Musa İbn Meymûn’un Düşüncesinde İnsan ve Tanrı İlişkisi

nsanlık tarihine baktığımızda farklı kültürler arasında etkileşimler görmek mümkündür. Bunun özel bir örneği olarak, Orta Çağ düşünce dünyasında İslam ve Yahudi kültür dünyaları arasındaki etkileşimlerden biri de İbn Meymûn’dur. İbn Meymûn, Orta Çağ düşünce tarihi içerisinde birçok bakımdan önemsenmesi gereken bir düşünürdür. İlahiyat, tıp ve astronomi gibi ilimlerde döneminin seçkin bir bilgini olan İbn Meymûn, birçok İslam felsefesi araştırmacısına göre İslam felsefe geleneği içerisinde değerlendirilmesi gereken bir filozoftur. İslam felsefecilerinin problem olarak ele aldıkları birçok konuyu İbn Meymûn'un felsefi içerikli eserlerinde de görmek mümkündür. İbn Meymûn metot olarak; felsefe-din ilişkisi bağlamında Yahudi dini ile felsefe arasında içten bir bağlantı kurarak, felsefe ile dinin uzlaşacağını, ikisinin de aynı doğrulara işaret ettiğini göstermeye çalışmıştır. Temel problemlerin sadece din merkezli çözülemeyeceği kanısındadır. Din ile felsefe arasında ki uyumdan yola çıkarak adeta din ile felsefe arasında bir uzlaştırma minyonunu kendisine özel bir görev bilmiştir. Yahudi geleneğinin aksine Yahudi dinini rasyonel bir zeminde değerlendirmeye çalışmıştır. Vahiy ve akıl arasında yakın bir ilişki bulunduğunu, birinin diğerini nakzetmeyeceğini ileri sürmüştür. Kitab-ı Mukaddes'de akla aykırı görünen ifadelerin mecazi anlamda kabul edilmesi gerektiğini, müteşabih ayetleri te'vil etmenin tenzihe uyma gayesi itibariyle bizzat dinin özü olması gerektiğini vurgulamıştır. Bu bağlamda naslara farklı yaklaşıldığında ortaya beşerî özellikleri olan bir Tanrı ortaya çıkmaktadır. Ona göre bu durum ise dinin kendi öğretisine ters düşmektedir. Varlık kavaramı ele alırken Meşşai geleneğindeki varlık tasnifi ve varlık tasavvurunu teolojik zemine uyarlamaya çalışmakla birlikte İbn Sina’dan farklı bir varlık tasnifi de yapmıştır. Fakat “zorunlu varlığa yüklenen anlam İslam felsefecilerle ile aynıdır. İbn Meymûn’un ifade ettiği varlık anlayışı; kendine kaim olan “Zorunlu Varlık “tır. İbn Meymûn, dini emirlerin ve ahlaki davranışların sebeplerinin, bilge kişilerce aranması gerektiğine inanarak, insan tasavvurunda bilgi ve eylem bütünlüğüne vurgu yapmıştır. Bu durum ise akli faziletlerin gelişmesine bağlamıştır. Mükemmelliği dörde ayıran İbn Meymûn ruh mükemmelliğini daha çok ön plana çıkarmıştır. İnsan da olması gereken asli mükemmellik amellerle ve ahlaki niteliklerden çok nazari (spekülatif) düşünce ile, araştırma ile elde edilen bilgidir. Birçok eserinde nazari düşüncenin önemine vurgu yapmıştır. Ona göre mükemmel bir akıl en nihayetinde Tanrısal olana yönelmiş olan akıldır. İnsan anlayışını daha çok insanın aklîlîk (düşünce ) yönünü dikkate alarak temellendirmeye çalışmıştır. Ona göre akîlîk ahlakilikten önce gelmektedir.

