MÜFESSİRLERİN YORUMLARINA GÖRE “ALLAH’IN İNSANA RUHUNDAN ÜFLEMESİNİN” ANLAM BOYUTLARI

İnsan, Kur’an’da Allah’ın halifesi olması için, Allah’ın bizzat eliyle yarattığı, kendi ruhundan üflediği, diğer varlıkların kabul etmediği emaneti kabul eden ve ahsen-i amele ulaşması hedef gösterilen varlık olarak anlatılmaktadır. Bu açıklamalar içinde en dikkati çeken ve insanın varlığının temelinde yer alan husus ona “Allah’ın ruhundan üflemesidir.” Bu konu, Hristiyanların ve Hulûliyye fırkasının kulun Allah ile ilişkisi bağlamındaki yanlış yorumları ve içinden çıkılamayan tartışmaların da etkisiyle tarihte ve günümüzde birçok kişi tarafından hakkında konuşulmayan veya mümkün olduğu kadar az konuşulan bir mevzuya dönüşmüştür. Bu durum gerçekliğin bir tarafını oluşturmakla birlikte tüm dönemlerde ruha, mahiyetine ve insana ruh üflenmesinin anlamına dair açıklamalar da yapılmıştır. İnsana ruh üflenmesi Kur’an’da açıklanmaktadır. Bundan dolayı meselenin tüm boyutlarıyla anlaşılması için farklı tefsir ekollerine bağlı müfessirlerin görüşlerinin araştırılarak bir sonuca ulaşılması elzem olduğundan bu çalışma tefsir kaynakları üzerinden yapılmıştır. Müfessirlerin izahlarından insana Allah’ın ruh üflenmesinin farklı anlam boyutlarına sahip olduğu, bir kısmının konuya dair mümkün olduğu kadar az yorum yaptıkları görülmekle birlikte, bazı âlimlerin insana ruh üflenmesini insanın canlanması, üflenen ruhun ve Hz. Âdem’in/insanın teşrif, tekrim ve tahsisi merkezli açıkladıkları görülmektedir. Farklı ekollere bağlı birçok müfessirin ise konuyu, insanın ilahi sıfatların yansımasına sahip olması, Allah’ın halifeliği, insanın metafizik boyutu, insan ufkunun maddi âlemin ötesine geçmesi merkezinde izah ettikleri anlaşılmaktadır. Sonuç olarak herhangi bir ekole bağlı kalmadan konuyla ilgili izahlar bütüncül olarak okunduğunda insana Allah’ın ruhundan üflenmesinin çamurdan yaratılan varlığın canlandırılarak ahsen-i takvîm hale getirilmesi, Allah katında değerli, seçkin, potansiyeli en geniş ve ufku en açık varlık olmasının sebebi olduğu anlaşılmaktadır. Ruh konusunun insanın akletme de dâhil tüm faaliyetlerinin, ıslah ve ifsadının merkezi olarak anlatılan kalble de sıkı ilişkili olduğu görülmektedir. Huşu, takva, ihsân, muhabbetullah, basiret, Allah ile beraberlik gibi konuların doğru ve derinlikli izahının da ancak ruh üflenmesinin boyutları kavrandığında en iyi şekilde anlaşılabileceği söylenebilir. Bu durumda ruh konusu tamamen bilinmeyen değil, birçok konu gibi künhüne sadece Allah’ın vakıf olduğu konulardan biri olmaktadır. Modern dönemde yaygın olan bilim anlayışında ruha ve ilahi hakikatlere yer verilmemesi, insanın, hayatın ve varlığın ruhsuzlaştırılması ve insanı herhangi bir seçkinliği olmayan sıradan bir varlığa dönüştürürken, insana ruh üflenmesinin ise bu algının tam tersine insanın seçkinlik ve biricikliğini anlattığı görülmektedir

Meaning of “Allah’s Blowing to Human Beings through Soul” Regarding the Interpretations by Glossators

