Volkan ERTİT, Osman Zahid ÇİFÇİ

BİRBİRİNİN YERİNE KULLANILAN İKİ FARKLI KAVRAM: DÜNYEVİLEŞME VE SEKÜLERLEŞME

Türkiye’de dünyevileşme ve sekülerleşme kavramları hem akademik metinlerde hem de medyada birbirinin yerine kullanılmaktadır. Bu makale ise “dünyevileşme=sekülerleşme” denkleminin indirgemeci olduğunu ve terk edilmesi gerektiğini savunmaktadır. Doğaüstü alanın toplumsal gücünün azalması olan sekülerleşme ile dünya nimetlerine yönelme anlamına gelen dünyevileşme iki farklı süreci imlemektedir. Bir bireyin sekülerleşmesi onun dünyevileşmesi ile sonuçlanmak zorunda olmadığı gibi, dünyevileşen her bireyin sekülerleşme zorunluluğu da yoktur. Bu iki kavramın aynı anlama gelecek şekilde kullanılmasının yarattığı sıkıntıları aşabilmek için makalemiz yeni bir kavram öneriyor ve bu kavram üzerinden yeni tipolojiler ortaya koyuyor. Önerilen yeni kavram “adünyevilik”tir. Makalede adünyevilik, dünyevi karşıtı olarak, yani dünyevi arzu/hırsları olmayan şeklinde ancak uhrevi ile eş anlamlı olmadan kullanılmaktadır. Bu durumda -iddia edilenin aksine- bir bireyin hem seküler hem de adünyevi olabileceği okuyucuya sunuluyor. Türkiye’de ise akademik metinler ve gazetelerin tartışma sayfaları uhrevilik/dünyevilik dikotomisi üzerinden tartışmaları yürütmektedir. Üçüncü bir yaşam tarzı olarak bir bireyin hem seküler olup hem de her iki dünyanın (öte-dünya ve bu-dünya) nimetlerine ilgi duymayabileceği yok sayılmaktadır. Bu makale ise bu mantık örgüsüne “adünyevi” kavramı ile karşı çıkmakta ve bu sebeple dünyevileşme ve sekülerleşme kavramlarının arz ettikleri farklılıkları betimlemek için dört farklı tipolojiyi okuyucuya sunmaktadır. Bu tipolojilere göre bir birey hem seküler hem de dünyevi (A Tipolojisi), hem deseküler hem dünyevi (B tipolojisi), hem seküler hem “adünyevi” (C Tipolojisi) ve hem deseküler hem de adünyevi (D tipolojisi) olabilir.

TWO DIFFERENT CONCEPTS THAT USED INTERCHANGEBLY: WORLDLINIZATION AND SECULARIZATION

In Turkey, concepts of worldlinization and secularization are both used interchangeably in academic texts and in the media. The aim of this article, however, is to make a theoretical discussion to question this equation of “worldlinization=secularization” by making a critical reading. Secularization, which is the relative decrease in the social prestige of a previously-dominant belief in a supernatural realm, and worldlinization, which means prioritizing worldly affairs, signify two different processes. Just as the secularization of an individual does not have to result in worldlinization of her/his, not every individual who becomes worldlinized has to become secularized. This article proposes a new concept in order to indicate the problems of using these two concepts interchangeably and introduces new typologies based on this concept. The proposed new concept is “aworldliness”. Aworldliness is used to describe people who do not have worldly desires/ambitions. In this case, it is presented to the reader that contrary to what is claimed- an individual could be secular and at the same time aworldly. However, academic texts and newspapers in Turkey are conducting discussions through the dichotomy of other-world/this world. As a third way of life, they ignore that an individual may be both secular and not interested in the blessings of both worlds (the other-world and this-world). This article, for this reason, opposes this logical grid with the concept of “aworldliness” and it presents four different typologies to describe the differences of two concepts, secularization and worldlinization. According to these typologies, an individual can be both secular and worldly (Typology A), desecular and worldly (Typology B), secular and "aworldly" (Typology C), and desecular and aworldly (Typology D).