The Relationship Between Human and God in the Thought of Maimonides

When we look at the history of humanity, it is possible to see interactions between different cultures. Maimonides is a special example of interactions between the Islamic and Jewish cultural worlds in the thought of the mediaeval world. Maimonides should be considered one of the most significant thinkers of the medieval thought. According to many scholars of Islamic philosophy, Maimonides, as a distinguished scholar of sciences like theology, medicine and astronomy, has to be considered in tradition of Islamic philosophy. It is possible to see many issues which were dealt by scholars of Islamic philosophy, could also seen philosophical works of Maimonides. Maimonides as a principle; in term of the relationship between philosophy and religion, he established an intimate connection between Jewish religion and philosophy, and he tried to show that philosophy and religion could reconcile, and they (religion and philosophy) both point the same truths. He thinks that basic problems cannot be solved solely on the basis of religion. Because of the harmony between religion and philosophy, he feels to be obliged to compromise religion and philosophy. Contrary to the Jewish tradition, he tries to evaluate the Jewish religion on a rational basis. He argues that there is a close relationship between revelation and reason, one of them cannot abrogate the other. According to Maimonides, the expressions in the Holy Scripture, which are unreasonable, must be accepted metaphorically, and because of acquitting them, interpreting these allegorical verses should be accepted as the essence of religion itself. In this context, when approaching the sources differently, a God with human characteristics emerges. According to him, this situation is contrary to religion's own doctrine. While trying to deal with the concept of existence, Maimonides tries to locate the classification of existence and the imagination of existence in the Peripateticism to a theological ground. However, while he is doing that he is making a different classification of existence than Avicenna. But he attributes similar meaning to the “Necessary Being" with scholars of Islamic Philosophy. Maimonides’ understanding of being is a self-sustaining “Necessary Being." Maimonides believes that the reasons of religious orders and moral behaviors should be sought by wise people, and he emphasizes the integrity of knowledge-action in human imagination. This situation has connected the development of mental virtues. Maimonides divides perfection into four, and according to him, soul perfection is more important than others. He argues that the essential perfection in human beings is the knowledge obtained through research and theoretical (speculative) thinking rather than deeds and moral qualities. In many of his works, he emphasizes the importance of theoretical thought. According to him, a perfect mind is ultimately the mind directed towards to the Divine. He tries to base the human understanding on the basis of the rationality(thought) of people. According to him, wisdom comes before morality

