III. Selim Dönemi’nde İstanbul’da Fırınların ve Ekmeklerin Tebdil-i Kıyafetle Denetimi

Osmanlı Dönemi’nde İstanbul’un iaşesi sürekli olarak problem olmuştur. Çünkü bu şehrin iaşesi büyük oranda dışarıya bağımlıydı. Bu nedenle Osmanlı devlet adamları, İstanbul’un beslenmesiyle özel olarak ilgilenmek durumunda kalmışlardır. Bu bağlamda şehirde ekmek sıkıntısının yaşanmamasına ve çıkarılan ekmeklerin sağlıklı olmasına özen göstermişlerdir. Bunun için başta padişahın kendisi olmak üzere sadrazam ve kaymakam paşalar tebdil-i kıyafetle denetimler yapmışlardır. Öyle ki, III. Selim bu konuya özel bir önem vermiş ve bu işten birinci derecede sorumlu olan kaymakam paşayı ve İstanbul kadısını sürekli olarak uyarmıştır. Fakat bütün gayretlere rağmen İstanbul’da ekmekler bir türlü istenildiği şekilde çıkartılamamıştır. Bu nedenle mesele, II. Mahmut zamanında da devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler:

III. Selim • İstanbul • Kaymakam Paşa • Ekmek • Tebdil-i Kıyafet

Inspection ın Plain-Clothes of the Bakeries and Quality of Bread in Istanbul According to the Hatt-ı Humayuns of Selim III

The subsistence of Istanbul was a constant problem during the Ottoman Period as the flour supply for the city was mainly dependent on external sources, so Ottoman officials had to deal with this issue with particular care. Hard work was undertaken to avert any possible shortage of bread and to ensure the quality of the bread produced. In this respect the Sultan, the Grand Vizier and Kaymakam Pasha in plain-clothes inspected the bakeries of Istanbul. Selim III. dealt with the issue personally and made the Kaymakam Pasha responsible for inspection of the bakeries in Istanbul and warned the Kadı of Istanbul of this. No matter how hard the authorities tried to do their best to ensure the production of the bread, the quantity of bread produced was far from satisfactory. The problem of the shortage of the bread in Istanbul also continued during the reign of Sultan Mahmud II.

Keywords:

Selim III. • Istanbul • Kaymakam Pasha • Bread • Plain Clothes,

PDF

___

Hatt-ı Hümayun Tasnifi (HAT) Hatt-ı Hümayun Tasnifi’nden İlgili Belgeler: Dosya 195 - Gömlek 9714, 10794, 1384-54834, 192-9365, 258-14889, 266-15434, 1379-54330, 1379-54328, 206-10794, 206-10794-A.
Cevdet Paşa Tarih A. Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet. Cilt 3. Çev.: D. Günday. İstanbul 1994.
Aynural 1989 S. Aynural, Selim III Döneminde İstanbul’da İktisadi Hayat (1789-1807).
Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 1989.
Aynural 1992 S. Aynural, “XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda İstanbul Değirmenci ve Fırıncı Esnafının Nizamları”. Türk Dünyası Araştırmaları 81 (1992) 111-122.
Aynural 2002 S. Aynural, İstanbul Değirmenleri ve Fırınları Zahire Ticareti (1740-1840). İstanbul 2002.
Demirtaş 2008 M. Demirtaş, Osmanlıda Fırıncılık 17. Yüzyıl. İstanbul 2008.
Demirtaş 2010 M. Demirtaş, Osmanlı Esnafında Suç ve Ceza. Ankara 2010.
Ergin 1995 O. Nuri Ergin, Mecelle-i Umur-ı Belediye. Cilt 2. İstanbul 1995.
Kala 1998 A. Kala, İstanbul Ahkâm Defterleri İstanbul Esnaf Tarihi 2 (1764-1793). İstanbul 1998.
Karal 1988 E. Z. Karal, Selim III’ün Hatt-ı Hümayunları - Nizam-ı Cedit- 1789-1807. Ankara 1988.
Kazıcı 1999 Z. Kazıcı, “Osmanlı’da İhtisab”. Ed. G. Eren, OSMANLI, Volume III. Ankara (1999) 113-122.
Mantran 1990 R. Mantran, 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul Kurumsal, İktisadi, Toplumsal Tarih Denemesi. I. Çev.: M. A. Kılıçbay – E. Özcan. Ankara 1990.
Özkaya 1983 Y. Özkaya, Osmanlı İmparatorluğu’nda Dağlı İsyanları (1791- 1808). Ankara 1983.
Özkaya 1987 Y. Özkaya, “III. Selim’in İmparatorluk Hakkındaki Bazı Hatt-ı Hümayunları”. Türk Dünyası Araştırmaları 47 (1987) 73-84.
Özkaya 1990 Y. Özkaya “III. Selim’in İmparatorluk Hakkındaki Bazı Hatt-ı Hümayunları”. OTAM (1990) 333-354.
Özkaya 1993 Y. Özkaya “III. Selim’in Devlet Yönetimi İle İlgili Hatt-ı Hümayunları”. X. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler IV. Ankara (1993) 1481-1486.
Refik 1998 A. Refik, Eski İstanbul. Ed.: S. Önal. İstanbul 1998.
Sami 1978 Ş. Sami, Kamus-ı Türkî. İstanbul 1978.
Tızlak 2010 F. Tızlak “III. Selim ve İstanbul'un Ekmek Problemi”. XVI. Türk Tarih Kongresi (20-24 Eylül 2010). Yayınlanmamış Bildiri. Ankara 2010.
Ünal 2001 U. Ünal, III. Selim Dönemi Islahat Çabaları (Nizâm-ı Cedid). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi. Ankara 2001.
Ünal 2003 U. Ünal “İdari ve Sosyal Alanlarda Nizâm-ı Cedid Çabaları”. OTAM 14 (2003) 273-289