DİNDE YENİLİKÇİLİK ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ: GÜVENİRLİK ve GEÇERLİK ÇALIŞMASI

Yenilikçilik/modernizm ve gelenekçilik, ilahiyat sahasının kadimdiyebileceğimiz tartışmalarından biridir. Ne var ki tartışmaların en fazlayürütüldüğü ilim ortamlarında insanların gerçekten de yenilikçilik-gelenekçilikskalasında nerede bulunduğunu tespit etmeye yönelik herhangi bir ölçekçalışması yapılmamıştır. Alandaki bu ihtiyacı gidermek adına gerçekleştirilen buçalışmada Dinde Yenilikçilik Ölçeği’nin (DYÖ) geçerlik ve güvenirlik analizineilişkin bulgulara yer verilmektedir. Nihaî çalışma çeşitli ilahiyat fakültelerindeokuyan lisans ve lisansüstü öğrencilerinin yanı sıra öğretim üyelerinden oluşan,küme örnekleme tekniğiyle tesadüfi örnekleme yoluyla belirlenen 560 kişiüzerinde gerçekleştirilmiştir. 21 maddeden oluşan ölçeğin dört faktörlü biryapıya sahip olduğu tespit edilmiştir. Ölçeğin güvenirliğiyle ilgili olarakCronbahch’s Apha değerleri “Eski-yeni ulema kıyası” isimli faktör için .878,“Geleneğe bakış” isimli ikinci faktör için .818, “Kur’an’a dönüş” isimli üçüncüfaktör için .785 ve “Yenilikçilik hareketine bakış” isimli dördüncü faktör için .803olarak tespit edilmiştir. Ölçeğin tamamının güvenirlik katsayısı ise .898’dir.Doğrulayıcı faktör analiziyle elde edilen uyum indeksleri ise X2 = 389.52, Df =183 P Value: 0.00, X2 /df = 2.12, RMSEA: .094, NFI: .91, NNFI: 0.96, CFI: 0.96 veIFI: .96, RMR: .34 ve SRMR: .83 olarak tespit edilmiştir.

THE DEVELOPMENT OF INNOVATIVENESS (MODERNISM) IN RELIGION (ISLAM) SCALE: RELIABILITY AND VALIDITY STUDY

In this article we present the findings of the reliability and validity analysis of the “Innovativeness in Religion Scale” that we have developed for contributingempirical evidence to innovativeness (modernism)-traditionalism that has been going on for centuries in the field of religious sciences. Although hard debates have taken place among those dealing with religious sciences, especially theologians, no scale has been developed to determine how traditional and how innovative people are. This scale, which we hope to fill an important gap in the field of theology, can be used in many branches of science such as the psychology of religion, the education of religion, the sociology of religion by associating with many topics. On the other hand, we can say that this scale can be used variously in the branches of science such as the history of islamic sects, kalam, fiqh, tafsir, tasawwuf, the philosophy of religion, the history of Islamic thought and Islamic philosophy. Because they are branches of science interested in the discussion of innovativeness-traditionalism.

