Türk Kaynaklarının Gelibolu Yarımadası’nın Tahliyesiyle İlgili Değerlendirmeleri

İtilaf devletlerinin Çanakkale Boğazı’na taarruz etmesiyle başlayan ÇanakkaleMuharebeleri önce deniz savaşı, ardından kara muharebeleri şeklindedevam etti. Özellikle 1915 yılı Nisan ayı sonundan Ağustos ayı sonuna kadarçok şiddetli muharebeler yaşandı. Eylül ayından itibaren muharebeler sipermuharebelerine dönüştü ve cephedeki kuvvetlerin sayısı azaltılmaya başladı.Artık sıra İtilaf devletlerinin cephedeki kuvvetlerini tahliye etmelerine geldi.İtilaf kuvvetleri Aralık ayından başlayarak Ocak ayı başına kadar GeliboluYarımadası’ndaki kuvvetlerini kayıp vermeden tahliye etmeyi başardılar. 5.Ordu’nun komuta kademesi, İtilaf devletlerinin kuvvetlerinin tahliyesi esnasındaböyle bir fırsatı değerlendiremedi. Tahliye edilen kuvvetlere ağır zayiatlarverilebilir, bu sayede diğer cephelerdeki Osmanlı kuvvetlerinin yükü azaltılabilirdi.Bu çalışmada Türk kaynaklarının bu tahliyeye ait yaklaşımları ve tespitleriele alınarak başta Liman Von Sanders olmak üzere komuta kademesiyleilgili eleştiriler değerlendirilecektir.Anahtar Kelimeler: Çanakkale Muharebeleri, İtilaf devletleri, Liman VonSanders, tahliyeTurkish Sources Viewpoint on the Evacuation of Gallipoli Front bythe Entente PowersAbstractThe Gallipoli Campaign started with the attack of the Entente Powers andthen continued as naval battle first and land battle later. Especially from theend of April 1915 until the end of August, there were very fierce battles. Starting in September battles turned into trench warfare and the number of forces onthe front line began to be reduced. Now it was time for the Entente Powers toevacuate their front-line troops. The Entente Powers, starting from Decemberuntil early January, managed to evacuate their forces on the Gallipoli Peninsulawithout loss. 5th Army Command could not take advantage of such an opportunityduring this evacuation. They could have inflicted heavy casualties onevacuating forces and so the burden of Ottoman forces on the other fronts couldhave been eased. In this paper, the position and viewpoint of Turkish sourceson this evacuation will be examined and their criticism of the army command,primarily Liman Von Sanders, will be assessed.Keywords: The Gallipoli Campaign, The Entente Powers, Liman VonSanders, Evacuation

Anahtar Kelimeler:

Çanakkale Muharebeleri, İtilaf devletleri, Liman Von Sanders, tahliye

The Gallipoli Campaign started with the attack of the Entente Powers and then continued as naval battle first and land battle later. Especially from the end of April 1915 until the end of August, there were very fierce battles. Starting in September battles turned into trench warfare and the number of forces on the front line began to be reduced. Now it was time for the Entente Powers to evacuate their front-line troops. The Entente Powers, starting from December until early January, managed to evacuate their forces on the Gallipoli Peninsula without loss. 5th Army Command could not take advantage of such an opportunity during this evacuation. They could have inflicted heavy casualties on evacuating forces and so the burden of Ottoman forces on the other fronts could have been eased. In this paper, the position and viewpoint of Turkish sources on this evacuation will be examined and their criticism of the army command, primarily Liman Von Sanders, will be assessed

Keywords:

The Gallipoli Campaign, The Entente Powers, Liman Von Sanders, Evacuation,

PDF

___

Atacanlı, Sermet, Atatürk ve Çanakkale’nin Komutanları, MB yayınevi, İstanbul 2007.

Belen, Fahri, Çanakkale Savaşı, Harp Akademisi Matbaası, İstanbul 1935.

Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi V. Cilt, III. Kitap, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2012.

Bursalı Mehmed Nihad, Büyük Harbde Çanakkale Seferi, Fevzi matbaası, İstanbul 1926.

