Modern Dönem Nesih Tartışmaları ve İbn Kesîr'in Neshe Yaklaşımı

Nesih, ihtilaflı yapısına rağmen İslâm ilimleri içinde ayrıntılı bir şekilde işlenmiştir. Ancak modern dönem/Cumhuriyet sonrası tefsir usûlüne dair eserlerde bu konunun tartışılma şekli yüzeysel bir görünüm arzetmektedir. Oysa nesih sorunsalının sistematik bir bütünlük içinde ele alınması, gelenekteki nesih algısı üzerine yapılacak ayrıntılı bir analizle mümkün olabilir. Bu tespit ve amaçtan hareketle makalenin iki veçhesi bulunmaktadır. Makalede ilk olarak neshin kavramsal çerçevesi kısaca hatırlatılmakta ve modern dönem/Cumhuriyet sonrası tefsir usûlünde neshin ele alınış şeklini görebilmekiçin bahsi geçen tartışmaların bir tasviriyapılmaktadır. Akabinde tefsir geleneğininönemli bir temsilcisi olan İbnKesîr'in (ö. 774/1373) metodolojik ve pratikboyutuyla neshe yaklaşımı ele alınmaktadır.Neticede; rivâyetçi ve hadisçimüfessir İbn Kesîr'in öngörülenin aksine,nesih konusunda, akla/te'vîle dayalı açıklamalardabulunduğuna dair tespitler yapılmaktadır.Buradan hareketle, İbnKesîr'in konuyla ilgili izlediği bu yöntemin,tefsir usûlünde nesihle ilgili geliştirilmesigerekli metodolojiye katkı sağlayacağıiddia edilmektedir.

Discussions of Naskh (Abrogation) in Modern Studies and Ibn Kath?r's Perception of Nasklı

Abrogation (naskh) is one of the controversial themes of Islamic studies, especially in later period that of principle of exegesis (u??l al-tafs?r). However, the recent studies on abrogation (naskh) do not offer a comprehensive analysis on the concept. In fact, the problem of naskh (abrogation) is in need of a systematic and holistic approach, which would only be possible with a detailed study on how the concept of abrogation (naskh) is understood in Islamic interpretive tradition (tafs?r). With this purpose in mind, this article intends to examine two points regarding the term usûlünde neshin ele alınış şeklini görebilmek için bahsi geçen tartışmaların bir tasviri yapılmaktadır. Akabinde tefsir geleneğinin önemli bir temsilcisi olan İbn Kesîr'in (ö. 774/1373) metodolojik ve pratik boyutuyla neshe yaklaşımı ele alınmaktadır. Neticede; rivâyetçi ve hadisçi müfessir İbn Kesîr'in öngörülenin aksine, nesih konusunda, akla/te'vîle dayalı açıklamalarda bulunduğuna dair tespitler yapılmaktadır. Buradan hareketle, İbn Kesîr'in konuyla ilgili izlediği bu yöntemin, tefsir usûlünde nesihle ilgili geliştirilmesi gerekli metodolojiye katkı sağlayacağı iddia edilmektedir. abrogation: first, the article will offer a analytical reflection on the diverse views of naskh, and then it will highlight how Ibn Kath?r (d. 1373) understood and applied this term to his hermeneutical framework. By doing so, the present study aims to show Ibn Kath?r's position in Islamic interpretive tradition on the matter of naskh. The key conclusion of this study is that although Ibn Kath?r is one of the representatives of the traditional riwayah (sound transmission through a chain of exegetes) exegesis, he advances his interpretive hermeneutics with multiple aspects that also involves dirayah (personal opinion) exegesis (tafs?r).