PDF

___

AÇIKGENÇ, A. (1990). İslami Uyanış ve Yenilikçilik Düşünürü Fazlur Rahman'ın Hayatı ve Eserleri (1919-1988). İslami Araştırmalar Dergisi 4(4) 232-252.
ADAMS, C. J. (1997). Fazlur Rahman ve Klasik Modernizm. İslam ve Modernizm Fazlur Rahman Tecrübesi. 79-91.
ARIKAN, A. (2017). Cemaat Halinde Kalmak veya Cemaatlere Bölünmek. Gerilim ve Çatışma Arasında Mezhep: Mezhep Sosyolojisi içinde, Mustafa Tekin, 284-304. Ankara: Yeni Yayınları.
AYDIN, A. (2013). Bir Bibliyografya Denemesi: Şah Veliyyullah ed-Dihlevî’yi Konu Alan Çalışmalar. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4(8), 29-77.
AYDIN, M. S. (1990). Fazlur Rahman ve İslam Modernizmi. İslami Araştırmalar Dergisi. 4(4), 273-284.
BİRIŞIK, A. Kur’âniyyûn. TDV İslam Ansiklopedisi. C.26, 428-429.
BÖLÜKBAŞ, N. (2016). Şeyhulislam Mustafa Sabri Efendi'nin Hayatı, Eserleri ve İslam Hukuk Usulü ile İlgili Görüşleri. EKEV Akademi Degisi. 66, 483-500.
BULUT, İ. (2014). İDKAB Öğrencilerinin Bireysel Yeniliköçilik ve Ahlaki Olgunluk Düzeyleri Üzerine Kelam Dersinin Etkisi". Kelam Araştırmaları. 12(2), 55-100.
BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2002). Faktör Analizi Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanım. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yöntemleri. 32, 470-483.
BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., ÇAKMAK, E.K., AKGÜN, Ö.E., KARADENİZ, Ş. & DEMİREL, F. (2018). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Pegem Akademi.
BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2012). Veri Analizi El Kitabı: İstatistik, Araştırma SPSS Uygulamaları ve Yorum. Ankara: Pegem Akademi,
ÇOKLUK, Ö., ŞEKERCİOĞLU, G. & BÜYÜKÖZTÜRK. Ş. (2012). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik. Ankara: Pegem Akademi.
DAVUDOĞLU, A. (1989). Dini Tamir Davasında Din Tahripçileri. İstanbul: Huzur Yayınları.
DAVUDOĞLU, A. (2017). Selamet Yolları: Bulûğu’l- Meram Tercüme ve Şerhi. İstanbul: Fazilet Neşriyat.
DEMİRCİ, M. (2003). Kur’an’a Modernist Yaklaşımlar. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi. 12, 29-51.
DÖNDÜREN, H. (1998). Zamanın Şartlarının Değişmesiyle İslamî Hükümlerin Değişmesi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 7, 77-113.
İŞCAN, M.Z. (2001). Bazı İslam Modernistlerine Göre Kadın Hakları Konusunda Kısmi Bir Değerlendirme. EKEV Akademi Dergisi. 3(1), 37- 63.
İŞCAN, M.Z. (2009). Selefiliğin İhyacılığı ve Dini Düşüncede Yenilikçilik. Marife., 9(3), 9-20.
KARAMAN, H. (1990). Modernist Proje ve İctihat. İslami Araştırmalar Dergisi. 4(4), 156-164.
KILIÇER, K. & ODABAŞI, H. F. (2010). Bireysel Yenilikçilik Ölçeği (BYÖ): Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 38, 150-164.
ÖZERVARLI, M.S. (2001). Osmanlıların Son Dönemindeki Batılılaşma Hareketinin İslam Düşüncesinde Yenilik Çabalarına Etkisi. Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim: Milletlerarası Kongresi Tebliğleri. İstanbul: 663-673.
ÖZŞENEL, M. (2006). Gelenek ile Modernite Arasında bir Sentez Denemesi: Seyyid Süleyman Nedvî (1884-1953). Divan İlmi Araştırmalar. 21(2), 115-126.
ÖZTÜRK, M. (2009). İslam Dünyasında Yenilik ve Yenilikçilik Karşıtlığının Zihniyet Kodları -Modern Türkiye Örneği. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9(1), 1-21.
SARAÇLI, S. Faktör Analizinde Yer Alan Döndürme Metotlarının Karşılaştırmalı İncelenmesi Üzerine Bir Uygulama. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 1(3), 22-26.
SİFİL, E. (1997). Modern İslam Düşüncesinin Tenkidi I. İstanbul: Kayıhan.
SİFİL, E. (1998). Modern İslam Düşüncesinin Tenkidi II. İstanbul: Kayıhan.
ŞİMŞEK, Ö.F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş. Ankara: Ekinoks.
SÖNMEZ, M. (2012). İslam Modernizmin Doğuşu ve İki Önemli Temsilcisi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 18, 153-178.
VAROL, A. (2012). İhvan’a Yönelik Eleştiriler ve Cevapları. Hasan el- Benna ve Müslüman Kardeşler Uluslararası Sempozyum. Ankara: 427-472.
YAŞÇIOĞLU, M.M. (2017). Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi. 46, 74-85.