Woman 2000, http://www.thefreelibrary.com/The+changing+role+of+Cypriot+women+in+urban +residential+exterior...-a095807501 (Erişim Tarihi: 19.10.2013)
GALLOWAY Anna (2004) Proxemics, Space and Culture, http://www.spaceandculture.org/2004/01/05/proxemics/ (Erişim Tarihi: 19.10.2013)
GENÇ Reşat (1994) The Sources of Common Cultural Values Shared by Anatolia and Cyprus, Cyprus International Symposium on her Past and Present, Publication Of Eastern Mediteranean University: 193 198.
GRIFFIN Em Proxemic Theory of Edward Hall, www.afirstlook.com.docs.proxemic. (Erişim Tarihi: 30.6.2013)
GÜNGÖR Erol (2011) Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. Ötüken Yayınları, İstanbul.
HAKERİ Bener Hakkı (1993) Başlangıcından 1878e dek Kıbrıs Tarihi, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
HALL Edward T. (1966) The Hidden Dimension, Anchor Books, USA.
HAMMER J. (t.y.) Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Söğüt Yayınları, İstanbul.
HOŞKARA Şebnem Önal, Banu T. Çavuşoğlu ve Zehra Öngül (2009) Legal Frameworks and Housing Environments in North Cyprus, Middle East Technical University Journal of the Faculty Architecture, Sayı 1: 81 100.
IŞIN, Ekrem (2006) İstanbulda Gündelik Hayat, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
İNALCIK Halil (1996) Osmanlılarda Batıdan Kültür Aktarması Üzerine, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, Eren Yayınları, İstanbul: 425 430.
KODAY Saliha (1995) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde Yerleşmeler, Atatürk Üni- versitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 2: 1 15.
MARITI Giovanni (t.y.) Travels Through Cyprus, Syria and Palestine, Vol.1, Dublin.
NUMAN İbrahim, Hıfsiye Pulhan ve Özgür Dinçyürek Culture as a Determinant of Identity of the Two Walled Cities of Cyprus, http://www.docstoc.com/docs/110905733/Introduction---Eastern-Mediterranean- University (Erişim tarihi: 30.6.2013)
OKTAY Derya (2000) Dwellers Responses on Meaning and use of Residential Open Spaces: Northern Cyprus, Open House International, Vol. 25, No. 2: 31 41.
ÖNAL Şebnem ve Derya Oktay (1998) Analysis of Residential Outdoor Spaces in Cypriot Towns, Open House, International, Vol. 23, No. 1: 22 31.
ÖZKÜL Ali Efdal (2010) Kıbrısın Sosyo-Ekonomik Tarihi, Dipnot Kitabevi, Ankara.
PULHAN Hıfsiye, An Enclosed Court, A Conceptual Analysis of the Traditional Courtyard
House in Cyprus, International Seminar on Vernacular Settlement, http://203.77.194.71:83/isvs-4-1/paper-dump/full-papers/15.pdf/view (Erişim Tarihi: 18.5.2013)
House in Cyprus, Traditional Urban House: A Conceptual Understanding of the Traditional Urban House of Cyprus, http://oisd.brookes.ac.uk/breakfast_seminars/resources/cyprus.pdf. (Erişim Tarihi: 18.5.2013)
RAPOPORT Amos (2007) The Nature of the Courtyard House: A Conceptual Analysis Traditional Dwellings and Settlement Review, Vol. 18, No. 2: 57 72.
SEZER Hamiyet (2002) Batılıların Gözüyle Türkler, Türkler, Cilt 10: 394 398.
SIMMEL Georg (2006) Modern Kültürde Çatışma, Çev. Elçin Gen, Tanıl Bora ve Nazile Kalaycı, İletişim Yayınları, İstanbul.
TEZCAN Mahmut (1985) Eğitim Sosyolojisi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, Ankara.
THOMSON John (1879) Through Cyprus with the Camera in the Autumn of 1878, London.
TÜRKMEN Canan (2004) 1913-1916 yılları arası Şeriyye Sicili, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Lefkoşa.
UZUNÇARŞILI İ. Hakkı (1995) Büyük Osmanlı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
ÜNAL Mehmet Ali (2002) Osmanlı Devri Türk Kültür ve Medeniyetinin Temel Özel- likleri, Türkler, Cilt 9: 54 59.
YILDIZ Netice (2000) Kıbrısta Tarih Öncesinden Günümüze Kadın, Kadın/Woman, http://www.thefreelibrary.com/Kibris'ta+tarih+oncesinden+gunumuze+kadin.- a095791450 (Erişim Tarihi: 5.5.2013)