PDF

___

AHBAP. (t.y.). Derneğin Amacı. https://ahbap.org/dernegin-amaci
AHBAP Denetim Raporu. (t.y.). https://ahbap.org/bagimsiz-denetim- raporuhttps://ahbap.org/bagimsiz-denetim-raporu
AKTAY, Y. (2020, Nisan 20). Dünyevileşme ve dindarlığın med-cezirleri. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/yazarlar/yasinaktay/dunyevilesme-ve- dindarligin-med-cezirleri-2054895
AMBAROĞLU, A. (2017). Louis Jacobs’a göre kutsal kitap ve dünyevileşme. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. http://dspace.marmara.edu.tr/xmlui/handle/11424/39224
ARON, R. (2010). Sosyolojik düşüncenin evreleri (8. bs). Kırmızı Yayınları.
AYDINALP, H. (2017). Din ve Dünyevîleşme: Kuzey Kıbrıs Tatlısu Örneği-II. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 53(53), 97-128. https://doi.org/10.15370/maruifd.405245
BAĞLI, M. (2020, Mart 21). Modern insan en büyük iddiasıyla imtihanda. Star. https://www.star.com.tr/acik-gorus/modern-insan-en-buyuk- iddiasiyla-imtihanda-haber-1524340/
BAYRAKTAR, C. (2016, Ekim 27). Ak Parti’nin siyasi başarısının sırrı ve sekülerizm tartışmaları. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/yazarlar/cemilebayraktar/ak-partinin- siyasi-basarisinin-sirri-ve-sekulerizm-tartismalari-2033754
BERGER, P. (1967). The Sacred canopy. Anchor Books.
BORA, T. (2007). Ulus, her neredeysen... Birikim, (220-221). https://www.birikimdergisi.com/guncel/1045/ulus-her-neredeysen
BREMMER, J. (2008). Secularization: Notes Toward a Genealogy. Religion: Beyond a Concept içinde (ss. 432-437 / 900-903). Fordham University Press.
BRUCE, S. (2002). God is Dead. Blackwell.
BUHÂRÎ, E. A. M. b. İ. (1996). El-Camiu’s-Sahih.
BULADI, K. (2017). Sekülerleşme ya da Dünyevileşme Anaforunda İnsan (Karun Örneği). Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(2), 39-65.
BURNETT, G. (1807). Specimens of English prose writers: From the earliest times to the close of the seventeenth Century. Longman, Hurst, Rees, Orma and Paternoster Row.
CANPOLAT, M. (2007). Hukukî açıdan sekülerizm ve İslamiyet. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
CANSIZ, A. (2017). Türkiye’de sosyal hayatta sekülerleşme ve göstergeleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
CHAVES, M. (1994). Secularization as Declining Religious Authority. Social Forces, 72(3), 749-774. https://doi.org/10.2307/2579779
ÇARKOĞLU, A., & Kalaycıoğlu, E. (2009). Türkiye’de dindarlık: Uluslararası bir karşılaştırma. Sabancı Üniversitesi. http://research.sabanciuniv.edu/14014/1/Rapor_Dindarl%C4%B1k. pdf
ÇİĞDEM, A. (2007). Ulus S. Baker olarak Ulus’un hayatı. Birikim, (220-221), 8-9.
DELLALOĞLU, B. (2020). Poetik ve politik. Bir kültürel çalışmalar ansiklopedisi. Timaş.
DİLİPAK, A. (2016, Ocak 19). Dünyevileşmek. Yeni Akit. https://www.yeniakit.com.tr/yazarlar/abdurrahman- dilipak/dunyevilesmek-13482.html
DOBBELAERE, K. (1981). Trend Report: Secularization: A Multi-Dimensional Concept. Current Sociology, 29(2), 3-153. https://doi.org/10.1177/001139218102900203
DOBBELAERE, K. (1999). Towards an integrated perspective of the processes related to the descriptive concept of secularization. Sociology of Religion, 60(3), 229. https://doi.org/10.2307/3711935
DONNE, J. (1840). Selections from the works of John Donne, D. D. D. A. Talboys.
DURAN, B. (1995). Sekülerleşme-laikleşme süreci ve gezegen ölçeğinde sonuçları. Köprü Dergisi, 51. http://www.koprudergisi.com/index.asp?Bolum=EskiSayilar&Goster = Yazi&YaziNo=215
DURKHEIM, É. (2005). Suicide. Routledge.
DÜNYEVİ. (t.y.). Türk Dil Kurumu Sözlükleri içinde. https://sozluk.gov.tr/
ERDOĞAN, N. (2007). Ulus’un hayaleti. Birikim, (220-221), 17-19.
ERTİT, V. (2014). Birbirinin yerine kullanılan iki farklı kavram: Sekülerleşme ve laiklik. Akademik İncelemeler Dergisi, 9(1), 103-124.
ERTİT, V. (2019). Sekülerleşme Teorisi. Liberte.
FENN, R. K. (1969). The secularization of values: an analytical framework for the study of secularization. Journal for the Scientific Study of Religion, 8(1), 112-124. https://doi.org/10.2307/1385259
GIDDENS, A. (2006). Sociology (5. bs). Polity Press.
GIDDENS, A. (2012). Sosyoloji. Kırmızı Yayınları. (2006)
GÖK, E. (2019, Temmuz 12). Ulus Baker’in 12. Ölüm yıldönümünde Tanıl Bora: ‘Dostluğu, politik ve etik bir dava haline getirmiş birisiydi’. Medyascope. https://medyascope.tv/2019/07/12/ulus-bakerin-12-olum- yildonumunde-tanil-bora-dostlugu-politik-ve-etik-bir-dava-haline- getirmis-birisiydi/