Human beings are explained in Qur’ân as created personally by Allah to be caliph of Allah, blown by Him from His own soul, accepting the deposit not accepted by other creatures and as a creature pointed as target to reach “the best practice”. The one drawing attention most among these explanations and the issue constituting the basis of people’s existence is “Allah’s blowing soul to them from His soul.” This issue has turned into a subject that is not talked about or talked about as minimum as possible by many people with the influence of tangled up discussions and false interpretations of Christians and Hulûliyye within the context of relationship between subjects and Allah. While this situation forms one side of the truth, there are also explanations made in all times concerning soul, its nature and the meaning of soul’s being blown to people. Blowing soul to people is explained in Qur’ân. Therefore, as it is significant to reach a conclusion on the issue to understand it from all perspectives by researching opinions of glossators being subjected to different tafsir ecoles, this study is conducted through tafsir resources. It is observed from the explanations of glossators that Allah’s blowing soul to human beings has different meaning perspectives and some glossators made interpretations as less as possible on the issue and some scholars explain blowing soul to humans as reviving of humans and honouring, piousness and grant of Hz. Âdem/humans. It is understood that several glossators from different ecoles explain the issue on the basis of humans’ having reflections of divine attributes, caliphate of Allah, metaphysics dimension of humans and scope of humans reaching beyond the material world. In conclusion, when explanations in relation with the issue are read without adhering to any ecole holistically, it is understood that blowing soul of Allah to human beings and making the creature created from mud ahsan al-taqwim by reviving them is because they are distinguished and precious existences with highest potential and broadest horizon in the presence of Allah. It is seen with the issue of soul that all activities of humans including thinking are closely associated with heart told as centre of rehabilitation and disorder. It can be said that the explanations of issues as awe, taqwa, goodness, love of Allah, foresight, togetherness with Allah can only be understand in best and deep manner when the dimensions of blowing soul are well comprehended. In this case, the issue of soul is not completely unknown but one of the issues gained insight only by Allah as various issues. In modern period, soul and divine facts are not given place in the understanding of science and this unsouls humans, life and existence and turns humans into an ordinary being without a distinction. On the contrary to this perception, it is observed that blowing soul to human tells uniqueness and distinction.

