Siyasi Coğrafya Açısından Sınırlar ve Tarihi Süreç İçinde Türkiye'de Sınır Kavramı

Devlet sınırları, özellikle son yıllarda dünyada kurulan yeni devletler, devletler arası savaşlar ve çatışmalar ile sürekli olarak gündemdeki yerini koruyan bir konudur. Geniş anlamda sınır konusu, aslında mülkiyet ile ilgili olup, ister fertler isterse devletler açısından sahip olunanların miktarını/seviyesini gösteren bir unsurdur. İlkçağ'dan beri kurulan devletler, sahip oldukları toprak ve halkı ancak sınırları vasıtasıyla diğer devletlerden ayırmışlar, dolayısıyla, sınır eldekilerin kaybedilmemesi için titizlikle korunması gereken bir kavram haline gelmiştir. Geçmişten bugüne kadar kurulan devletlerin sınırları çok çeşitli kriterlere göre tespit edilmiş olmakla beraber, en sağlıklı ve uzun süreli olan sınır, dağlar, akarsular, göller gibi tabii unsurlara göre belirlenenlerdir. İnsanların belirlediği en büyük siyasi ünite olan devletin sınırları, yöneticiler tarafından vergi ve askeri açı başta olmak üzere, halka daha iyi hizmet götürebilmek amacıyla daha küçük idari birimlere ayrılmış ve bu ayrım yapılırken yine mümkün olduğunca tabii sınırlar esas alınmıştır. Türkiye tarihine bakıldığında, konuyla ilgili belge ve bilgilerin bulunduğu Türk dönemi başlarından beri en küçük idari birimin köy olduğu ve köyün de mutlaka sınırlarının bulunduğu görülmektedir. Dolayısıyla, en küçük idari birimin sınırları varsa, doğal olarak daha büyük idari birimlerin de sınırları olduğu ve sonuçta devlet sınırlarının bulunduğu ortaya çıkmaktadır. İşte bu yazıda, ilk bölümde genel olarak devlet sınırları üzerinde durulduktan sonra, ikinci kısımda Türkiye'den örneklerle, köy sınırlarının varlığı ve özellikleri ele alınarak, sonuçta diğer üst idari birimlerin ve nihayet bunların meydana getirdiği devlet sınırlarının özellikleri incelenecektir

Borders in Terms of Political Geography and Border Concept over Time in Turkey

The concept of state borders has always been a significant issue, and it has especially been on the agenda in the past few years through the emergence of newly established states and ongoing fights between countries throughout the world. Border concept indicates the notion of possession. Either from a personal perspective or state perspective, it shows the size, amount and scale of the property owned. From early ages on, states have distinguished their territories and peoples with borders; thus the border concept has gained a strong ground. Even though state borders have been defined by several different standards, the longest living and healthiest ones have been the ones naturally marked by mountains, lakes and rivers. Mainly for military and tax-related purposes and also for service facilitation concerns, the borders of the state, the largest political unit established by humankind, were also divided by administrations according to aforementioned natural markers as much as possible. When we look at the Turkish case, we observe that ever since the Turks entered Anatolia the smallest administrative unit has been 'karye/köy' (village), and it has always had borders. Therefore, these small village borders consequently formed the main borders of the state. In the first part of this study state borders are investigated from a broad perspective; in the second part village borders and borders of larger units are studied within the Turkish case with examples.

PDF

___

Tahrir Defterleri: Ankara. Tapu-Kadastro Genel Müdürlüğü. Kuyud-ı Kadime Arşivi TK 80, 107, 565. İstanbul. Başbakanlık Osmanlı Arşivi TT 322, 415, 615.

Afyoncu, Erhan (1997). Osmanlı Devlet Teşkilatında Defterhane-i Amire (XVI-XVIII. Yüzyıllar). M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Basılmamış Doktora Tezi. İs- tanbul.

Akdağ, Mustafa (1974). Türkiye'nin İktisadi ve İçtimai Tarihi I-II. İstanbul: Cem Yayı- nevi.

Anonim (1991). Köy İdaresi İle İlgili Mevzuat. Ankara: Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı. Yayın No: 3.

-(1946). Türkiye'de Meskun Yerler Klavuzu. C. I-II. Ankara: İçişleri Bak. Yay. Seri: II. Sayı: 2.

-(1994). "Uç". Ana Britannica C. 30. İstanbul: Hürriyet Yayınları.

Arcak, Ali, Tevfik İmsel (1970). Mera ve Yayla Davaları Köy Orta Malları İdari Sınır Anlaşmazlıkları. Ankara: Yy.

Barkan, Ömer Lütfü (1943). XV ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu'nda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları. C. I. Kanunlar. İstanbul: İÜ. Yay. Edb. Fak. Türkiyat Ens. Neşriyatı.

Barkan, Ömer Lütfü, Enver Meriçli (1988). Hüdavendigar Livası Tahrir Defterleri I. Ankara: TTK Yayınları.

Dağtekin, Hüseyin (1989). "Günümüzde Tarih Haritacılığının Durumu ve Biz", IX. Türk Tarih Kongresi (1981) Bildirileri, 1451-1504. Ankara: TTK Yayınları.

