Sovyet Sisteminin Çöküşünden Tarihi ve Evrensel Dersler

Literatür taraması yanı sıra Dağıstan ve Gürcistan’da on yılı aşkın gerçekleştirilen gözlemlere dayanan bu çalışma; dünyanın en geniş, fakat en kısa ömürlü ve en kötü enkaz bırakan imparatorluklarından biri olan Sovyet sosyalist sisteminin çöküş sebeplerini incelemekte, alınması gereken tarihî ve evrensel dersleri araştırmaktadır. Çalışmada sistemin iktisadî tarihi ve yıkılışı özetlendikten sonra; çöküş sebepleri, dâhilî ve hâricî sebepler olarak iki kategoride ele alınmıştır. Sistemi ayakta tutması için oluşturulan ‘Sovyet insanı’ modelinin sistemi tahrip etmekten başka bir şey yapmadığı tesbit edilmiştir. Son olarak çöküşten alınması gereken tarihî ve evrensel derslere yer verilen çalışmada, sistemin teşebbüs hürriyetini tanımaması, onun en önemli çöküş sebebi olduğu sonucuna varılmıştır. Bununla beraber, şaşırtıcı bir paradoks olarak, bu hürriyet ortamını hazırlayan reform çabalarının Sovyet sisteminin sonunu getirdiği çelişkisine şahit olunmuştur. Bu paradokstan, teşebbüs özgürlüğü ve rekabetin olmadığı bir ekonomik sistemin ne ayakta kalması ne de sürdürülebilir bir kalkınmanın sağlanmasının mümkün olduğu sonucu çıkarılmıştır.

Historical and Universal Lessons from the Collapse of the Soviet System

Based on observations lasting more than ten years in Daghestan and Georgia in anddition to literature survey, this study investigates the should-be-taken lessons from the Soviet system, the largest but the most short-lived one of the world empires leaving the worst debris behind, by considering its causes of collapse. After giving a brief economic history of the system and its failure, these reasons are dealt with in two categories: internal and external ones. Initially created to sustain the system, the model of ‘Soviet man’ did nothing other than destroying it. Given, finally, the lessons from the fall, the paper concludes that the rejection of free enterprise and competition by the system was the primary cause of the collapse. Surprisingly concluded, however, that reform attempts to lay a ground for free enterprise paradoxically gave an end to the Soviet system. We deduce from that paradox that neither can an economic system without free enterprise survive nor can a sustainable economic development be achieved without it.

PDF

___

Albertini, I. M. (1990), Ekonomik Sistemler, (Çev. Cafer Unay), Bursa: Ekin Kitabevi.

Aliyeva, V. F. (1984), Na godo na seleniye Dagestana, Daguçpedgiz, Mahaçkala. AnaBritannica (1987), Genel Kültür Ansiklopedisi, , İstanbul: Ana Yayıncılık.

Artam, Atila (1993), Türk Cumhuriyetlerinin Sosyo-Ekonomik Analizleri ve Türkiye İlişkileri, İstanbul: Sabri Artam Vakfı.

Bala, Mirza Mehmetzade (1991), Millî Azerbaycan Hareketi, Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları, No: 40,.

Besmley, V. (1977), “Ethnic Aspects of Contemporary Nationality Processes”, Historiya USSR, Moscow, May-June 1977.

Bice, Hayati (1991), Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.

Bogolübova, L. N. (1993) & Lazebnikova, A. Ü., Ekonomiçeskoye i Sotsialnoye Razvitiye Sovremennogo Obşestva, Moskova: Prosıveşeniye. Boyden, Bruce, “The Carter-Reagan Arms Build-Up and the Collapse of the Soviet Union” http://www.omnivore.org/bruce/papers/Sovdra2!.pdf, (Erişim Tarihi: 28 Aralık 2004).

Caroline, Kennedy-Pipe (1999), “Getting It Right, Getting It Wrong: The Soviet Collapse Revisited”, International Affairs, 00205850, April 1999, Vol. 75, Issue 2.

Ellman, M. (1993), “U kraha mnogo priçin”, Voprosı Ekonomiki”, sayı: 11, Moskva.

Ellman, Mıchael (1997), & Kontorovıch, Vladımır, “The Collapse of the Soviet System and the Memoir Literature” Europe-Asia Stuiıes, Vol. 49, No. 2, s. 270. Makalenin html versiyonu için bkz. http://www.artsci.wustl.edu/~filippov/courses/L32_4432/The%20Collapse%2 0of%20the%20Soviet%20System.pdf. (Erişim tarihi: 25 Aralık 2004)

Ellsworth, P.T. (1984) & Leith, J.Clark, The International Economy, New York: Macmillan Publishing Co..

