KERKÜKLÜ ŞEYH MUHAMMED SALİH EFENDİ’NİN SULTAN ABDÜLAZİZ CÜLÛSİYESİ

Osmanlı Devleti döneminde şair ve yazarların, yeteneklerini ortaya koymak konusunda yaptıkları ameliyelerden biri, çeşitli vesilelerle kaleme aldıkları eserleri, başta padişah olmak üzere, devrin idarecilerine takdim etmek olmuştur. Nitekim yeni hükümdarın tahta çıkması, cülûsiye metinlerinin telifinde ve yazılan bir eserin takdiminde önemli bir fırsattır. Bu bağlamda kaleme alınan cülûsiye metinlerinde, yeni devlet başkanını tebrik etme, cülûs bahşişi alma, şairlik yeteneğinin keşfedilmesini sağlama ve mansıp elde etme gibi düşünceler hâkimdir. Bu çalışmada Kerküklü Şeyh Muhammed Salih Efendi’nin (öl.1302/1884) Sultan Abdülaziz’in tahta çıkışı hasebiyle yazdığı cülûsiye kasidesi incelenmiştir. Şairin hayatı ve cülûsiye türü hakkında bilgi verildikten sonra Şeyh Muhammed Salih Efendi’nin Osmanlı Devlet Arşivinde kayıtlı olan cülûsiye kasidesinin transkripsiyonlu metni (çeviri metin) yazılmış, dil içi çevirisi yapılmış; metin, şekil ve anlam bakımından incelenmiştir. Böylece tespit edilen yeni bir manzum cülûsiye incelenerek hakkında yeterince çalışma yapılmamış olan cülûsiye türü literatürüne katkı sağlanmak istenmiştir. Tek şiiri tespit edilmiş olsa da kayıtlara göre Türkçe, Arapça ve Farsça şiir yazma kabiliyetine sahip olan Şeyh Muhammed Salih Efendi bir divan şairi olarak ilim âlemine tanıtılmıştır.

A CULUSIYE VERSE BY SHEIKH MUHAMMED SALİH EFENDİ FROM KIRKUK FOR SULTAN ABDÜLAZİZ

One of the process by poets and writers to reveal their talents in the Ottoman Empire Era is to present their works on various occasions to the sovereigns. The ascension of the new rulers to the throne is a significant opportunity to presentat texts and works. Based on writing of the Cülûsiye texts lie thoughts such as congratulating the new sovereign, receiving cülusiye tip and being promoted to a higher rank following their poetry talent. In this study, the cülusiye ode by Sheikh Muhammed Salih Efendi (d. 1302/1884) by virtue of Sultan Abdülaziz's ascension to the throne has been examined. After providing information about life of the poet and cülusiye genre, the transcribed text (translation text) by Sheikh Muhammed Salih Efendi's culûsiye recorded in the Ottoman State Archive has been written and examined in terms of text, shape and meaning. In this regard, by looking through a new verse discovered, it is aimed to contribute to the cülûs literature which has not been studied in detail. Even if his only one poem has been identified, Sheikh Muhammed Salih Efendi, having the ability to write Turkish, Arabic and Persian poetry, has been introduced to the world of literature as a divan poet.

PDF

___

ALİKILIÇ, Dündar (2002), XVII. Yüzyıl Osmanlı Saray Teşrifâtı ve Törenleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, (Basılmamış Doktora Tezi).
AKKUŞ, Metin (2007), Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebî Türler ve Tarzlar, Erzurum, Fenomen Yayıncılık.
CANIM, Rıdvan (2016), Divan Edebiyatında Türler, Ankara, Grafiker Yayınları.
ÇAKIR, Mustafa Sefa (2019), “Dönemin Kadın Şairlerinden Sultan İkinci Abdülhamid’e Cülûsiyyeler”, SUTAD, S. 46, s. 75-95.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1996), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları.
İPEKTEN, Haluk (1997), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul, Dergah Yayınları.
ÖZCAN, Abdülkadir (1993), “Cülûs”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, s.108-114, İstanbul, TDV Yayınları.
ÖZER, Fatih (2017), “16. Yüzyıl Türk Edebiyatı’nda Manzum Cülûsiyyeler”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, C. 1, S. 1, s. 1-14.
KAYAOKAY, İlyas (2020), “Üsküdarlı Hakkı’nın Devlet Arşivlerinde Kayıtlı Sultan Abdülaziz Cülûsiyesi”, Kalemname, C. 5, S. 9, 167-181.
KÜÇÜK, Cevdet (1988), “Abdülaziz”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 1, s.179-185, İstanbul, TDV Yayınları.
Molla Abdülkerim Müderris (2010), Ulemâ-i Bınemaley Zânîyârân (Ulema Aileleri), Tahran, Ana Yayınları.
ÖZEROL, Nazmi vd. (2017), Sorularla Klasik Türk Edebiyatı, (Ed. Özer Şenödeyici), İstanbul, Kesit Yayınları.
SELÇUK, Bahir (2016), “Edebî Türler ve Tarzlar”, Osmanlı Edebî Metinlerini Anlama Kılavuzu, (Ed. Özer Şenödeyici), s. 68-158, İstanbul, Kesit Yayıncılık.
TUĞLUK, İbrahim Halil (2010), “Divan Şiiri’nde Manzum Tebrik-Nâmeler”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s. 41-68.
VURAL, Hamza Semih (2019), “Sultan II. Abdülhamid’in Cülûsu”, Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 5, S. 2, s. 124-133.
YILDIZ, Enes (2020), “Sultan III. Mustafa’ya Sunulan Cülûsiyyeleri İçeren Bir Mecmua”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, S. 12, s. 131-153.
YILDIRIM, Ali (2006), Divan Edebiyatında Mahlas ve Mahlas-nâmeler, Ankara, Akçağ Yayınları.
YILMAZ, Ozan vd. (2018), “Nazım Şekilleri”, Klasik Türk Edebiyatı Temel Bilgiler, İstanbul, Kesit Yayınları.
https://ar.wikipedia.org/wiki/ تقايلدیبناشا
A_}MKT_UM___00529_00025_001_001
A_}MKT_UM___00550_00049_001_001
A.}MKT.UM.00510.00062.001
I_DH_00494_033555_002_001
I_DH_00494_033555_003_001
İ.DH.494/33555