Güngör YILMAZ, Nejdet KANDEMİR, Yusuf YANAR, Yasin B. KARAN, Ahmet KINAY, Şaziye DÖKÜLEN

Patateste Farklı Ortam ve Dönemlerde Yapılan Melezleme ve Melez Tohum Elde Edilmesini Etkileyen Faktörler

Bu araştırmada, üstün özelliklere sahip ileri patates klonları ile bazı yerel patates çeşitleri ve ticari çeşitler arasında melezlemeler yapılarak, melez tohumların elde edilmesi amaçlanmıştır. Çalışma, Tokat şartlarında 2014 yılı ilkbahar döneminde başlayıp, 2015 yılı kış döneminde de devam ettirilerek, 2014 ve 2015 yıllarında yürütülmüştür. Patateste melezleme işlemleri 2014 yılında cam ve tül sera ile düşük (650 m) ve yüksek rakımlı (1200 m) açık alanlarda yapılmıştır. Araştırmanın 2014-2015 kış dönemi polikarbon sera ortamında yürütülmüştür. Elde edilen sonuçlara göre 2014 yılı yaz dönemi açık alan ve tül sera şartlarında 15 kombinasyonun 14’ünde 1260 çiçek melezlenmiş, bunlardan 65’i meyve oluşturabilmiş ve 1831 adet melez tohum elde edilmiştir. 2014 yılı yaz döneminde zaman zaman aşırı yağış ve özellikle yüksek sıcaklıklardan dolayı melezleme başarısı olumsuz etkilenmiş, bu yüzden melezleme çalışmalarına kış döneminde polikarbon serada devam edilmiştir. Bu dönemde yapılan melezleme çalışmalarında 15 kombinasyonda yaklaşık 1602 çiçekte melezleme yapılmış ve halen 203 meyveden 13302 adet melez tohum elde edilmiştir. Yaz döneminde melezlenen çiçeklerin %5.2’ si meyve bağlamış iken, kış döneminde bu oran %12.7 olmuştur. Benzer şekilde yaz döneminde meyve başına 28.2 adet tohum elde edilmiş iken, kış dönemi melezlemelerinde bu sayı 65.5’e yükselmiştir. Diğer taraftan, yaz döneminde yüksek rakımlı açık alan ve tül sera şartlarında yapılan melezlemelerden daha iyi sonuçların alındığı da belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Patates, Solanum tuberosum, emaskulasyon, melezleme

Crossing of Potato in Different Growing Conditions and

Aim of the present study was to make crosses between some advanced potato clones, some local potato varieties and commercial varieties with superior properties and to produce hybrid seeds. The study started in 2014 spring and continued through the winter of 2015. In 2014, crosses were made in glass and cloth greenhouses and under field conditions in low (650 m) and high (1200 m) altitude locations. Crosses in 2014-2015 winter period were made in a polycarbonate greenhouse. In 2014 summer period under field and cloth greenhouse conditions, 1260 flowers were used for crossing in 14 of the 15 cross combinations. A total of 65 fruits were obtained and they contained 1831 hybrid seeds. During 2014 summer period, excess rainfall and especially high temperatures negatively affected the success of crossing. Therefore, crosses were continued under polycarbonate greenhouse conditions during the winter period. During this period, 1602 crosses were made in 15 combinations and a total of 13302 seeds were obtained in 203 fruits. Percentage of fruit set was 5.2% in crosses made in summer period and 12.7 %in crosses made in winter period. Similarly, number of seeds per fruit set was 28.2 in summer period and 65.5 in winter period. It was found that crossing in summer time was more successful under high altitude field and cloth greenhouse conditions.

Keywords:

Potato, Solanum tuberosum, emasculation, crossing,

PDF

___

Anonim 2013. Food and Agriculture Organization. Statistic Data.
Anonim 2014. Türkiye İstatistik Kurumu. http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul
Anonim 2015. Tohum Tescil Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü, Tescilli Çeşitler Listesi.
Almekinders C.J.M., Struik P.C., 1996. Shoot development and flowering in potato (Solanum tuberosum L). Pot Res., 39 : 581-607.
Brown J., Caligari P.D.S., 1989. Cross prediction in a potato breeding programme by evaluation of parental material. Theor Appl Gen., 77: 246-252.
Brown C.R., 2011. The Contribution of traditional potato breeding to scientific potato ımprovment. Potato Research, 54: 287-300.
Chailakhyan M.K.H., 1971. Hormonal control of flowering in plants differing in their photoperiodic response. Fiziol. Rast. (Moscow), 18: 348–357.
Er C., Uranbey S., 2009. Nişasta ve Şeker Bitkileri Ders Kitabı. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi.Tarla Bitkileri Bölümü. 3. Baskı. Yayın No:1573. Ders Kitabı: 525, Ankara.
Esendal E., 1990. Nişasta-Şeker Bitkileri ve Islahı, Cilt. 1. Patates. 19 Mayıs Ün. Ziraat Fak Yayınları
Fehr W.R., Hadley H.H., 1980. Hybridization of crop plants. American Society of Agronomy and Crop Science of America. p. 420, USA.
Gopal J., 1994. Flowering behaviour, male sterility, and berry setting in tetraploid Solanum tuberosum germplasm. Euphytica. 72:133-142.
Gopal J., 2006. Considerations for Successful Breeding. p. 77-108. (Editör: Khurana SMP) Handbook of potato production, improvement, and postharvest management. Food Products Press, New York.
Harris P., 1992. The Potato crop. the scientific basis for ımprovement. Chapman & Hall, London.
Kurt O., 2004. Bitki Islahı, Ders Kitabı. 19 Mayıs Ün. Zir. Fak. Yayınları 2. Baskı. No: 43. Samsun.
Markarov A.M., 2002. Causes of flowering of long-day potato species under short-day and cold- night conditions. Russian Journal of Plant Physiology, 49(4) : 465 – 469.
Mendoza H.A., 1987. Advances in Population Breeding and Its Potential Impact on The Efficiency of Breeding Potatoes for Developing Countries, In Production of New Potato Varieties (Editör: Jellis GJ, Richardson DE.), Cambridge University Press, Cambridge, P. 235–245.
Metzger J.D., 1990. Comparison of Biological Activities of Gibberellins and Gibberellin Precursors Native to Thlaspi arvense L. Plant Physiol., 94 : 151–156.
Muthoni J., Shimelis H., Melis R., Kabira J., 2012. Reproductive biology and early generation's selection in conventional potato breeding, Australian J. of Crop Science, 6(3): 488-497.
Poehlman J.M. and Sleper D., 1995. Breeding field crops. 4th ed. Iowa State University Press, p: 419
Sleper D.A. ve Poehlman J.M., 2006. Breeding Field Crops, 5th ed. Blackwell Publishing Professional. 2121 State Avenue, Ames, Iowa.
Struik P.C. ve Wiersema S.G., 1999. Seed potato technology. Wageningen: Wageningen Pers, 383 pp.