Tenasühün Reddine Yönelik İbn Sînâ Merkezli Felsefî Bir Bakış

- Tarih boyunca, yaşam kaynağı olan ruhun, ölümden sonraki akıbetini merak eden insanoğ- lu gerek dinler gerekse farklı felsefî teoriler yoluyla ruhun serüveni hakkında birbirinden farklı yaklaşımlar geliştirmiştir. Bu yaklaşımlardan birisi de ruhun bedenin ölümünden sonra başka bir bedenle tekrar dünyaya gelmesini ifade eden tenasüh (ruh göçü) inancıdır. Tarihî kaynaklar, bu inancın ilk defa Hindistanda ortaya çıktığı ve oradan dünyanın diğer bölgelerine yayıldığını göstermektedir. Dünyada bu kadar yaygın olan bu inancın mahiyeti ve gerçekliği olup olmadığı meselesi filozoflar arasında da tartışma konusu olmuştur. Kimi filozoflar tenasühü kabul ederek buna dayalı bir ruh anlayışı geliştirirken, kimileri de böyle bir durumu imkan dahilinde görmeye- rek bunun reddine yönelik deliller ortaya koymuşlardır. İslam felsefesinin en önemli filozofların- dan biri olan İbn Sînâ da tenasühü kabul etmeyen filozofların başında gelmektedir. O, ferdî ruh anlayışı ve ahiret hayatını benimseyerek ölümden sonra ruhun başka bedenle tekrar dünyaya geleceği şeklindeki anlayışı reddetmiş ve buna yönelik olarak felsefî argümanlar ortaya koy- muştur.

A Philosophical View That is Avicenna Centered for the Rejection of Transmigration of the Soul

Human beings, who have always been curious about the fate of his soul that is the source of life, after death throughout the his- tory have developed different approaches about the journey of the soul either by the religions or by different theories of philosophy. One of them is the transmigration of the soul from one body to another after death. Historical documents have pointed out that this belief initially emerged in India and spread throughout the World. Nature and verity of this common belief have always been a matter of debate among the phi- losophers. Some philosophers accepted reincarnation as a fact and de- veloped a concept of soul accordingly, and some rejected the idea radi- cally with the evidences. One of the most prominent philosophers of the Islamic Philosophy, Avicenna, rejected the idea of reincarnation and transmigration of the soul with logical evidences by embracing the idea of death afterlife and each person having unique and individual soul of his own.

