Büyü ve Tabiatüstü Güçlere Başvurma Nedenleri Üzerine Bir Saha Araştırması

Bu çalışmanın konusu saha çalışmasından elde edilen verilerden hareketle günümüz toplumunda büyü ve tabiatüstü güçlere başvurma nedenleridir. İnsanoğlu var olduğu günden itibaren bilinmeyene karşı merak içerisinde olmuştur. Nitekim bu merakın bir neticesi olarak; edebi ve kutsal metinler, arkeolojik kalıntılar, mağaraların duvarlarına yapılmış olan resimler, heykeller vb. incelendiğinde hemen her toplumda sihir büyü ve tabiatüstü güçlere başvurulduğu görülmektedir. Bu noktada günümüz modern toplumunda yaşayan bireylerin sihir, büyü ve tabiatüstü güçlerle alakalı tutumlarının belirlenmesi, bu inançların sürekliliğini anlamak açısından önem kazanmaktadır. Bu bağlamda çalışmamız insanların büyü ve tabiatüstü güçlere başvurma güdülerini fenomonolojik bir yaklaşımla ele alıp hem büyü yaptıran, hem de büyü yapan kişilerden elde edilen bilgiler temelinde büyüye başvurma nedenlerine odaklanmaktadır. Öncelikle beş ilde (Kahramanmaraş/n: 8, İstanbul/n: 3, Mersin/n: 2, Denizli/n: 1, Osmaniye/n: 1) büyüye başvuran kişilerle (n: 15) başvurma nedenleriyle ilgili görüşmeler yapılmıştır. Bunların 13’ü kadın, 2’si erkektir. Daha sonra üç ilde (Kahramanmaraş/n:4, Mersin/n:1, Şanlıurfa/n:1) büyü, muska vb. işlemler yapan 3 kadın, 3 erkek olmak üzere toplam 6 kişiyle büyüye başvuranlar aracılığıyla görüşme sağlanmıştır. Böylece büyü yapanlar (n:6) ve büyüye başvuranlardan (n:15) oluşan görüşme grubumuz (n: 21) oluşturulmuş ve büyüsel etkinliğin iki tarafından da (büyücü ve büyücüye başvuran) kartopu örnekleme yöntemiyle veriler toplanmıştır. Büyüye başvuran grupla araştırma/görüşme amacımız paylaşılmış ancak büyü yapan grupla yapılan görüşmeler başvuranların refakatiyle gözlemci/misafir sıfatıyla olmuştur. Katılımcıların seçiminde gönüllülük ve mümkün olan en fazla kişiye ulaşma prensibiyle hareket edilmiştir. Çalışmada büyüsel inançların bir yükleme/atıf biçimi olduğu iddia edilmektedir. Yükleme faaliyetlerinin, kısmen de olsa insanın tanık olduğu olayları birtakım inançlara dayalı geniş çerçeveli anlam sistemleri içerisinde anlama, yorumlama ve açıklama gayretlerinden oluştuğu ileri sürülmektedir. Yükleme kuramının temel mantığı, ‘çevremizde yaşanan olayları anlamlandırırken veya başa çıkamadığımız süreçleri açıklarken kendimiz dışında, kontrol edemediğimiz bir merkeze atıf yaparak sorumluluktan kurtulmaya ve psikolojik olarak rahatlamaya çalıştığımız’ şeklindeki ilkeye dayanmaktadır. Bu anlamda büyüsel etkinlikler ve inançlar tabiatüstü güçlere atıf yapma seçeneği sunmaktadır ve bu şekilde kişi, başa çıkamadığı olayların ağırlığından kurtulmak için yüklemeye başvurur ve kaygısını gidermeye çalışır. Böyle bir kuramsal yaklaşımdan hareket eden çalışmamızın sonucuna göre, kişiyi büyüye başvurmaya götüren sebeplerin başında; belirsizliği giderme ve geleceği bilme arzusu, özel yaşam başarısızlığına neden bulma ihtiyacı, tıbbi/biyolojik rahatsızlığının kaynağını büyüye bağlama, bireysel merakın tatmini, büyü bozmak için ve cin musallat olduğu’ inancıyla büyüye başvurma gibi nedenler bulunmaktadır. Nedenler çeşitli olsa da tüm arayışlar özünde umudu barındırmaktadır. İnsanlar hayata tutunabilmek ve bir umut ışığı yakalayabilmek için en zor koşullarda dahi birçok yol deneyebilmektedir.