PDF

___

A. Buijs, Joseph. "The Philosophical Character of Maimonides' Guide -A Critique of Strauss' İnterpretation", Maimonides: A Collection of Critical Essays. ed. Joseph A. Buijs, Univ. Of No tre Dame Press; Notre Dame-Indiana 1988.
Akdağ, Özcan, Bayder, Osman. “Din-Felsefe Uzlaştırması: İslâm Felsefesinin İbn Meymûn’a (Maimonides) Etkisi Üzerine”, İslami Araştırmalar Dergisi (Journal of Islamic Research). 2019;30(1):182-190.
Akdağ, Özcan. İbn Meymûn’a Göre Kötülük Sorunu, Felsefe Dünyası Dergisi, 2017,sayı: 65,ss. 149-163.
Arkan, Atilla. İbn Sînâ’nın İbn Meymûn Üzerinde Etkileri, Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu, Kültür A.Ş Yayınları, İstanbul 2008.
Aydınlı, Yaşar. Fârâbî’de Tanrı-İnsan İlişkisi, İz Yayınları, İstanbul 2000.
Barbe, Abbê. Tarih-i Felsefe, (Çev. Bahur İsrail ),Matbaai Amire, İstanbul 1331.
Broadie, Alexander ."Maimonides", History of İslami c Philosophy, vol.: 1 ed. Seyyed Hossein Nasr and Oliver Leamen, Routledge, London and New York 1996.
Drory, Joseph."The Early Decades of Ayytlbid Rule", Perspectives on Majmonides: Plıilosophical and Histarical Studies, ed. Joel L. Kraemer, Vallentine Mitchell & Co. Ltd., London 1996.
Fahri, Macit. İslam Felsefesi Tarihi, (Çev. Kasım Turhan), İstanbul 2004
Guide for the Perplexed (tre. M. Friedlander), New York 1947.
Haarry, Blumberg.“The Problem of Immortality in Avicenna, Maimonides and St. Thomas Aquinas” Eschatology in The Maimonidean Thought Messianis, Resurrection and Th Word to Come, Editör: Selected Studies with an introduction and Bibliography by Jacob I.Dienstag, KTAV Publishing House, Inc.1983.
Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2000.
Hyman, Arthur. “Maimonides on Religious Language", Perspectives on Maimonides: Philosophical and Histarical Studies, ed. Joel L. Kraemer, Vallentine Mitchell·& Co. Ltd., London, 1996.
İbn Meymun (Maimonides), Çev. Osman Bayder, Özcan Akdağ, Kimlik Yayınları, Kayseri 2019.
İbn Meymûn, Delâletü’l -Hâirîn II, Neşr (Hüseyin Atay), Ankara 1974.
İbn Meymûn, The Book of Knowledge From The Mishneh Torah of Maimonides, (İbrânîce’den (Çev. H. M. Russel-J. Weinberg), New York, KTAV, 1983.
İbn Sînâ, Kitâbü’ş-Şifâ: Metafizik II (Çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker), Litera Yayıncılık İstanbul 2005.
Johnson, Paul. A History of the Jews, Harper & Row, New York 1988.
Kraemer, Joel L." Introduction ", Perspectives on Maimonides: Philosophical and Histarical Studies, ed. Joel L. Kraemer, Vallentine Mitchell & Co. Ltd., London 1996.
Kutluer, İlhan. İbn Sînâ Ontolojisinde Zorunlu Varlık, İz Yayıncılık, İstanbul 2002.
Küken, Gülnihal. lbn Rüşd ve St. Thomas Aquinas Felsefelerinin Karşılaştırılması, Alfa Yayınları İstanbul, 1996.
L.Ivry, Alfred. "Neoplatonic Currentsin Maimonides' Thought", Perspectives on Maimonides: Philosophica/ and Historical Studies, ed. Joel L. Kraemer, Vallentine Mitchell & Co. Ltd., London 1996.
Leaman, Oliver. "Introduction", History of İslamic Philosophy, vol.: 1 ed. Seyyed Hossein Nasr and Oliver Leamen, Routledge, London and New York 1996.
Maimonides, Moses. The Guide of the Perplexed ll, ed. Sholomo Pines, The University of Chicago Press, Chicago and London, 1963.
Meral, Yasin. Yahudi Düşüncesinde İslam Algısı İbn Meymûn (Maimonides) Örneği, Ankara Okulu Yayınları, 2017.
O’leary, De Lacy. İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri, Çev. Hüseyin Yurdaydın, Yaşar Kutluay, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1960.
Oliver Leaman, Arabic Thought and Culture Moses Maimonides, Routledge Yayınları, London & New York 1990.
Oliver Leaman, Moses Maimonides, Routledge, London First Publıshed 1990.
Pines, Shlomo. Maimonides Rabbi Moses Ben Maimon” The Collected of Shlomo Pines Vol: V Studied in The History of Jewish Thought by Shlomo Pines, Ed: Warren Zev Harvey, Moshe İdel, The Magnes Press, The Hebrew Universty, Jerusalem. pp. 350–363.
Saadya Gaon, el-Emanât ve’l-İtikadât, ed. Samuel Landauer, Brill, Leiden 1880.
Şeşen, Ramazan. Kudüs Fatihi Selahattin Eyyubi, Yeditepe Yayınları, İstanbul 1987.
Ülken, Hilmi Ziya. İslam Düşüncesi, Ülken Yayınlan, Kent Basımevi, İstanbul 1995.