PDF

___

Abdullah, Müsâid Müslim. Gelişme Döneminde Tefsir. trc. Muhammed Çelik. İstanbul: Yeni Akademi Yayınları, 2006.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybân. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavut, Âdil Mürşid v. dğr. 45 cilt. Beyrut: Müessesetü'r- Risâle, 2001.
Alâüddîn el-Buhârî, Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed Abdülazîz. Keşfü'l-esrâr an U?ûli Fa?rü'l-İslâm el-Pezdevî. thk. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 4 cilt. Beyrut: Dâru'l- Kütübi'l-İlmiyye, 1418 /1997.
Altundağ, Mustafa. "Kur'ân'da Neshi Kabul Etmeyenlerin Gerekçelerine Tahlîlî Bir Yaklaşım". Kur'ân ve Tefsir Araştırmaları III içinde, 421-442. İstanbul: Tartışmalı İlmi Toplantı, 2002.
Âmidî, Ebü'l-Hasan Seyfeddîn Ali b. Muhammed b. Sâlim. el-İ?kâm fî u?ûli'l-a?kâm. 4 cilt. Riyad: Dâru's- Sâmî'ı, 1424/2003.
Bakkal, Ali. "Kur'ân'da Mensûh Âyetlerin Sayısı". Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (1996): 33-74.
Bedir, Murteza. "Mütekaddimîn ve Müteahhirîn". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 186-188. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sa?î?ü'l-Bu?ârî. thk. Muhammed Zü- heyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 cilt. Dâru Tavkı'n-Necât, 2001.
Cebrî, Abdülmüteâl Muhammed. La nes?a fi'l-?ur'ân limâzâ. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1980.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî Râzî. el-Fü?ûl fi'l-u?ûl. thk. Uceyl Câsim en-Neşemî. 4 cilt. Kuveyt: Vizâretü'l-Evkâf ve'ş-Şuûni'l-İslâmiyye, 1985-1994.
Cürcânî, Ebü'l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî Seyyîd Şerîf Hanefî. et-Ta?rifât. Beyrut: Dâru'l- Kitâbi'l- Arabî, t.y.
Dinç, Ömer. "Hicrî İlk Üç Asır Bağlamında Nesih Meselesinin Tarihî Süreci Üzerine Bir Tahlil Değerlendirmesi". III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı - I içinde, 203-219. Sakarya: 2014.
Dihlevî, Ebû Abdilazîz Kutbüddîn Şah Veliyyullah Ahmed b. Abdirrahîm b. Vecîhiddîn Fârûki Şah Veliyyullah. el-Fevzü'l-kebîr fî u?ûli't-tefsir. trc. Sü- leyman el-Hüseynî en-Nedvî. Kahire: Dâru's-sahve, 1407/1986.
Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2003.
Dönmez, İbrahim Kâfi. "Beyân". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2:22-23. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
Duman, M. Zeki. "Kur'ân'da Neshe Delil Gösterilen ve Mensûh Addedilen Âyetlerin Mana Yönünden Yeniden Değerlendirilmeleri". Bilimnâme 7, sy.17 (2009): 9-50.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş?as b. İshak el-Ezdî es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 4 cilt. Beyrut: Mektebetü'l-Asrî, t.y.
Ebü'l-Bekâ el-Kefevî, Eyyûb b. Musa el-Hüseynî. Külliyyâtu Ebi'l-Be??. thk. Muhammed Mısrî, Adnan Derviş. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, t.y
Erkan, Şakir. "Kur'an'da Nesih". Doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 1997.
Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah el-Asbahî el-Himyerî. el-Muva??â?. thk. M. Mustafa elA?zâmî. 8 cilt. Ebûzabî: Müessesetü Zâyed b. Sultan Âli Nehyân, 2004.
Gazz?lî, Ebû Hâmid Huccetülislâm Muhammed b. Muhammed. el-Müste?fâ min ilmi'l-u?ûl. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1413/1997.
Güllüce, Veysel. "Kur'ân'da Nesh Edilmiş Âyet Var mıdır?". EKEV Akademi Dergisi 10, sy. 26 (2006): 51-74.
Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah İbnü'l-Beyyi? Muhammed. el-Müstedrek ?ale'sSa?î?ayn. thk. Mustafa Abdülk?dir Atâ. 4 cilt. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1411/1990.
Has, Şükrü Selim. "Klâsik Fıkıh Usûlünde Neshin Mahiyeti". Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21 (2006): 543-564.
İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris. Tefsirü'l- ?ur'âni'l-?A?îm. thk. Es?ad Muhammed et-Tayyib. 13 cilt. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419/1998.
İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ? ?İmâdüddîn İsmâîl b. Ömer. Tefsirü'l-?ur'âni'l-?A?îm. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. 6 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kitâbi'l- Arabiyye, 2011.