PDF

___

Ahmet Cevizci, İlkçağ Felsefesi Tarihi, Asa Yayınları, Bursa 2001.
....., Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul 2010.
Ahmet Çapku, İbn Sînâ, Gazzâlî ve İbn Rüşd'de Eskatoloji, (Basılmamış Doktora Tezi), M.Ü.S.B.E. İstanbul 2007.
Alfred Weber, Felsefe Tarihi, (çev. H. Vehbi Eralp), Sosyal Yayınları, İstanbul 1998.
Ali Durusoy, İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Allemdeki Yeri, M.Ü.İ.F. Yayınları, İstanbul 2008. Ali İhsan Yitik, Hint Dinleri, İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, İzmir 2005.
....., Hint Kökenli Dinlerde Karma İnancının Tenasüh İnancıyla İlişkisi, Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul 1996.
...., "Tenasüh", XL, DİA, İstanbul 2011. Ananda Coomaraswamy, Hinduizm ve Budizm, (çev. İsmail Taşpınar), Kaknüs Yayınları, İstanbul 2000.
Aristoteles, Ruh Üzerine, (çev. Zeki Özcan), 2000, İstanbul. Caner Işık, "Halk İnançlarında Kalıp Değiştirme, Ruh Göçü", Acta Turcica, sayı: 2, 2012.
Ebu Bekr er-Râzî, Kitâbu'l- Sîretu'l-Felsefiyye, (Resâilü Felsefiyye içinde, nşr. Paul Kraus), Dâru'l-Afâkil- Cedide, Beyrut 1982.
,...., et-Tıbbul-Rûhânî, (Resâilü'l- Felsefiyye içinde, nşr. Paul Kraus), Dâru'l-Afâki' l- Cedide, Beyrut 1982.
Eyüp Bekir Yazıcı, "Bazı İslam Filozoflarının Tenasüh Naza- riyesine Yaklaşımları", Marife, sayı: 1, 2008. 3,3,
Fârâbî, Da'âvâ'l-Kalbiyye, (Resâilü'l- Fârâbî içinde), Haydarabat, 1345/ 1926.
...., İdeal Devlet/el-Medînetü l-Fâzıla, (çev. Ahmet Arslan), Divan Kitap, İstanbul 2011.
....., Ta'likât, (Resâilül- Fârâbî içinde), Haydarabat, 1345/1926.
Golam Dastagir, A Study Of Avicenna' s Concept Of The Soul In Relation To Those Of Aristotle And Plotinus, (Basılmamış Doktora Tezi), The University of Hull, 1997.
Heinrik Hellwig, "Theories of Reincarnation in the History of Philosophy Ancient Perspecti- ve", The Immortality Project Website, 2014.
Hidayet Peker, İbn Sina Epistemolojisi, Emin Yayınları, Bursa 2011.
Hüsammeddin Erdem, İlkçağ Felsefesi Tarihi, Hüer Yayınları, Konya 2010.
İbn Sînâ, Danişnâme-i Alâî:Tabiîyyât,(haz. Seyyid Muhammed Meşkût), İntişarât-i Encu- men-i Âsâr-ı Millî Tahran, 1331(h).
....., Eksâmun-Nefs, (Mecmu'etu-Resâilu Şeyhu'r-Reis İbn Sînâ içinde, çev. Rızaeddîn Derrî), İntişarât-i Âyet-i İşrâk, Kum 1377(h).
...., el-Adhaviyye fi'l-Me'ad, (Felsefe ve Ölüm Ötesi içinde, haz. Mahmut Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul 2011.
...., el-İşârât ve't-Tembîhât: Tabîiyyât, (Nasîrüddîn Tûsî'nin şerhiyle beraber, thk. Süleyman Dünya), Dâru'l- Me'ârif, Mısır 1960.
....., en-Necât (haz. Abdurrahman Umeyra), Beyrut 1992.
......, eş-Şifâ:Nefs, (nşr. C. Anawati- Said Zayed), Kahire 1975.
......., Kitabu'l-Hudud (Books of Definetion in Islamic Philosophy içinde, haz. Kiki Ken- nedy-Day), London 2003.
......., Uyûnu'l-Hikme, (İbn Sina, Risaleler içinde, çev. Alparslan Açıkgenç, M. Hayri Kır- başoğlu), Kitabiyat, Ankara 2004.
....., Risâle fî Ma'rifet-i Nefs-i Natıka ve Ahvâliha, (çev. Hasan Akkanat), Felsefe Dün- yası, 2008/2, sayı 48.
İhvan-ı Safa Risaleleri, (çev. Abdullah Kahraman, Ali Durusoy, Metin Özdemir vd.), c. III, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2014.
İnan İlker, Nusayrilik Arap Alevileri, Karahan Kitabevi, Adana 2005.
Macit Fahri, İslam Felsefesi Tarihi, (çev. Kasım Turhan), Remzi Kitabevi, İstanbul1992.
Mahmut Kaya, "Fârâbî", DİA, İstanbul 2006. Mar'aşi Mustafa Kamil, İbn Sînâ, İstanbul 1307(h).
Mian Muhammed Şerîf, Târîh-i Felsefe der İslâm (Farsçaya çev. Zeyr Nezir Nasrullâh Porcevâdî), Tahran 1389(h).
Mustafa Kaya, "Platonun Ruh Kuramı^", Sosyal Bilimler Dergisi, c. XV, Sayı 1, 2013.
Mustafa Ünverdi, "Kur'an'da Ahiret İnancı Bağlamında Adana ve Hatay Bölgesindeki Te- nasüh ve Reenkarnasyon İnançlarının Değerlendirilmesi", Ç.Ü.İ.F.D, c. 4, sayı 2, 2004.
Necip Taylan, İslam Düşüncesinde Din Felsefeleri, M.Ü.İ.F.V. Yayınları, İstanbul 1997.
Ömer Mahir Alper, İbn Sînâ, İsam Yayınları, İstanbul 2010.
Ömer Türker, "Nefis" DİA, İstanbul 2006. Papus Gerard Encausse, Reenkarnasyon, (çev. Haluk Özden), Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul 1999.
Paul Strathern, Pisagor ve Teoremi, (çev. Osman Çakmakçı), İstanbul 1997. Platon, Devlet, (çev. Sabahattin Eyüboğlu, M.Ali Cimcoz), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 1993.
....., Fedon, (çev. Aziz Yardımlı-Deniz Canefe), İdea Yayınları, İstanbul 1997. Plotinus, Plotinus, Dokuzluklar V , (çev. Zeki Özcan), Ankara 2011.
....., The Enneads, (trans. Stephen MacKenna), London 1966. Rav Michael Laitman, Kabala'nın Gizli Bilgeliği, (çev. Bnei Baruh Kabala Türk Çalışma Grubu), Koridor Yayınları, İstanbul 2008.
Roy Stemman, The Big Book of Reincarnation, San Antonio 2012.
Salime Leyla Gürkan, Yahudilik, İsam Yayınları, İstanbul 2008.
Şerafeddin Gölcük, "Reenlarnasyon", Diyanet Aylık Dergisi, 2002.
Şinasi Gündüz, Din ve İnanç Sözlüğü, Vadi Yayınları, Ankara 1998.
T.J.De Boer, İslam'da Felsefe Tarihi, (çev. Yaşar Kutluay), Anka Yayınları, İstanbul 2004.
Turgut Akyüz, Ebu Bekr Zekeriya er-Râzî'nin Metafiziği, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), M.Ü.S.B.E. İstanbul 2001.
Walther Kranz, Antik Felsefe, Metinler ve Açıklamalar, (çev. Suat Y. Baydur), İ.Ü.E.F.Yayınları, İstanbul 1976.
Zerrin Kurtoğlu, Plotinosta Aşk Kuramı, Asa Yayınları, Bursa 2000.