PDF

___

Akdemir, Salih, “İnsan Ruhu Ulvi Tekâmüle Ulaşmak İçin Çok Boyutlu Bir Biçimde Gelişmeye Uygun İstidatta Yaratılmıştır”, Toplum Bilimleri Dergisi, 7/14 (2013): 9-14.
Âlûsî, Şehâbeddin Mahmud. Rûhu’l-meânî. Beyrût: İdâratü’t-Tıbâti’l-Münîriyye-İhyâu’tTurâsi’l-Arabî, t.y. Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd. Meʿâlimü’t-tenzîl. Riyad: Dâru’t-Tayyibe, 1409.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed el. Envâru’t-tenzîl. 5. bs. Beyrût: yy., 2011.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. Editör Bedreddîn Çetiner. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, t.y. Cevherî, İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhah. 3. bs. Beyrût: Dâru’l-İlmli’l-Malâyîn, 1404.
Cürcânî, Ali b. Muhammed eş-Şerîf. et-Ta’rîfât. Beyrût: Dâru’n-Nefâis, 2018.
Dalkılıç, Mehmet. "Ruh" Bir Gayb Problemi Midir? (İslam Kelâmındaki Ruh Görüşlerinin Epistemolojik Çerçevesi), Kur’an ve Tefsir Araştırmaları-IV (İslam Düşüncesinde Gayb Problemi), 253-264. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004.
Derveze, İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. 2. bs. Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1421.
Dıhlevî, Şah Veliyyullah. Huccetu’llâhi’l-bâliğa. neşr. Muhammed Sâlim Hâşim. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1433/2012.
Esed, Muhammed. Kur’an mesajı. Çeviren Cahit Koytak. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
Fazlıoğlu, İhsan. “Kelami Doğa Felsefesinden Mekanik Doğa Felsefesine Giden Yol: Evrenin Ara-Varlıklardan, "Doğa"nın "Ruh"tan Arındırılması” Xl. ve XVIII. Yüzyıllar İslam-Türk Medeniyeti ve Avrupa Uluslararası Sempozyum, İSAM, t.s.
Fîruzabâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb. Besâiru zevi’t-temyîz fî letâifi’l-kitâbi’l azîz. Beyrût: el-Mektebetu’l-İlmiyye, t.y.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ulûmi’d-dîn. Kâhire: Şirketu Kuds, 2012.
Halebî, Semîn. Umdetu’l-huffâz. Editör Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûr. 4 c. Beyrût: Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, 1996.
İbn Abdisselâm, İzzeddin. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. Mekke: Ümmu’l-Kurâ Üniv, 1420.
İbn ‘Âdil, Ebû Hafs Ömer b. Ali. el-Lubâb fî ‘ulûmu’l-kitâb. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
İbn Âşûr, Muhammed b. Tâhir. Tefsiru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru Sahnûn li’n-Neşr ve’tTevzi’, 1984.
İbn Ebû Zemenîn, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîz. Kâhire: elFâzûku’l-Hadîsiyyeli’l-Libâti ve’n-Neşr, 1423.
İbn Kayyım, el-Cevziyye. Bedâiu’t-tefsîr. Riyad: Dâru İbn Cevziyye, 1427.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil. Tefsîru’l-Kur’ani’l-‘azîm. Kahire: Müessesetu Kurtuba, 1421.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Nüzhetü a‘yuni’n-nevâzir fî ilmi’lvucîh ve’n-nezâir. 15 c. Kahire: Müessesetu Kurtuba, 1421.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1431.
İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru’l-Ma‘rife, 1426.
Kaplan, Hayri. İslam Düşünürlerine Göre Ruh ve Nefs, Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi,1995.
Karaman vd, Hayreddin. Kur’an Yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003.
Kelbî, Muhammed b. Ahmed b. Cüzey. et-Teshîl li ulûmi’t-tenzîl. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 1415.
Kurtubî, Abdullah b. Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrût: Müessetu’rRisâle, 1427.
Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdülmelik. Letâifü’l-işârât. Beyrut: Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, 1436.
Kutluer, İlhan. “Rûh (Felsefe)” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/195-196. Ankara: TDV Yayınları, 2018,
Kutup, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’ân. Çeviren Salih Uçan-Vahdettin İnce. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1989.
Mâturîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitâbu’t-tevhîd. Ankara: İslam Araştırmaları Merkezi, 2017.
Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. en-Nüket ve’l-uyûn. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye-Müessetu’l-Kütübi’s-Sekâfi, t.y.
Mehâimî, Ebu’l-Hasen Ali Alâuddîn b. Ahmed b. Ali el-Mahdûm. Tabsîru’r-Rahmân ve teysîru’l-mennân. 2 c. Mısır: Matbaatu Bulak, t.s.
Merâğî, Ahmed Mustafa. Tefsîru’l-Merâğî. Mısır: Mektebetu ve Matbaatu Mustafa el-Bâbî el Halebî ve Evlâdihî, 1365.
Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. Çeviren Muhammed Han Kayanî vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
Meydânî, Abdurrahman Habenneke. Meâricu’t-tefekkür ve dekâiku’t-tedebbur. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1423.
Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 2008.
Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Hasen b. Muhammed b. Hüseyn el-Kummî. Tefsîru ğarâibi’l-Kur’ân ve rağâibi’l-furkân. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
Râzî, Fahruddîn İbn Ziyâuddîn b. Ömer Muhammed. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1401.
Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetu’t-tefâsîr. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, ts.
Sa’lebî, Ebû İshâk Muhammed. el-Keşf ve’l-Beyân. 10 c. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’lArabiyye, 2002.
Seâlibî, Abdurrahmân b. Muhammed b. Mahlûf. el-Cevâhiru’l-hisân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1997.
Semerkandî, Ebû Seleme. Mâtürîdîliğin Temel İnanç İlkeleri. Çeviren Ahmet Salim Kılavuz. İstanbul: Endülüs, 2019.
Semerkandî, Şemsüddîn. İlmü’l-Âfâk ve’l-Enfüs. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2020.
Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahman. ed-Durru’l-mensûr fi’t-tefsîri bi’l-me’sûr. Kahire: Merkezu Hicr, 2003.
Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyn b. Mûsâ el-Ezdî. Hakâiku’t-tefsîr. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421.
Şinkîtî, Muhammed Emîn. Advâu’l-beyân fî îdâhi’l-Kur’ân bi’l-Kurân. Mekke: Dâru Âlemi’lFevâid, 1426.
Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b Cerir b Yezid. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. B.y.: :Dâru Hicr, 1422.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’an. Beyrût: Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, 2005.
Vâhidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 1415.
Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Yenda Yayın-Dağıtım, 2000.
Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki’t-tenzîl. Beyrût: Dâru İhyâi’tTurâsi’l-Arabiyye, 2008.