İbn Manzûr, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü'l-?Arab. Beyrut: Dâru sâdır, t.y.
İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağ- dâdî İbnü'l-Cevzî. Nevâsi?ü'l-?ur'ân. thk. Muhammed Eşref Âli elMelîlbârî. Medine: Medine İslâm Üniversitesi İlmî Araştırmalar Merkezi, 2003.
Karaman, Hayrettin, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez ve Sadrettin Gümüş. Kur'ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2007.
Kaya, Remzi. Kur'ân'da Nesh. Bursa: Furkan Ofset, 2001.
Koca, Ferhat. "Tahsîs". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 432-434. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Koca, Ferhat. "Mutlak". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31:402-405. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Koca, Ferhat. "Nesih". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 582-584. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Koçyiğit, Talat. "Kitap ve Sünnette Nesih Meselesi". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 11 (1963): 93-108.
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmi li a?kâmi'l-?ur'ân. i'tenâ ve tsh. Hişâm Semîr el-Buhârî. 21 cilt. Riyad: Dâru Âlemi'l-Kütüb, 1423/2003.
Müslim, Ebü'l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. Sa?î?-i Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabiyye, t.y.
Nehhâs, Ebû Ca?fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl el-Murâdî. en-Nâsi? ve'lmensû?. thk. Muhammed Abdüsselâm Muhammed. Kuveyt: Mektebetü'lFelâh, 1988.
Özdeş, Talip. "Vahiy-Olgu İlişkisi Açısından Nesh'e Getirilen Yorumlara Eleştirel Bir Yaklaşım". İslâmî Araştırmalar, sy.1 (2001): 39-48.
Öztürk, Mustafa. Kur'ân'ın Mu?tezili Yorumu-Ebû Müslim el-İsfahânî Örneği-. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2008.
Pak, Süleyman. "Müşkili'l-Kur'ân". Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, 2000.
Taberî, Ebû Ca?fer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezid. Câmi?u'l-beyân ?an te'vîli âyi'l-?ur'ân. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir ve Ahmed Muhammed Şâkir. 24 cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, t.y.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre es-Sülemî. Sünenü't-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Muhammed Fuâd Abdülbâkî, İbrâhim Atve İvaz. 5 cilt. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1937-1965.
Sekkâ, Ahmed Hicâzî. La-nes?a fi'l-?ur'ân. Kahire: Dârü'l-Fikri'l-Arabî, 1978.
Şa?bân, Zekiyyüddin. İslâm Hukuk İlminin Esasları. trc. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
Şâfi?î, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. er-Risâle. Beyrut: Dâru'l-Kü- tübi'l-İlmiyye, t.y.
Şatıbî, Ebû İshâk İbrâhim b. Mûsâ b. Muhammed el-Gırnatî. el-Muvâfa?ât. Ebû Ubeyde Âl-i Salman. 7 cilt. Huber: Dâru İbn Affân, 1417/1997.
Şimşek, Sait. Günümüz Tefsir Problemleri. Konya: Kitap Dünyası Yayınları, t.y.
Şimşek, Sait. "Kur'ân'da Nesih Problemi". I. Kur'ân Haftası Kur'ân Sempozyumu (03- 05 Şubat 1995) içinde, 118-128. Ankara: Fecr Yayınları, 1995.
Süyûtî, Ebü'l-Fazl Celâleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-İt?ân fî ulûmi'l-?ur'ân. thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1429/2008.
Yüksek, Muhammed İsa. "Bakara Suresi 106. Âyet Bağlamında Nesh-Nes' İlişkisi". İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (2015): 7-40.
Zebîdî, Ebü'l-Feyz Murtazâ Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. Tâcü'l-arûs min cevâhiri'l-?âmûs. 40 cilt. Kuveyt: et-Türâsü'l-Arabî, 1965-2001.
Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedreddîn Muhammed b. Bahadır b. Abdullah. el-Burhân fi ulûmi'l-?ur'ân. thk. Muhammed Ebu'l-Fazl İbrâhim. 4 cilt. Kahire: Mektebetü Dâru't-Türâs, 1404/1984.
Zeyd, Mustafa. en-Nes?fi'l-?ur'âni'l-Kerîm: Dirâse Teşrî?iyye, Tarî?iyye, Na?diyye. 2 cilt. Mansûre: Dârü'l-Vefâ, 1408/1987.
Zürkânî, Muhammed Abdülazim. Menâhilü'l-?irfân fî ulûmi'l- ?ur'ân. 2 cilt. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 2004.