İtilaf Kuvvetleri’nin Gelibolu Yarımadası’na Çıkarma Harekâtı (25 Nisan 1915)

Çanakkale Boğazı’nı denizden geçemeyen İtilâf Devletleri, 25 Nisan 1915 tarihinden 9 Ocak 1916 tarihine kadar sürecek olan Gelibolu Yarımadası üzerinden ortak bir çıkarma (amfibi) harekâtı ve müteakiben bir kara harekâtı ile harbin hedefini ele geçirmeye çalışmış, ancak bunda da başarılı olamamışlardır. 18 Mart 1915 deniz taarruzunun başarısızlığı üzerine Çanakkale Boğazı seferinin akıbeti için 22 Mart 1915’te yapılan toplantıda kara ve deniz kuvvetleri yetkilileri, Çanakkale Boğazı’nı zorlamak için tamamen bir deniz harekâtı yerine kara ve deniz kuvvetlerinin ortak bir işbirliği yapması konusunda anlaşmaya varmışlardır. 29’ncu İngiliz Tümeni’nin Ege’ye ulaşmamış olması, olası askeri harekâtın Nisan ayı sonlarına kadar gecikmesine ve bütün birliklerin Mısır’da toplanmasında etkili bir faktör olmuştur. 25 Nisan 1915’te güneş doğmadan birliklerin gemilerden indirilmeye başlanması ile altı farklı kumsal kullanılarak, akşama kadar 29.000 kişi karaya çıkarılmıştır. Avustralya ve Yeni Zelanda Kolorduları (ANZAK) Kabatepe’nin yarım mil kuzeyinde, 29.Tümen ve Kraliyet Deniz Tümeni’nin bir birliği Seddülbahir civarında beş farklı yerde karaya çıkarılmıştır. 3.000 kişilik Fransız Tümeni ile bir birlik de Kumkale’de karaya çıkarılmıştır. Beş kumsala yapılan çıkarmada Türk topçularının açmış olduğu şiddetli ateşe rağmen birlikler karaya çıkabilmişler, ancak ilerleyememişlerdir. Arıburnu (“Z” Kumsalı)’na yapılan çıkarmada ise ANZAK birlikleri Türk askerinin direnişi ve yoğun topçu ateşi ile karşılaşmışlar ve ilerleyememişlerdir. Sonuçta İtilâf Devletleri’nin İstanbul’u ele geçirme planı başarısızlıkla sonuçlanmış, denizde ve karada yenilgi kaçınılmaz olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Çanakkale Kara Muharebeleri, Çıkarma Harekâtı, Gelibolu Yarımadası, Osmanlı Devleti, İtilaf Devletleri, Çanakkale Boğazı

The Ampihibious Operation of the Allies Forces to the Gallipoli Peninsula (25th April 1915)

Having failed in penetrating the Çanakkale Strait, the Entente Powers attempted to reach their target through Gelibolu with an joint amphibious operation followed by a land operation between 25 April 1915 and 9 January 1916. After the failure of the naval attack of 18th March 1915, for the future of the Dardanelles Campaign, on the 22nd March it was decided by the naval and military authorities to change the purely naval attack into a combined operation. The absence of the 29th Division was the determining factor in the decision to delay the military attack to the end of the April and repack all the trops at Alexandria. The disembarkation of the army commenced before sunrise on 25th, using six different beaches and by nightfall about 29.000 were landed. Australian and New Zealand Corps (ANZAC) North Gaba Tepe, the 29th division and one battalion Royal Marines at five different landings near Cape Helles, and 3.000 of the French Division with one battalion at Kum Kali. On five beaches, the troops was landed though vigorously opposed by a Turkish troops. On the sixth beach (Arıburnu), North of Gaba Tepe the Australian and New Zealand (ANZAC) corps, were strongly conter-attacked and subjected to a heavy fire of Turkish troops, the ANZAC troops could not advance across the peninsula. As a result the Allies failed to realize their dreams about İstanbul and therefore the defeat was inevitable in both the sea and land

Keywords:

Çanakkale Land Battles, Amphibious Operation, Gallipoli Peninsula, The Ottoman State, The Allies, Çanakkale Strait (Dardanelles),

PDF

___

Arşiv Belgeleri
Genelkurmay ATASE Arşivi, klasör nu. 121, dosya nu.572, fhrist nu: 001-003
Te National Archives (NA); Londra/İngiltere
ADM I/116/3491
ADM I/116/8052
WO 157/ 647
Telif ve Tetkik Eserler
Adil Selahattin, Harbi Umumide Çanakkale Muharebât-ı Bahriyyesi, Erkân-ı Harbiyye Mek- tebi Matbaası, İstanbul, 1920.
Aker Şefk, Çanakkale Arıburnu Savaşları ve 27.Alay, Askerî Mecmua, S. 40 (Ek), İstanbul, 1935, s. 29-60.
Aspinall C.F.-Oglander, Büyük Harbin Tarihi Çanakkale, Gelibolu Askerî Harekâtı, (yay. haz. Metin Martı), c. I, Arma Yayınları, İstanbul, 2005.
Artuç İbrahim, 1915 Çanakkale Savaşı, Kastaş Yayınları, İstanbul, 1992.
Atabey Figen, Çanakkale Muharebelerinin Deniz Cephesi, TTK Basımevi, Ankara, 2014.
Barlett Ellis Ashmed, Çanakkale Harekât-ı Bahriyyesine Dair İfşaat, (çev. Rahmi), Matbaa-ı Âmire, İstanbul, 1331; Çanakkale Gerçeği, (çev. Rahmi), Yeditepe Yayını, İstanbul, 2005.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, (Çanakkale Cephesi Harekâtı), c.V,1.Kitap, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1993.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, (Deniz Harekâtı), c.VIII, Genelkurmay Basımevi, Anka- ra, 1976.
Cassar George H., Gelibolu ve Fransızlar, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1974.
Churchill S.Winston, Te World Crisis (1911-1914), V. II, Torton Butterworth Ltd., London, 1927.
Coates Tim, Lord Kitchener & Winston Churchill, Te Dardanelles 1914-1915, c. I, Te Statio- nery Ofce, Te United Kingdom, 2000.
Corbett Julian S, Harekât-ı Bahriyye , c. I-II, (çev. Ali Rıza Seyf), Bahriye Matbaası, İstanbul, 1926.
Frame Tom, Te Shores of Gallipoli, Naval Aspects of the Anzac Campaign, Hale&Iremonger Press, Australia, 2000.
Günesen Fikret, Çanakkale Savaşları, Kastaş Yayınları, İstanbul, 1986.
Goutard A., Denizaşırı Seferler ve Çıkarmalar-Çanakkale Seferi, (çev. Ahmet Onur), Askerî Tarih Bülteni, s. 9, Şubat 1980, Genelkurmay Basımevi, ss.45-82.
Hamilton Ian, Gelibolu Günlüğü, (çev. O.Özdeş), Hürriyet Gazetesi Yayını, İstanbul,1972.
James Robert Rhodes, Gelibolu Harekâtı, (çev.V. Haluk Saltıkgil), Belge Yayınları, İstanbul, 1965 .
İkdâm Gazetesi, 27 Nisan 1915
Puleston W.D., Te Dardanelles Expedition, United States Naval Institute, United States, 1927.
Steel Nigel- Hart Peter, Gelibolu, Yenilginin Destanı, (çev. Mehmet Harmancı) Sabah Kitapçı- lık, İstanbul, 1996 .
Tomazi A., Çanakkale Deniz Savaşı (çev. Hüseyin Işık), Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1997.
Travers Tim, Gallipoli 1915, Tempus Publishing, United Kingdom, 2002 .
Wilson H. W, Büyük Harpte Deniz Muharebeleri, (çev. Lütfü Talat), Deniz Matbaası, İstanbul, 1931.
Wilson H.W., Te Difculties of the Dardanelles Campaign, Te Great Adventure, Te War Illustrated, 24 July 1915, s.529-530.
Yılmaz Cemalettin, Seddülbahir Kahramanları, Çağlayan A.Ş. Yayını, İzmir, 1980.