A Field Survey on the Reasons for Applying to Magic And Supernatural Powers

The subject of this study is to search for reasons of applying to magic and supernatural powers in our today’s community as being based on the data that are obtained from field studies. Humankind has always been curious about unknown particulars since starting day of their existence. Hence, when literature and holy texts, archaeological remains, paintings made on the cave walls, sculptures have been examined, it is seen that in almost each community there have been applications regarding witching, magic and supernatural powers. At this point determining attitudes of individuals living in today’s modern community regarding witching, magic and supernatural powers bears importance for understanding continuity of these beliefs. In this respect our study focuses on reasons for applying to magic by evaluating people’s motives to apply for magic and supernatural powers with a phenomenological approach and being based on information which are obtained both from people causing for witching to be done and from people doing the witching. Primarily, interviews have been held with people applying for magic in five cities (Kahramanmaraş/n: 8, İstanbul/n: 3, Mersin/n: 2, Denizli/n: 1, Osmaniye/n) regarding their reasons for applying to magic (n: 15 ). 13 of these people were female and 2 of them were male. Afterwards interviews were held with 6 people in total, 3 of whom were female and 3 of whom were male, who were dealing with processes such as magic and amulets with the mediation of those applying to magic, in three cities (Kahramanmaraş/n:4, Mersin/n:1, Şanlıurfa/n:1). In this way our interview group (n:21) being composed of those dealing with witching (n:6) and those applying to magic (n:15) has been formed and data have been collected from both sides of magical activities (those being magicians and those applying to magicians) by using snowball sampling method. Our research/interview purpose was shared with the group applying for magic but interviews being realized with the group dealing with magic were conducted with the capacity of observer/guest with the accompaniment of applicants. In the selection of participants, it was proceeded with the principles of voluntarism and reaching to maximum possible number of people. During the study it was asserted that magical beliefs were a attribution /reference form. It is being asserted that attribution activities are constituted of people’s efforts to understand, interpret and explain the events they witnessed within wide framed meaning systems being based on certain beliefs even if partially. Fundamental logic of attribution theory is based on the principle that ‘While we try to understand the events occuring in our environment or when we explain the processes which we can not deal with, we try to be relieved from responsibilities and to have psychological relief by making reference to a center which we can not control as being outside ourselves. In this respect, magical activities and beliefs provide option to make reference to supernatural powers. Hence, the individual applies to loading to be relieved from the weight of events he can not handle and he tries to be freed from his worries. According to the conclusion of our study which is based on this kinds of a theoretical approach, among the reasons causing for a person to apply for magic, there are those such as desire to eliminate uncertainties and to know the future, trying to find a reason for failure in private life, linking the source of medical/biological disorders to magic, satisfying individual curiosity, to break the spell, and with the belief that Djinni has visited them. Even though the reasons can be various, all the searches bear hope in their essence. People can try many different ways to be able to hold on to life and to catch a glimmer of hope even under the most difficult circumstances.

PDF

___

Arslan, M. (2006). Dindarlık Farklılaşması ve Popüler Dindarlık”. (Ed. E. Günay;C. Çelik), Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi İçinde. Adana: Karahan Yayınları.

Ateş, A. O, (2003), Kur’an ve Hadislere Göre Cinler ve Büyü, İstanbul, Beyan Yayınları

Atilhan, C. R, (1973), İslam ve Beni İsrail, İstanbul, Yelken Matbaası

Batman, E. (2008) Yaşamın Zorluklarıyla Başa Çıkmada Kader İnancının Rolü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.

Baydar, A, (1999), Kur’an Açısından Korku ve Büyü, İstanbul, Beyan Yayınları

Bonnefoy, Y., (2000), Mitolojiler Sözlüğü. 2 Cilt. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.

Çarkoğlu, A., Kalaycıoğlu E., Türkiye’de dindarlık: uluslararası bir karşılaştırma. İstanbul: Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi, 2009, https://research.sabanciuniv.edu/14014/1/Rapor_Dindarlık.pdf adresinden elde edildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.(Erişim: 16.07.2019).