Doğru, Halime (1992). XVI. Yüzyılda Eskişehir ve Sultanönü Sancağı. İstanbul: Afa Yayınları.

Erdoğru, Mehmet Akif (1998). Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı (1522-1584). İzmir: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.

Göney, Süha (1979). Siyasi Coğrafya. İstanbul: İÜ. Edb. Fak. Yayınları.

Günel, Kamil (2002). Coğrafyanın Siyasal Gücü. İstanbul: Çantay Kitabevi.

Gümüşçü. Osman (2001). XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazasında Yerleşme ve Nüfus. Ankara: TTK. Yayınları.

-(2007). "The Concept of Village Boundary from Ottoman Times to the Present". Archivum Ottomanicum 24: 38-60.

-(2008). "Tarihi İncelemelerde Arazi Araştırması ve Harita Kullanımı". Erdem 51: 111-136.

Hütteroth, Wolf Dieter (1968). Landliche Siedlungen im Südlichen Inneranatolien in den Letzten Vierhundert Jahren. Göttingen: Geographisches Instituts.

İnalcık, Halil (1987). Hicri 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-i Arvanid. Ankara: TTK Yayınları.

-(1993). "Adaletnameler". Belgeler Dergisi II (3-4): 49-145.

-(2000). Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi C. 1. İstan- bul: Eren Yayınları.

İnbaşı, Mehmet (1992). XVI. Yüzyıl Başlarında Kayseri. Kayseri: İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.

Karabağ, Servet (2006). Mekanın Siyasallaşması. Ankara: Gazi Kitabevi.

Kırzıoğlu, Fahrettin (1975). "Osmanlı Mülki İdaresinde 'Akar-Bakar'a Göre Sınırların Çizilmesi ve Devlet Sınırlarında 'Korgan'lar. 'Deliktaş'lar". Türk Coğrafya Der- gisi 26: 106-117.

Korkut, Cevat (1970). Siyasi Coğrafya Açısından Devlet Sınırları ve Türkiye'nin Sınır- ları. İzmir: Karınca Matbaacılık ve Ticaret Koll. Şti.

Kütükoğlu, Mübahat (1998). "Hududname". DİA. C. 18. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.

Lowry, Heath (1992). Studies in Defterology. İstanbul: Isis Press.

Molnar, Monika (1999). "Karlofça Antlaşması'ndan Sonra Osmanlı-Habsburg Sınırı (1699-1701)". Osmanlı. C. I. s. 472-479. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

Ostrogorsky, Georg (1995). Bizans Devleti Tarihi. Çev. F. Işıltan. Ankara: TTK Yayın- ları.

Özcan, Abdülkadir (1989). "Akıncı". DİA. C. 2. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.

Özçağlar, Ali (1996). "Türkiye'nin İdari Coğrafyası Bakımından Köy, Bucak, İlçe, İl ve Belde Kavramları Üzerine Düşünceler". AÜ. DTCF. Coğrafya Araştırmaları Dergisi 12: 7-25.

Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I-II-III. Ankara: MEB Yayınları.

Pulaha, Selami, Yaşar Yücel (1988). I. Selim Kanunnamesi (1512-1520) ve XVI. Yüzyılın İkinci Yarısının Kimi Kanunları. Ankara: TTK. Yayınları.

Sevin, Veli (2001) Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası I. Ankara: TTK Yayınları.

Stein, Mark (2007). Osmanlı Kaleleri ve Avrupa'da Hudut Boyları. Çev. G. Ç. Gü- ven. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.

Tunçdilek, Necdet (1986). Türkiye'de Yerleşmenin Evrimi. İstanbul: İÜ. Edeb. Fak. Yayınları.

Turner, Frederick Jackson (1921). The Frontier in American History. New York: Henry Holt and Company of New York.

Türkçe Sözlük I-II. Ankara: TDK Yayınları.

Uysal, Abdullah (1982). Zanaatkarlar Kanunu (Kanunname-i Ehl-i Hıref). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1937). "Karamanoğulları Devri Vesikalarında İbrahim Bey'in Karaman İmareti Vakfiyesi". Belleten I (1): 56-127.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı-Kemal Baybura.-Ü. Altındağ (1985). Topkapı Sarayı Müzesi Osmanlı Saray Arşivi Kataloğu, Fermanlar. I. Fasikül. Ankara: TTK Yayınları.

Yerasimos, Stefanos (2000). Milliyetler ve Sınırlar, Balkanlar, Kafkaslar ve Ortadoğu. Çev. Ş. Tekeli. İstanbul: İletişim Yayınları.

Yücel, Yaşar (1988). Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar. Kitab-i Müstetab, Kitabu Mesalihil Müslimin ve Menafiil-Müminin, Hırzü'l-Müluk. Ankara: TTK Yayınları.

http://strate.blogcu.com/turkiye-ile-yunanistan-arasindaki-ege-sorunu_653798.html (23.09.2008).

http://tr.wikipedia.org/wiki/H%C3%BCcre_zar%C4%B1 (23.09.2008).

http://en.wikipedia.org/wiki/Akritai (23.09.2008).