Cassar, George H. , Çanakkale ve Fransızlar, (Çev. Nejat Dalay), Milliyet yayınları, İstanbul 1974.

Cihan Harbinde Osmanlı Harekâtı Tarihçesi Cüz 1 Çanakkale Muharebatı, Matbaa-i Askeriye, Dersaadet 1338.

Çanakkale Tahliyesi Hakkında Bahri Rapor Türkler Nasıl İğfal Edildi? (Çev. Hüsameddin), İstanbul 1333.

Gelibolu Şibh-i Ceziresi Üzerinde Bulunmakta Olan İngiliz Heyet-i Seferiyesinin Tahliye Harekâtından Bahsolub İngiltere Harbiye Nezareti Tarafindan Matbuat Vasıtasıyla Neşredilen General Charles Monroe'nün Raporu Tercümesidir, (Çev. Rahmi), Matbaa-i Amire, İstanbul 1332.

Genelkurmay Başkanlığı ATASE Arşivi (Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu (BDH), K. 184, D. 786, F. 4, 4-1, 4-2, 4-3, 4-4, 4-11; K. 185, D. 791, K. 185, D. 791, F. 65-2, F. 67-7, 67-8, 67-9; K. 3474, H 56, F. 1-7a, 1-9, F. 1-10a.

Harp Mecmuası, Şubat, Mart 1331, S. 6, S. 7.

http://www.geliboluyuanlamak.com/228_Turkiye-Cumhuriyeti-nin-En-Buyuk-Askeri-Tarihcisi-Kurmay-Yarbay--Bursali-Mehmet-Nihat-Bey--e-Vefa-%28-Cemalettin-Yildiz-%29.html (1.4.2015).

James, Robert Rhodes, Gelibolu Harekâtı, Belge yayınları, İstanbul 1965.

Kannengiesser, Hans, Çanakkale’de Türklerle Beraber, Timaş yayınevi, İstanbul 2009.

Larcher, Maurice, Büyük Harbde Türk Harbi, (Mütercim: Mehmed Nihad), Askeri Matbaa, İstanbul 1928, C. 2.

Mehmed Tahir, “Gelibolu Nasıl Tahliye Edildi? Resmi Raporlar”, Risale-i Mevkute-i Bahriye, 1332, S. 8, s. 358-370.

Mustafa Kemal, Anafartalar Grubuna Ait Tarihçe, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2011.

Mühlman, Carl, Çanakkale Savaşı, Timaş yayınları, İstanbul 2009.

Nizamoğlu, Yüksel, “Çanakkale Savaşları Komutanlarından Esat Paşa’nın (Bülkat) Balkan Savaşları Sonuna Kadar Olan Hayatı”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl:12, Bahar 2014, S. 16, s. 1-34.

Nizamoğlu, Yüksel, Kahramanlıktan Sürgüne Vehip Paşa, Yitik Hazine yayınları, İstanbul 2013.

Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri II, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü yayınları, Ankara 2005.

Prior, Robin, Gelibolu Mitin Sonu, Akılçelen kitaplığı, Ankara 2012.

Sanders, Liman Von, Türkiye’de Beş Sene, Yeditepe yayınları, İstanbul 2007.

Sidney, Mosley, Çanakkale Hakikatleri, (çev. Hüsameddin), Matbaa-i Amire, İstanbul 1333.

Süleymaniyeli Mehmed Emin, Harb-i Umumide Osmanlı Cebheleri Vekayii, Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Matbaası, İstanbul 1334.

Sürmeli, Serpil, “İngiliz Savaş Muhabiri Ellis Ashmead Bartlett’in Gözüyle Çanakkale Seferi Başarısızlığı ve Gelibolu’da Sıra Dışı Mücadelesi”, Atatürk, C. 5, S. 1, 2010, s. 81-100 (http://e-dergi.atauni.edu.tr/atauniad/article/view/1025001144, 6.4.2015).

Travers, Tim, Gelibolu 1915, Elips Kitap, Ankara 2008.