Gorbachev, Mikhail (1987), Glastnost Asıl Neyi İstiyorum, (Çev. T. Tarcan Candan ve A. Cemal), İstanbul: Dönem Yay.

Hekimoğlu İsmail (1977), Rusyadaki Müslümanlar Komünistlerin Esaretine Nasıl Düştü?, İstanbul: Yeni Asya Yayınları.

Hızal, Ahmet Hazer (1961), Kuzey Kafkasya, Ankara: Orkun Yayınları.

Jiltsova, E. İ. (1993), Yegorova, E. N., Suholet, İ. N., Politiçeskoye i Duhovnoye Razvitiye Sovremennogo Obşestva, Moskva: Prosveşeniye.

Kennedy, Paul (1990), Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, (Çev. Birtane Karanakçı), Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Kurat, Akdes Nimet (1993), Rusya Tarihi, 3. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Kuyucuklu, Nazif (1982), İktisadi Olaylar Tarihi, İstanbul: İst. Ün. Siyasal Bilimler Fakültesi Yayın No. 3.

Lenin, V.İ., Polnoye Sobraniye Soçineniy, tom 27.

Levada, Iurii Aleksandrovich (2001), “Homo Post-Soveticus,” Sociological Research, Vol. 40, no. 6, November–December 2001.

Levy, Herman (1913), Economic Liberalism, London: Macmillan Publishers Ltd.

Magstadt, Thomas M. (1978), “Communism Between Marx and the Marketplace: Implications for U.S. Foreign Policy”, http://www.cato.org/pubs/pas/pa087es.html (Erişim tarihi: 4 Haziran 2004).

Maillet, Jean (1983), İktisadi Olayların Evrimi, (Çev. Ertuğrul Tokdemir), İstanbul: Remzi Kitabevi.

Marsh, Christopher (2003), “Learning from your comrade’s mistakes: the impact of the Soviet past on China’s future”, Communist and Post-Communist Studies (www.elsevier.com/locate/postcomstud), 36. Makalenin html versiyonu için bkz. http://www3.baylor.edu/~Chris_Marsh/cpcs3.pdf (Erişim Tarihi: 20 Aralık 2004)

Mayer, Tom (2002), “The Collapse of Soviet Communism: A Class Dynamics Interpretation”, Social Forces; March 2002, Vol. 80, Issue: 3. (URL and persistent link: http://search.epnet.com/direct.asp?an=6394789&db=aph)

McEachern, William A. (1997), Economics: A Contemporary Introduction, USA: International Thomson Publishing.

Nove, Alec (1978), An Economic History of the USSR, A Pelikan Book, Repro. Özsoy, İsmail (1997), Dağıstan’ın Sosyo-Ekonomik Tarihi, İzmir: Kaynak Yayınları.

Papava, Vladimer (2002), “Necroeconomics - the theory of post-Communist transformation of an economy”, International Journal of Social Economics, Vol. 29, No. 10.

Puffer, Sheila M. (2002) & McCarthy, Daniel J., “Organizational Change in Large State Enterprises”, Journal of Organizational Change Management, Vol. 6, No. 3.

Roberts, Paul Craig (2002), “My Time with Soviet Economics”, The Independent Review, Vol. VII, No: 2, Fall.

Ryapolov, Gregory (1966), “I was a Soviet Manager”, HBR, Jan-Feb.

Stanley Rothman (1978) & George W. Breslauer, Soviet Politics and Society, St. Paul, Minn, West.

Stone, L. (1983), Europe Transformed 1878-1919, London.

Şehet, N. (1993), “Sotsializm Kak Odno Gosudarstvennoye Predpriyatiye”, Voprosı Ekonomiki, sayı: 11, Moskva.

Şehet, N. (1993a), “Sotsializm: Vidimost i Realnost”, Voprosı Ekonomiki, sayı: 11, Moskva.

Thorelli, Hans B. (1965), “Libermanism is not Liberalism”, Business Horizons, Summer 1965.

Treml, V. (1993), “Dve Pozitsii”, Voprosi Ekonomiki, sayı: 11, Moskva.

Uludağ, İlhan (1992) ve Mehmedov, Salih, Sovyetler Birliği Sonrası Bağımsız Türk Cumhuriyetleri ve Türk Gruplarının Sosyo-Ekonomik Analizi Türkiye İle İlişkileri, TOBB, İstanbul.

Ülken, Yüksel (1964), 20. Yüzyılda Dünya Ekonomisi, İ. Ü. İktisat Fak. Yay., İstanbul.

Yalçın, A. (1990), “Doğu Avrupa ve Sovyetler Birliği’nde Son Gelişmeler”, Türkiye İktisat, Yıl: 3, Sayı: 7, Mart 1990.