GÜLER, İ. (2001). Dünyanın başına gelen derin sapkınlık: Dünyevîleşme. İslamiyat, IV, 35-58.
HAKAN, A. (2015, Ocak 14). Dindarlıkta ilerleme yok tersine büyük gerileme var. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ahmet- hakan/dindarlikta-ilerleme-yok-tersine-buyuk-gerileme-var- 27962106
HÜR, A. (2015, Şubat 15). ‘Tanrı’nın devleti’ mi, ‘yeryüzü devleti’ mi? Radikal. http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ayse-hur/tanrinin-devleti-mi- yeryuzu-devleti-mi-1293599/
IZUTSU, T. (2018). Kur’an’da Tanrı ve insan. (6. bs). Pınar Yayınları.
İBN MANZUR, C. M. B. M. (1414). Lisanü’l-Arab XIV. Daru’s-Sadr.
KİRMAN, M. A. (2015). Sekülerleşme ve dinin geleceği. Sekülerleşme, Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar içinde (ss. 339-354). OTTO.
LAÇİNER, Ö. (2007). Ona en fazla yakışan yaşamak da buydu. Birikim, (220- 221), 3-4.
LECHNER, F. J. (1991). The Case against Secularization: A Rebuttal. Social Forces, 69(4), 1103-1119. https://doi.org/10.2307/2579304
LUCKMANN, T. (1979). The structural conditions of religious consciousness in modern societies. Japanese Journal of Religious Studies, 6(1/2), 121- 137.
MALKOÇ, M. (2019). Gençliği Dini Değerlerden Uzaklaştıran Sebepler. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(16), 252-268.
MARTIN, D. (1965). Towards eliminating the concept of secularization. Penguin Survey of the Social Sciences 1965 içinde (ss. 169-182). Penguin.
MERİÇ, M. (2016, Temmuz 10). Buralı feylesof, pasaklı zeka küpü... Birgün. https://www.birgun.net/haber/burali-feylesof-pasakli-zeka-kupu- 119333
MÜSLİM, b. H. b. M. el-K. en-Nişaburî. (1956). El-Cami’u’- Sahih.
ÖNEN, H. (2004). Kur’an’da dünya kavramı ve dünyevileşme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
ÖNGÖREN, R. (2011). Tasavvuf. DİA içinde. TDV Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/tasavvuf
ÖZBOLAT, A. (2015). Kapitalizme eklemlenme: Dindar orta sınıfta tüketim kültürü. Karahan Kitabevi.
ÖZDEMİR, G. (2007). Ulus Hoca’nın devrimci derbederliği üstüne. Birikim, (220-221), 39-42.
ÖZDENÖREN, R. & Güler, İ. (2009). Dünyevileşme üzerine soruşturma. Eskiyeni, 13, 108-111.
PAKER, K. O. & Akçalı, S. İ. (2013). Laikliğe ilişkin tutumlar üzerine bir ölçek geliştirme çalışması. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 33(1), 41-53.
PARLAR, Y. (2013). Spinoza ve Machiavelli’de siyasetin sekülerleşmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
SAID, E. (1994). Orientalism. Random House.
SAID, E. (2017). Şarkiyatçılık. Metis Yayınları.
SLATTERY, M. (2003). Key ideas in sociology. Nelson Thornes.
SLATTERY, M. (2010). Sosyolojide temel fikirler (Ü. Tatlıcan, G. Demiriz & Ö. Balkız Çev.) Sentez Yayıncılık. (2003)
STARK, R. & Iannaccone, L. R. (1996). Response to Lechner: Recent religious declines in Quebec, Poland, and the Netherlands: A theory vindicated. Journal for the Scientific Study of Religion, 35(3), 265-271. https://doi.org/10.2307/1386557
ŞAHBAZ, F. (2019). Kemalizm ve seküler fundamentalizm. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-17.
ŞENGÜL, H. (2012, Aralık 1). Sisyphos’un Kaderi: ‘Ulus Baker İçin’. Bianet. bianet.org/biamag/print/142479-sisyphosun-kaderi-ulus-baker-icin
TARAKÇI, M. (2009). Fransisken ve Dominiken tarikatleri. Felsefe Ansiklopedisi içinde (ss. 829-833). Ebabil Yayınları.
TEKİN, M. (2009a). Değişen dindarlığın dünyevileşme boyutu. Eskiyeni, 10, 14-20.
TEKİN, M. (2009b). Abdurrahman Aslan ile dünyevileşme üzerine söyleşi. Eskiyeni, 13, 54-69.
ULUDAĞ, S. (1994). Dünya. DİA içinde. TDV Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/dunya--tasavvuf
VOAS, D. & Crockett, A. (2005). Religion in Britain: Neither believing nor belonging. Sociology, 39(1), 11-28. https://doi.org/10.1177/0038038505048998
WEBER, M. (1949). On the methodology of the social sciences. The Free Press of Glengoe.
WEBER, M. (1958). The Religion of India. The Sociology of Hinduism and Buddhism. Free Press.
WEBER, M. (1978). Economy and society. (Ed. G. Roth & C. Wittich). University of California Press.WEBER, M. (1997). Protestan ahlâkı ve kapitalizmin ruhu. Hil Yayın.
WILSON, B. R. (1969). Religion in secular society. C.A. Watts.
YAPICI, A. (2012). Modernleşme-sekülerleşme sürecinde Türk gençliğinde dinî hayat: Meta-analitik bir değerlendirme. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 12(2), 1-40.
YAPICI, H. (2018). Günlük hayatta popüler kültürel bir unsur olarak burçlar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.