Çelebi, İ., (2009) “Sihir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37:170. İstanbul: TDV Yayınları.

Çığ, M., İlmiye, (2005), Hititler ve Hattuşa, İstanbul, Kaynak Yayınları

Doğrul, Ö. R., (1958), Yeryüzündeki Dinler Tarihi, İstanbul, İnkılap Kitabevi

Eliade, M., (1999), Şamanizm, (Çev., İ. Birkan), Ankara, İmge Yayınları

Emiroğlu, K.; Aydın, S., (2003), Antropoloji Sözlüğü, Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları

Erdoğdu, H., (2005), Büyük İsrail Stratejisi, İstanbul, IQ Yayınları

Erol, H., (2014) “Anadolu’nun İlk Yazılı Belgelerinde Büyü ve Kehanet”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 54: 37-48.

Ethat, A., (2002), Mitoloji Sözlüğü), İstanbul, Remzi Kitabevi

Evans-Prichard, E. E. (1976), Witchcraft, Oracles, and Magic among the Azande, Clarendon Press. Oxford.

Frazer, J. G., (1991), Altındal: Dinin ve Folklorun Kökleri, (Çev., M. Doğan), İstanbul, Payel Yayınları

Günaltay, Ş., (1997), İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, Ankara, Ankara Okulu Yayınları

Haldun, İ., (1997), Mukaddime, İstanbul, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları

İşçi Pembeci, B., (2018) “Kırgızistan’da Büyü ve Şifacılığın Sosyal Antropoloji Bağlamında Değerlendirilmesi” Millî Folklor 120 (Kış): 225-236.

Kağıtcıbaşı, Ç., (1999) Yeni İnsan ve İnsanlar, Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Yayınları.

Kartopu, S., (2012), “Lise Öğrenci Ve Öğretmenlerinin Durumluk ve Sürekli Kaygı Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi (Kahramanmaraş Örneği)”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2, 147-170.

Kaya, A. ve Bozkur, B. (2015) ‘’Kadercilik Eğilimi Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması’’ Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11/3:935-946.

Komisyon, (2005), Türkçe Sözlük, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları

Kuşat, A., (2004), Nazar Olgusu ve Psikolojik Yaklaşım. Kayseri: Lâçin Yayınları.

Levi-Strauss, C., (1983), Din ve Büyü. (Çev: Ahmet Güngören), İstanbul: Yol Yayınları.

Malinowski, B., (1990), Büyü, Bilim ve Din. İstanbul: Kabalcı Yayınları.

Malinowski, B., (2000), Büyü, Bilim ve Din. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

Örnek, S. V., (1988), 100 Soruda İlkellerde Din Büyü Sanat Efsane, İstanbul, Gerçek Yayınevi

Öztürk, Ö., (2009), Folklor ve Mitoloji Sözlüğü, Ankara, Phoenix Yayıncılık

Russell, B., (1997), Din ile Bilim, (Çev. A. Göktürk), İstanbul, Bilgi Yayınevi

Scognamillo, G.; Arslan, A., (1999), Doğu ve Batı Kaynaklarına Göre Cinler, İstanbul, Karizma Yayınları

Scognamillo, G.; Arslan, A., (2002), Doğu ve Batı Kaynaklarına Göre Ruhçuluk ve Reenkarnasyon, İstanbul, Karizma Yayınları

Spilka, B., (2001) “Din Psikolojisi Açısından Genel Bir Atıf Teorisi”, (Çev., A. Kuşat), E. Ü. İlahiyat Fak. Dergisi 11:173-196.

Tanyu, H., (1992) “Büyü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6:501. İstanbul: TDV Yayınları.

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (1992, 1997), İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Westermack, Edward, 1961, Nazar Değmesi İnancı, Yeni Matbaa, Ankara.

Yaparel, R., (1994) “Depresyon ve Dini İnançlar ile Tabiatüstü Nedensel Yüklemeler Arasındaki İlişkiler”, D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 8: 275-299.

Yapıcı, A., (2003) “Fiziksel ve Sosyal Hadiselere Sebep Atfetmede Dinin Rolü”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1:127-166.